شعارسال:سی‌و‌پنج دوره از جشنواره فیلم فجر می‌گذرد، سی‌و‌پنج دوره‌ای که هر سال آن با تغییرات اجرایی همراه بوده‌است، اما فجری که امسال با آن روبه‌رو هستیم؛ چیزی شبیه به جشنواره است که شاید عنوان «جشن‌پاره» برای آن بهتر باشد. از زمانی که سی و ششمین جشنواره فیلم فجر کار خود را به صورت جدی آغاز کرد، هر روز آن با یک غافلگیری همراه بود، از انتخاب دبیر گرفته تا مکان برگزاری، دبیری که مدت‌ها پس از حدس و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ها و البته دیرتر از آنچه روال معمول است، انتخاب و اعلام شد.

وقتی بازی سی‌وپنج ساله تغییر می‌کند

از انتخاب دبیر که گذر کنیم به قواعد دیگری برمی‌خوریم که بازی سی و پنج ساله فجر را عوض کرد، بازی‌ای که سینمایی‌ها بیش از سه دهه، به زیر و بم آن آشنا بودند حالا دیگر یک نوستالژی محسوب می‌شود، نوستالژی‌ای که به خاطره‌ها پیوسته است.

تا امروز که چند روز به برگزاری جشنواره زمان مانده، آنچه که از قواعد سی‌وششم دیده‌ایم، قواعدی دور از باور است، تصمیماتی برای آن گرفته شده که نمی‌توان خیلی آن‌ها را کارشناسی پنداشت. بارها همه رسانه‌ها و منتقدان اعلام کردند که جشنواره نیازمند یک اساسنامه معین‌ و ثابت است و بارها هم از تدوین چنین دستورالعملی چشم‌پوشی شد و کار به جایی رسید که سرنوشت جشنواره و فیلمسازان آن را دبیرانی تعیین کنند که اکثرا سابقه اداره یک فستیوال را نداشته‌اند.

راه زیاد میان ادعا تا عمل!

با اینکه ادعای جشنواره‌ای با قوانین و چارچوب بین‌المللی را داریم اما در خروجی چیزی خلاف این ادعا را شاهد هستیم. به عنوان مثال هیچ‌یک از جشنواره‌های فیلم در دنیا، قوانینشان را نغییر نمی‌دهند، جشنواره‌هایی مانند کن، ونیز، لوکارنو و ... هر چند سال یکبار قواعد آیین‌نامه‌ خود را با توجه به مسایل روز، بازنگری می‌کنند و اگر لازم بود دست به تغییر می‌زنند؛ اما جشنواره فیلم فجر ما هر سال با تغییراتی برگزار می‌شود که هویت اصلی آن را از اساس زیر سوال می‌برند.

گاهی یک بخش اساسی به آن اضافه می‌شود، گاهی یک بخش اصلی کم می‌شود،‌گاهی سرفصل‌های برگزیده‌ها تغییر می‌کند و کم و زیاد می‌شود. یک سال جایزه بخش مواد تبلیغاتی همان سال اعلام می‌شود و یکسال برگزیده این بخش در افتتاحیه سال بعد اعلام می‌‌شود. تعداد فیلم‌ها مدام کم و زیاد می‌شوند و ساعت نشست‌ها تغییر می‌کنند. یک دوره نشست‌ همه فیلم‌ها را روز بعد از اکران برگزار می‌کنند و یکسال بعد از اکران هر فیلم!

جشنواره فجری که امسال آن‌را نداریم

امسال هم که گویی با یک جشنواره دیگر مواجه‌ایم، مکان برگزاری بنا به دلایلی که البته خیلی هم منطقی نیست، کوچک شده؛ آن هم در شرایطی که فیلم‌های منتخب از کارگردانانی است که سالن را مملو از جمعیت می‌کنند. بخش فیلم اولی‌ها را حذف کرده‌اند تا به گفته خودشان بهای بیشتری به فیلمسازان اول بدهند و فیلم آن‌ها را درکنار فیلم‌ بزرگان سینما قضاوت کنند اما توجه نکردند که یک‌جای این تصمیم اشتباه است، چرا که اگر قرار به برابری سهم فیلمسازان دیگر با فیلم اولی‌ها است پس از نظر تعداد هم باید برابر باشند.

کاهش سهم 70 درصدی فیلم‌ اولی‌ها

کاهش سهم فیلم‌های فیلمسازانی که اولین فیلمشان را به امید دیده شدن در جشنواره تولید می‌کنند به اندازه‌ای بالا است که همه آن‌ها را دلزده کرده است. همه معترض به نگاه سلیقه‌ای دبیر جشنواره هستند و می‌گویند سهم حداقلی‌شان برای دیده شدن از بین رفته و کنار گذاشته شدند.

در این خصوص با سه فیلمسازی که اولین فیلم بلندشان را برای حضور در جشنواره تولید کرده بودند و آن‌را باامید به دبیرخانه جشنواره فرستادند اما انتخاب نشدند، گفت‌وگو کردیم تا نظرشان را در خصوص اقدام دبیر جشنوراره جویا شویم.

کارگردان فیلم «دوباره زندگی»: از همان ابتدا دچار مرگ فیلمسازی شدیم

رضا فهیمی؛ کارگردانی که نخستین فیلم سینمایی خود را با عنوان «دوباره زندگی» برای حضور در جشنواره فرستاده بود اما انتخاب نشد، عنوان کرد: جشنواره‌های معتبر جهان مانند کن، ونیز، لوکارنو و ... هر چند سال یکبار قواعد خود را بازنگری می‌کنند و اگر هم بخواهند قواعد را تغییر دهند تغییرات جزئی در آن اعمال می‌کنند. اما چند سالی است که به واسطه تغییر مدیران، مدام قانون جشنواره فیلم فجر عوض می‌شود. یک سال فیلم اولی‌ها بخش جدا دارند، سال دیگر با سودای سیمرغ رقابت می‌کنند و سال بعدتر در بخش جنبی نمایش داده می‌شوند و امسال هم که در نهایت سهم ناچیزی از جشنواره را دارند.

وی ادامه داد: این تصمیم دبیر جشنواره، هم ما را به عنوان فیلمسازان اول و هم تهیه‌کنندگان را بلاتکلیف کرده است. شاید اگر تهیه‌کننده‌ای می‌دانست که بخش «نگاه نو» از جشنواره حذف می‌شود و قرار است فیلم اولی‌ها کنار گذاشته شوند هیچ وقت برای فیلم‌های اول سرمایه‌گذاری نمی‌کرد و هیچ وقت من به عنوان فیلم‌ساز اول نمی‌توانستم فیلمم را بسازم؛ چراکه برای هر تهیه‌کننده‌ای جشنواره فجر یک محل تبلیغات محسوب می‌شود که می‌تواند فروش و بازگشت سرمایه او را در اکران جبران کند.

فهیمی با اشاره به اینکه خیلی از قواعد ما مثل جشنواره‌های معتبر جهان نیست، بیان کرد: به دلیل اینکه سالن‌های سینمایی کمی داریم، فیلم‌های جشنواره را کم کردند که در نهایت در اکران عمومی کسی گله‌مند نشود چون اولویت اکران با فیلم‌های فجر است. درست مثل آلودگی هوا که چون نمی‌توانیم مشکل آن را حل کنیم شهر را تعطیل و به مسائل دیگری مانند اقتصاد ضربه می‌زنیم.

کارگردان «دوباره زندگی» گفت: تا چند روز پیش گمان می‌کردم چیزی حدود 5 یا 6 فیلم از فیلم‌سازان اول از جشنواره امسال کنار گذاشته شده اما در این چند روز که با همکاران صحبت می‌کردم متوجه شدم نزدیک به 12-13 فیلم اولی از جشنواره محروم شدند. این اتفاق باعث شد، همه ما فکر کنیم به جز آن سه فیلمی که انتخاب شده‌اند باقی فیلم‌ها به اندازه‌ای بد بوده و ما به اندازه‌ای فیلم ضعیف ساخته‌ایم که جشنواره سرمایه تولید آن نادیده گرفته شده و به راحتی با یک تصمیم و اقدام یک‌باره فیلممان را کنار گذاشته است.

این فیلمساز جوان با اشاره به اینکه اقدام دبیر سی و ششمین جشنواره فیلم فجر در خصوص حذف فیلم اولی‌ها همه آنها را دلزده کرده، اظهار کرد: منتظر هستم تا جشنواره برگزار شود و مانند هر سال به تماشای فیلم‌ها بنشینم و ببینم آیا واقعا فیلم‌های ما تا این حد در مقابل آثار انتخاب شده ضعیف بود؟ اگر واقعا این چنین است که از آنها یاد می‌گیریم و اگر غیر از این بود رفتار غیرحرفه‌ای جشنواره در مورد ما فیلم ‌اولی‌ها تایید می‌شود، رفتاری که باعث شد ما از همان استارت فیلمسازیمان دچار مرگ شویم.

فهیمی در پایان خاطرنشان کرد: تا فیلم‌ها را نبینم نمی‌توانم در مورد آنها قضاوت کنم. با توجه به اینکه تعدادی از آنها به طور یقین فیلم‌های خوبی خواهند بود اما باید بعد از تماشای آنها قضاوت کنیم. در کل اعتراض ما فیلم اولی‌ها به حذف بخش نگاه نو است که برای اولین بار در بیش از 30 سال برگزاری جشنواره اتفاق افتاد.

کارگردان فیلم «چهل و هفت»: جشنواره پُل گذر را از فیلم‌ اولی‌ها دریغ کرد

احمد اطراقچی نیز کارگردان فیلم اولی است که فیلم سینمایی «چهل و هفت» را در سکوت خبری تولید کرد و برای حضور در جشنواره فجر، به دبیرخانه فرستاد اما فیلمش برخلاف بازیگران خوبی که داشت انتخاب نشد، وی درباره این موضوع به آنا گفت: این که تنها سه فیلم اولی در جشنواره حضور دارند به ضرر باقی فیلمسازان تمام شد.

وی با تاکید بر این که قصد اعتراض ندارد اما دلزده شده، بیان کرد: تنها جایی‌که فیلم‌ اولی‌ها می‌توانند دیده شوند و برای آن‌ها اهمیت دارد جشنواره فیلم فجر است. در حالی که باقی فیلمسازان به اندازه‌ای شناخته شده هستند که نیازی به دیده شدن در جشنواره فجر نداشته باشند.

اطراقچی افزود: ما فیلم اولی‌ها می‌خواهیم فیلم‌مان در جشنواره نمایش داده شود، نقد شود و مورد تحلیل منتقدان قرار بگیرد تا در اکران عمومی بدانیم که چه جاهایی از فیلم نیاز به تغییر دارد و در نهایت یک کار بی‌نقص‌تر به مخاطب ارائه دهیم؛ اما تصمیمی که امسال دبیر جشنواره در مورد فیلم اولی‌ها اتخاذ کرد در ذوق ما زد چرا که ما جشنواره را پُلی برای گذر می‌دیدیم که از ما دریغ شد.

وی در پایان اظهار کرد: این موضوع را قبول دارم که از کنار اسم‌های بزرگ و فیلمسازان قدیمی نمی‌توان گذشت چراکه همه می‌دانند نام و فیلم آن‌ها اعتباری برای جشنواره است اما بهتر بود مانند سال‌های گذشته درکنار آن‌ها بخش فیلم اولی‌ها را هم با تعداد مشخص هر سال در جشنواره داشته باشیم نه اینکه سهم فیلمسازان اول تنها دو یا سه فیلم در جشنواره باشد.

کارگردان فیلم «موریانه»: فکر می‌کنم حذف سهمیه فیلم‌ اولی‌ها عمدی بوده است

مسعود حاتمی نیز فیلم سینمایی «موریانه» را به دبیرخانه فجر فرستاده بود اما در میان ازدحام فیلم اولی‌ها و تعداد محدود سهیمه آن‌ها از فجر، فیلم او نیز پذیرفته نشد. حاتمی در مورد کوچک کردن جشنواره فجر، بیان کرد: اقدام مسئولین جشنواره فجر امسال نشان می‌دهد که قصد آن‌ها کنارگذاشتن فیلم اولی‌ها بوده است نه کوچک کردن جشنواره! اما از آنجایی که طی سال‌های گذشته سیاست‌های جشنواره هر سال تغییر کرده این تغییر هم دور از باور نبود.

وی ادامه داد: با توجه به حجم نارضایتی که در فیلمسازان برای انتخاب فیلم‌ها وجود دارد، احساس می‌کنم انتخاب‌ها خیلی کارشناسی نبوده، اگر به فستیوال‌های بزرگ دنیا هم نگاه کنیم تقریبا فستیوالی نیست که فقط 22 فیلم در آن حضور داشته باشند شاید در یکی از بخش‌های اصلی این تعداد موجود باشد اما بخش‌های دیگری هم هست که فیلم‌های دیگری را در آن می‌گنجانند و با نگاه‌های مختلف فیلم می‌پذیرند چرا که نمی‌خواهند فرصت دیده شدن را از فیلم‌ها بگیرند.

حاتمی با اشاره به سلیقه‌ای بودن جشنواره، توضیح داد: از آنجایی که سیاست‌ها و سلیقه‌ها متفاوت است هر سال که دبیر جشنواره عوض می‌شود فرم جشنواره نیز تغییر می‌کند. هر دبیری سلیقه‌ای دارد که خیلی هم سلیقه‌اش اصولی نیست چرا که کار کارشناسی نکرده و تجربه اداره کردن یک فستیوال را نداشته است.

وی افزود: هر اتفاقی که افتاد در نهایت به فیلم‌های ما فیلم اولی‌ها لطمه زد. هم من و هم تعداد زیادی از فیلمسازانی که از جشنواره بیرون مانده‌اند فرصت مهم دید‌ه‌شدن را از دست داده‌ایم، فرصتی که می‌توانستیم در فضایی حرفه‌ای فیلم‌مان را به مخاطبان، اهل فن و منتقدان نشان دهیم و جدای از آن مسیر راحت‌تری در اکران داشته باشیم چون طی این سال‌ها جشنواره فجر مسیر اکران عمومی را هموارتر کرده است.

کارگردان فیلم «موریانه» بیان کرد: فجر تنها فضای حرفه‌ای دیده شدن در کشور ما حساب می‌شود که فیلم‌اولی‌ها از این بازی بیرون مانده‌اند. این قضیه را انکار نمی‌کنم که نمی‌توان همه فیلم‌ها را در بخش اصلی نمایش داد اما همین که بخشی مانند «نگاه نو» یا «چشم‌انداز» وجود داشت که فیلم‌های ما هم در آن دیده می‌شد برای ما کفایت می‌کرد.

حاتمی با اشاره به اینکه در میان حجم نگاه‌ها و آدم‌های مختلف کنار گذاشته شده‌اند، گفت: کم‌کم باور می‌کنم که عمدی در کار بوده، هر چقدر با نگاه خوش‌بینانه به این موضوع نگاه می‌کنم باز هم به نتیجه مثبت نمی‌رسم و در انتهای هر فکر؛ گزینه رفتار سلیقه‌ای هیات انتخاب به ذهنم می‌رسد. در حالی که کارنامه فجر نشان می‌دهد هر سال فیلم اولی‌ها فیلم‌های توانمندی بودند و جایزه‌های زیادی را از آنِ خود کردند و جدای از آن آمار مخاطبان‌شان در اکران عمومی بالاتر بوده است. حالا جشنواره را بدون حضور آنها در نظر بگیرید خواهید دید چه ضربه سنگینی به جشنواره و سینمای اکران عمومی خواهد خورد.

شعارسال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرگزاری آنا ، تاریخ انتشار1بهمن 96،کدخبر: 337655، www.ana.ir