شعار سال: طی سال‌های نه‌چندان دور و در مجاورت بازار قدیمی همدان بیش از ۵۱ محله قدیمی وجود داشته که محله قاشق‌تراشان، جولان، محله حاجی، کبابیان، گلپا، چاپارخانه، صابونی‌ها، چوپان‌ها، سبدبافان، نظربیگ نام برخی از محلات قدیمی همدان است که در این سال‌ها دستخوش تغییر و تحولاتی شده‌اند و با مراجعه به این محلات دیگر نمی‌توان حالت قدیمی را در آن‌ها یافت.

سه محله گلپا، کبابیان و محله حاجی ازلحاظ بافت، چهره خود را حفظ کرده‌اند

در حال حاضر از میان ۵۱ محله قدیمی همدان تنها سه محله گلپا، کبابیان و محله حاجی ازلحاظ بافت، چهره خود را حفظ کرده‌اند که بارها بر احیا و باز زنده سازی آن‌ها به‌عنوان عناصری که هویت شهر همدان را حفظ کرده‌اند تأکید شده است.

این ۵۱ محله و مرکز محله که روزگاری در شهر همدان وجود داشته به دو صورت گرد و حالت دراز چمن یا همان کوی گرد و دایره‌ای طراحی و ساخته‌شده بوده که این نوع ساختار نیز خود گویای هویت آن است.

اما پرداختن به این موضوع از آنجایی مهم است که از سال ۹۱ شرکت عمران و مسکن‌سازان استان همدان پیشنهادی را به وزارت راه و شهرسازی، شرکت مادر تخصصی عمران و مسکن‌سازان و مدیریت شهری همدان مبنی بر احیای سه محله اصیل همدان ارائه داد تا با توجه به پلان‌های قبلی مرمت و بازسازی شود که از همان زمان مطالعه طرح استارت خورد.

اجرای امور ادامه داشت تا اینکه اواسط سال ۹۲ شرکت عمران و بهسازی شهری ایران بر احیای این مرکز محله‌ها تأکید کرد و شهر همدان به‌عنوان شهر پایلوت در احیای مرکز محله‌ها معرفی شد.

در پی این تصمیم جلسات متعددی با حضور مدیران شهری همدان برگزار و کار به‌صورت جدی پیگیری و مشاوری برای مطالعه طرح انتخاب شد تا در بعد اجتماعی، فرهنگی و کالبد اقتصادی این سه محله تحقیق کند.

در همان سال سه میلیارد ریال اعتبار برای انجام مطالعات طرح اختصاص یافت و جلسات متعددی با حضور اعضای شورای اسلامی شهر همدان و شهرداری، استانداری همدان و معاونت امور عمرانی کمیته کمیسیون ماده پنج و بقیه دستگاه‌های اجرایی و زیرساختی جلسه برگزار شد و حتی طی سه جلسه رسمی در مساجد و مرکز محلات یادشده مردم در جریان کار گرفته و اعلام آمادگی کامل کردند.

این جریانات در حالی روند خود را طی می‌کرد که دیروز در اقدامی عجیب شهرداری همدان سه خانه قدیمی و واجد ارزش را در محله کبابیان همدان که به‌عنوان یکی از سه محله مطرح برای اجرای طرح باز زنده سازی محلات مطرح است، با خاک یکسان کرد و در کمتر از چند ساعت اثری از این سه خانه برجای نماند.

طبق بررسی‌ها طرح بازآفرینی محله کبابیان شهر همدان که توسط مهندسان طرح ازجمله حسن سجاد زاده، جلال موسوی و اسدالله نقدی تهیه‌شده بود در ۲۰ مهر ۹۳ در کمیسیون ماده پنج مصوب و در سال ۹۶ برای اجرا به شهرداری ابلاغ‌شده است.

خانه‌های «شمسیان» و «بهرامی» در همدان مربوط به دوره قاجار و خانه «اخلاصی» مربوط به دوره پهلوی اول از آثار به‌جامانده در محله کبابیان همدان بودند که به گفته مسئولان امر به‌تازگی اعتبار مرمت این خانه‌ها تأمین‌شده بود و قرار بود مرمت آن‌ها آغاز شود اما شهرداری چنین مجالی را نداد و آن را تخریب کرد.

بر اساس گفته کارشناسان اداره راه و شهرسازی استان همدان کاربری خانه اخلاصی در طرح فوق فرهنگی و کاربری خانه شمسیان و بهرامی گردشگری بود و باید شهرداری خانه «اخلاصی» را مرمت و به‌عنوان فرهنگسرا فعال می‌کرد و خانه‌های «شمسیان» و «بهرامی» با چهارخانه دیگر این محله ازجمله خانه میرابیان تجمیع می‌شد و با کاربری گردشگری به‌عنوان هتل تاریخی استفاده می‌شد که به‌یک‌باره تخریب شد.

مسئولان امر درصدد جذب یک سرمایه‌گذار برای مرمت این املاک بودند

از سویی روند کار به نحوی پیش می‌رفت که مسئولان امر درصدد جذب یک سرمایه‌گذار برای مرمت این املاک بودند تا خانه‌ها و محیط محله چمن کبابیان مرمت شود اما شهرداری این سه خانه را که در سال‌های قبل باهدف بازآفرینی محیط این محله تملک کرده بود، به‌یک‌باره به بهانه خطرآفرینی برای افرادی که از محله‌ها عبور می‌کنند تخریب کرد.

فعال میراث فرهنگی استان همدان در همین خصوص بابیان اینکه خانه‌های تخریب‌شده در بافت واجد ارزش قرارگرفته بودند و به دلیل اینکه قدمت آن‌ها بیش از ۷۰ سال بود قابلیت ثبت شدن داشت، گفت: متأسفانه طی سه دهه گذشته محله‌های قدیمی همدان قربانی منفعت‌طلبی برخی مدیران شده و این وضعیت همچنان ادامه دارد.

عجله‌ای که در ویران کردن خانه‌ها مشاهده شد ادعای شهردار را تائید نمی‌کرد

حسین زندی بابیان اینکه متأسفانه نیمی از ظرفیت این چمن از بین رفته است اما اگر مدیران صادق باشند هنوز جای امیدواری هست، گفت: متأسفانه صحبت‌های شهردار همدان مبنی بر خطرآفرینی این بناها از واقعیت به دور است و اگر آنچه شهردار ادعا می‌کند درست باشد و این خانه‌ها خطرآفرین بودند شهرداری می‌توانست دیواره بیرونی این خانه‌ها را تخریب و بازسازی کند اما عجله‌ای که در ویران کردن خانه‌ها مشاهده شد این ادعای شهردار را تائید نمی‌کرد.

وی بابیان اینکه یکی از مؤلفه‌های چنین محله‌هایی ارزش تاریخی بناهاست و اما اگر بناها نیز ارزش تاریخی نداشتند هویت جمعی مردم این محل بسیار مهم بود، گفت: شوربختانه مدیران شهری خاطره‌های جمعی مردم را نشانه گرفته‌اند.

زندی بابیان اینکه اگر سخنان و ادعاهای مدیران شهری همدان درست باشد و خطرآفرینی بناها را دلیل تخریب آن‌ها بدانیم باید از ساختن مرکز تجاری و پارکینگ طبقاتی در این محل چشم‌پوشی شود، گفت: متأسفانه به نظر نمی‌رسد مدیران از منافع مالی این زمین‌ها که در مرکز شهر و منطقه گران‌قیمت شهر قرارگرفته، بگذرند.

این فعال میراث فرهنگی بابیان اینکه همدان سال آینده میزبان ۱۳۴ کشور جهان است و این افراد با رویکرد گردشگری به همدان سفر خواهند کرد، گفت: متأسفانه در همدان به عناصر و سرمایه‌های اولیه گردشگری که میراث تاریخی است بی‌توجهی می‌شود.

وی بابیان اینکه درست نبود شهردار همدان در روزهای نخستین مدیریت خود دست به تخریب آثار تاریخی می‌زد و بخشی از خاطره جمعی شهر را نابود می‌کرد، گفت: در طرح بازآفرینی محلات قرار بود این خانه‌ها به‌عنوان اقامتگاه سنتی دیده شود و حتی اعتباری حدود سه میلیارد تومان توسط مسکن و شهرسازی استان برای آن در نظر گرفته‌شده بود تا با نظارت میراث فرهنگی اجرایی شود، اما به نظر می‌رسد شهرداری مخالف این طرح بوده، چون باوجود داشتن اطلاعات کافی و کامل از این پروژه، لودرهایش این سه خانه تاریخی را تخریب کردند.

نهاد شهرداری همدان در آرزوی این روز بود

دانشیار جامعه‌شناسی شهری و توسعه در دانشگاه بوعلی سینا نیز در این خصوص بابیان اینکه در حال مرور اخبار غرق شدن نفت‌کش بودم که خبر گسیل لودر به محله تاریخی کبابیان و تخریب خانه‌های تاریخی همدان در محله کبابیان را دریافت کردم و کامم تلخ در تلخ شد، گفت: نهاد شهرداری همدان در آرزوی این روز بود!!

اسدالله نقدی بابیان اینکه برای من به‌عناوین‌مختلف این خبر و تصاویر دردآور هستند، گفت: اول‌ازهمه به‌عنوان یک کارشناس شهری که تمام هم‌وغم خود را برای شناخت شهرهای ایران صرف کرده و دراین‌بین بیش از هر شهر روی همدان تمرکز داشته و دارم لازم می دانم بگویم همدان بخشی از تاریخ زندگی حرفه‌ای من هست، بوده و خواهد بود و ۲۰ سال از بهترین سال‌های عمرم را صرف تحقیق و مطالعه در این شهر کردم.

وی بابیان اینکه به‌عنوان عضو علی‌البدل شورای اسلامی کهن شهر همدان به این رفتار شهرداری و مدیران شهر معترض هستم و آن‌ها در تمامی مجاری ممکن بازتاب خواهم داد، گفت: من در کنار دکتر سجاد زاده و دکتر موسوی عضو گروه مطالعات بازآفرینی محلات تاریخی همدان بودم و سه سال صرف این مطالعه کردم و بیش از ۶۰ جلسه با مدیران شهر و استان و شورا و حتی وزارت راه و شهرسازی و ده‌ها جلسه با کسبه و سکنه محلات کبابیان و گلپا و حاجی برگزار شد.

نقدی گفت: با توجه به اینکه محوطه و بناهای محلات سه‌گانه فوق در سال ۱۳۸۴ ثبت میراث فرهنگی شده تمام شهروندان حتی در هر جای ایران حق‌دارند از مسئولان شهر بابت این بی‌مهری عامدانه و منفعت طلبانه پرسش کنند.

شهردار باید در صحن شورا پاسخگو باشد

عضو علی‌البدل شورای اسلامی شهر همدان بابیان اینکه شهردار باید در صحن شورا پاسخگویی داشته باشد، گفت: استدلال این بوده و لابد هست که خانه‌ها واجد ارزش نبودند و سال‌ها بی‌توجهی و تعلل سبب شد به‌مرور خانه مستهلک شوند اما هنوز قابلیت احیا داشتند.

نقدی بابیان اینکه پس از اطلاع از موضوع با رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان موضوع را مطرح و وی ضمن تائید؛ قول پی گیری داد، گفت: خانه اخلاصی و بهرامی و شمسیان برنمی‌گردد و شاید رؤیای ساخت پارکینگ طبقاتی دوستان طالب ساخت‌وسازهای بی‌تناسب اما پول‌ساز تعبیر شود.

وی گفت: همدان امسال میزان وزرای گردشگری آسیاست و این می‌تواند به‌عنوان الگویی از شهرسازی بی‌هویت و نامهربان با گذشته در این نشست معرفی شود!

استاد دانشگاه و کارشناس طرح باز زنده سازی محلات قدیمی همدان نیز بابیان اینکه چیزی که مایه تأسف است رویکردهای متناقض در فرایند توسعه شهر است، گفت: درحالی‌که پروژه‌های پیاده راه‌سازی در همدان به‌عنوان دیدگاهی درخور توجه مورد استقبال عوام و خواص قرارگرفته و درحالی‌که همدان در سال ۲۰۱۸ به‌عنوان میزبان گردشگری کشورهای آسیایی قرار داده‌شده و درحالی‌که همدان به‌عنوان شهر تاریخ و تمدن شناخته‌شده و بسیاری پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی دارد چنین تخریب‌هایی و با این کیفیت هیچ توجیه اقتصادی و اجتماعی نخواهد داشت.

حسن سجادی زاده گفت: درگذشته در مجاورت بازار قدیمی همدان ۵۰ محله قدیمی وجود داشت که در حال حاضر آثاری از آن‌ها باقی نمانده و جایگاه محله‌های گلپا، کبابیان و محله حاجی در سه‌نقطه مختلف ازلحاظ بافت شهرستان همدان قرار دارد و موردتوجه باشد.

شهرداری همدان در این اقدام از سازمان میراث فرهنگی استعلام نکرده است

اما مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان نیز در اظهارنظری بابیان اینکه شهرداری همدان در این اقدام از سازمان میراث فرهنگی استعلام نکرده است، گفت: با توجه به محدودیت محله‌های قدیمی و در معرض نابودی آن‌ها، باید بااحتیاط درباره آن‌ها برخورد کرد

علی مالمیر با تأکید بر اینکه محله‌های قدیمی همانند قلب شهر هستند و باید حفظ و حراست شوند، گفت: خانه‌های تاریخی جزء سرمایه‌های ملی و محلی به‌حساب می‌آیند و بر اساس ضوابط باید از آن‌ها حفاظت شود.

مدیر منطقه یک شهرداری همدان نیز در این خصوص عنوان کرد: پس از اعلام مکرر به اداره راه و شهرسازی و دیگر دستگاه‌های مرتبط با این امر مبنی بر خطرساز بودن این ساختمان صبح دیروز برای رفع خطر تلفات جانی دیوار بیرونی این ساختمان که تنها بخش باقی‌مانده از این ساختمان بود توسط گروه رفع خطر شهرداری منطقه یک تخریب شد.

امیر فتحیان نسب اضافه کرد: با توجه به پیش‌بینی اداره کل هواشناسی مبنی بر وزش باد در همدان و همچنین قرار داشتن در فصل بارندگی، گروه رفع خطر منطقه یک شهرداری همدان بنا بر وظیفه ذاتی خود اقدام به تخریب این دیوار به سمت داخل کرد.

وی ادامه داد: دیوار بیرونی این ساختمان در محله کبابیان به سمت بیرون در حال تخریب بود و احتمال ایجاد خطر جانی برای عابران وجود داشت.

گذشته از اینکه چرا شهرداری در اقدامی یک‌باره دست به این تخریب زد، اهمیت توجه به محله‌های قدیمی همدان تا آنجاست که شهریورماه پارسال معاون وزیر راه و شهرسازی در سفر به استان همدان در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت: عملیات احیا و حفظ سه محله تاریخی حاجی، گلپا و کبابیان به‌عنوان محله‌های پایلوت با مشارکت شهرداری و میراث فرهنگی در دستور کار قرارگرفته است.

محمد سعید ایزدی گفت: سه محله تاریخ حاجی، گلپا و کبابیان به‌عنوان محله‌های پایلوت با مشارکت شهرداری و سازمان میراث فرهنگی برای احیا و حفظ انتخاب‌شده‌اند که در سه بخش ایجاد خدمات، زیرساخت‌ها و نوسازی مسکن عملیات اجرایی احیاء انجام خواهد شد.

رویکرد ما در دولت، «محله محوری» در مواجهه با بافت‌های فرسوده بوده است

معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: ازآنجاکه رویکرد ما در دولت، «محله محوری» در مواجهه با بافت‌های فرسوده بوده است این محلات موردبررسی قرار گرفتند و برنامه‌ریزی برای آن‌ها انجام شد.

محمد سعید ایزدی تأکید کرد: در سه محله تاریخی «حاجی»، «گلپا» و «کبابیان» به‌صورت پایلوت با مشارکت شهرداری و سازمان میراث فرهنگی عملیات احیا و حفظ و مرمت را شروع می‌کنیم و تلاش داریم اقدامات خود را در سه بخش ایجاد خدمات موردنیاز محله نظیر پارک، خانه محله، خانه سلامت و بهداشت و ایجاد زیرساخت‌ها مثل شبکه آب و برق و گاز و همچنین نوسازی مسکن که از طریق اعطای تسهیلات انجام می‌گیرد طبقه‌بندی کنیم.

بنابراین گزارش احیا و حفظ محله‌های قدیمی در سرزندگی شهر و تقویت هویت فرهنگی و تاریخی همدان بسیار تأثیرگذار است به‌طوری‌که کارشناسان همدانی معتقدند این امر موجب ایجاد توازن میان کالبد فضای بافت قدیم و جغرافیای جدید خواهد شد.

همدان دارای ساختار محله‌ای قدیمی مبتنی بر سبک زندگی مردم دیار دارالمؤمنین است که این ساختار نیاز به احیا و باز زنده سازی دارد چراکه این‌گونه بناها بخش هویتی، فرهنگی و تاریخی جوامع امروزی محسوب می‌شوند و بسیاری از ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی مبتنی بر ساختار خانه‌ها، محله‌ها و شهرسازی گذشته شکل‌گرفته است و نباید با تخریب آن‌ها هویت شهر را از بین برد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ 25 دی 96، کد مطلب: 4199966: www.mehrnews.com