کشت دیم هندوانه معجزه‌ای در دل کویرهای ایران

با روش های جدیدی که در کشت دیم هندوانه در برخی از مناطق کشور ایجاد شده است، می توان این محصول آب‌بر را با کمترین میزان مصرف آب تولید نمود. بررسی ها نشان می دهد امکان برداشت ۳۰ تا ۳۵ تن هنداونه در هر هکتار از طریق کشت دیم، در مناطق مختلفی از کشور وجود دارد.

شعار سال: در بین اقلام صادراتی طی یک دهه گذشته، ایران با تولید سالانه بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن هندوانه در رتبه چهارم جهان قرار داشته است.

این محصول در چهار فصل کشت و سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن از آن به عراق، امارات متحده عربی و کویت صادر شده است؛ با این میزان صادرات بیش از ۵۰ میلیارد متر مکعب آب به خارج از کشور بدون در نظر گرفتن قیمت و ارزش این ماده حیاتی صادر می‌شود.

برای تولید هر کیلوگرم هندوانه ۳۰۰ لیتر آب مصرف می شود

هندوانه یکی از محصولاتی است که مصرف آب مجازی نسبتا بالایی را به خود اختصاص می‌دهد، به طوری که برای تولید هر کیلو هندوانه که به عنوان یکی از محصولات پر آب کشاورزی محسوب می‌شود، به طور میانگین ۳۰۰ لیتر آب استفاده می شود.

هر چند صادرات این محصول نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته اما کارشناسان معتقدند دولت و سایر ارگانهای کشور باید با ممنوعیت تولید این محصول در کشور و جلوگیری از فشار مضاعف بر ذخایر و منابع آب کشور از این طریق که اتفاقا در اکثر سفره های زیرزمینی با بیلان منفی روبروست، به سمت واردات این محصول و سایر محصولات کشاورزی آب‌بر بروند.

اما سوال اینجاست که با چه راهکارهای می توان علاوه بر تولید هندوانه در کشور در بهینه ترین حالت ممکن، از واردات این محصول جلوگیری کرد؟

رواج تولید هندوانه در مناطق کویری و خشک کشور

کاشت هندوانه دیم در فروردین ماه و برداشت آن در نیمه دوم تیرماه می تواند علاوه بر حفظ ذخایر و منابع آبی کشور، نوید بخش حفظ بازارهای صادراتی این محصول و جلوگیری از واردات آن باشد.

هم اکنون کشت این محصول در بسیاری از مناطق کشور از جمله خوزستان، فارس، یزد، اصفهان و خراسان، قزوین، تهران و قم به صورت بومی رواج دارد و کشاورزان با استفاده از آب فراوان در مناطق خشک و کویری، محصولی را تولید کرده اند که ۹۲% آن را آب تشکیل می دهد.

اما چطور می شود تنها با استفاده از آب باران آن هم در دل کویر و مناطق خشک ایران هندوانه تولید کرد؟

در بین تپه های شنی برخی از مناطق کشور – به عنوان نمونه آران و بیدگل استان اصفهان – چاله هایی وجود دارد که هندوانه در آن هیچ گاه آبیاری نمی شود و دلیل آن بالا بودن سطح آب زیرزمینی در این مناطق است؛ به طوری که با کندن چاله هایی به عمق حدود سه متر به آب دست یافته می شود و کشاورزان از ۳۰۰ سال پیش تاکنون با کندن چاله هایی به مساحت ۵۰۰ مترمربع تا یک هکتار، به کشت هندوانه دیم در این مناطق می پردازند.

این چاله ها که در اندازه های مختلف ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ متر مربعی در دل کویر واقع شده است، هم ویژگی خاصی از منظر کشاورزی دارد و هم موجب جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است؛ به طوری که در حال حاضر از ۲۰۴ چاله مفروض، ۱۰۳ چاله در این مناطق به کشت هندوانه دیم اختصاص دارد که این چاله ها با کاربری کشاورزی دیم و با بهره گیری از ذکاوت ساکنان این منطقه در گذشته های دور ایجاد شده است.

آب بیشتر هندوانه های تولیدی در این چاله ها، قند بسیار پایین تر از هندوانه های معمولی و مناسب بودن برای برخی از بیمارهای خاص مانند دیابت و دستگاه گوارش، از جمله ویژگی های خاص هندوانه های دیم تولیدی در این مناطق است.

برداشت ۳۵ تنی هندوانه از هر هکتار مزارع دیم استان اصفهان

مهم‌ترین تفاوت و ویژگی خاص هندوانه‌های دیم آران و بیدگل، هدایت بذر هندوانه به سمت آب و تولید هندوانه ارگانیک بدون استفاده از کود شیمیایی است؛ این درحالیست که در کشت معمولی هندوانه آب به سمت بذر هدایت و از کودهای شیمیایی استفاده می‌شود.

بنابراین این ظرفیت وجود دارد که با کشت دیم هندوانه در اوایل فروردین‌ماه، شاهد برداشت ۳۰ الی ۳۵ تنی این محصول از هر هکتار زمین زراعی بود و از این طریق زمینه حفظ منابع آبی در کشور را نیز فراهم کرد.