شعار سال: یک دیپلمات ارشد می‌گوید: «موقعیت ما در مقایسه با زمان اوباما بسیار بهتر است. اوباما جمله معروفی دارد. او گفت: من در دفاع از سیاست خارجی ام در برابر ایران می‌توانم بگویم زمانی که من وارد مذاکرات شدم، جهان متفرق در برابر ایران متحد قرار داشت، اما من اجماعی علیه ایران به وجود آوردم که در درون خود ایران تفرقه ایجاد شد. حالا مساله برعکس شده است. ما با آمریکای منزوی و متفرق رو به رو هستیم. ۶۳ درصد آمریکایی‌ها در نظرسنجی‌ها با تصمیم ترامپ مخالفت کردند. متحدین آمریکا هم با این کشور همراه نیستند. در مقابل ایران متحد شده است.»

جاوید قربان اوغلی، مدیرکل اسبق افریقای وزارت خارجه، سفیر اسبق ایران در آفریقای جنوبی و تحلیل گر مسائل سیاست خارجی درباره خروج آمریکا از برجام به گفتگو نشسته ایم. این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

آقای دکتر، ظاهرا ترامپ آنطور که شما تحلیل‌گران ارزیابی می‌کردید خیلی هم غیرقابل پیش بینی نیست. از همان اول می‌گفت: می‌خواهد از برجام خارج شود. بعضی از ما حتی به حساب اینکه رئیس جمهور آمریکا غیرقابل پیش بینی ارزیابی می‌شد احتمال ماندن او در توافق هسته‌ای را در نظر می‌گرفتیم. اما او خیلی رک و پوست کنده آمد گفت: نمی‌خواهد دیگر در برجام بماند.
روند منطقی و عقلانی حکم می‌کرد که ترامپ چنین تصمیمی نگیرد و از برجام خارج نشود. شرکای اروپایی آمریکا هم مثل آلمان و فرانسه در بالاترین سطح یعنی آنگلا مرکل و امانوئل مکرون و انگلیسی‌ها هم در سطح وزیر خارجه وارد رایزنی شدند که بتوانند ترامپ را از تصمیمش برای خروج از برجام منصرف کنند. اما او به متحدین خودش بی اعتنایی کرد که یک نوع توهین و تحقیر آن‌ها بود. از طرف دیگر نه فقط سه کشور مذاکره کننده اروپایی بلکه اتحادیه اروپا خواست خود را از زبان فدریکا موگرینی مطرح کرده بود. مضاف بر این سازمان بین المللی انرژی اتمی ۱۱ بار بر پایبندی ایران بر برجام تاکید کرده بود. مجموعه این‌ها نشانه‌های مثبتی بود که حکم می‌کرد دونالد ترامپ اینقدر عجولانه تصمیم نگیرد. از همه این‌ها مهم‌تر مساله کره شمالی است. در حالی که آمریکا کره شمالی را به از بین بردن تهدید می‌کرد ناگهان رویکرد عقلانی مذاکره پیش آمد، که اتفاقا ترامپ در زمان سخنرانی خود گفت: همین الان وزیر خارجه در راه کره شمالی است ...

اتفاقا همین پارادوکسیکال به نظر می‌رسد. اینکه رئیس جمهور آمریکا توافقی به این اندازه مهم را به اصطلاح خودش پاره می‌کند، اما با کره شمالی که زبانزد خاص و عام است وارد گفتگو می‌شود. این تنها تضاد ترامپ نیست. او در سخنرانی خودش از تغییر رژیم ایران صحبت می‌کند، اما در چند جمله این را هم می‌گوید که از مذاکره دیگری استقبال می‌کند.
بله. در مجموع نه جمع بندی من و شما یا ایران، بلکه جمع بندی همه رهبران جهان و نخبگان سیاسی این است که ترامپ انسجام فکری هوشمندانه ندارد. او تحت تاثیر برخی رویداد‌ها و رایزنی‌ها تصمیمات عجولانه‌ای می‌گیرد که برای آمریکا دردسرساز می‌شود. مخصوصا در تصمیم اخیر او، رد پای اسرائیل و لابی‌های فشرده عربستان سعود دیده می‌شود. احتمالا ترامپ به عنوان یک بیزینس‌من تحت تاثیر قرارداد‌های سنگین تسلیحاتی با عربستان سعودی هم قرار دارد؛ بنابراین ترامپ تحت تاثیر اسرائیل و عربستان و مشخصا بنیامین نتانیاهو قرار گرفته است. همانطور که آقای اوباما گفته، تصمیم ترامپ، تصمیمی اشتباه و برخلاف منافع ملی آمریکا بود. من توصیه می‌کنم بیانیه شش ماده باراک اوباما حتما در این زمینه خوانده شود.

حالا که صحبت از اوباما شد، بگذارید به این سوال بپردازیم که تحریم‌های اوباما و ترامپ چقدر با هم تشابه و تفاوت دارد. بعضی تحلیلگران معتقدند تحریم‌های ترامپ به اندازه تحریم‌هایی که اوباما قبل از برجام علیه ایران وضع کرده بود برای اقتصاد ایران فلج کننده نیست.
تحریم‌هایی که در زمان اوباما انجام شد، تحریم‌های بسیار سنگین و فلج کننده‌ای بود. مهمتر از آن تحریم‌ها این است که در دوران اوباما اجماعی جهانی علیه ایران ایجاد شد. اجماع جهانی باعث شده بود که ما نتوانیم منافذ تحریم‌ها را پیدا کنیم. اگر هم این منافذ پیدا می‌شد برای ما بسیار پرهزینه بود. اما تصمیم ترامپ در زمانی اتخاذ می‌شود که جهان در مورد مساله برجام با ایران همراه است و می‌گوید تهران پایبند برجام است. برعکس، به دلیل رفتار‌های غیرهوشمندانه ترامپ، با توجه به پیشینه‌هایی مثل رفتار او با پیمان پاریس، تعرفه‌های تجاری فولاد و یا مسائلی که درباره همسایگان انجام داد اجماعی علیه آمریکا به وجود آورده است؛ ولو اینکه این اجماع نانوشته باشد و بسیاری از کشور‌ها جرات بیان آن را نداشته باشند. در این جا اتفاقا اگر ایران عاقلانه رفتار کند، جایگاه محکمی در مسائل بین المللی خواهد داشت. دولت ایالات متحده به واسطه رفتار‌های غیرعقلانی آقای ترامپ، در یک حالت انزوا قرار گرفته است؛ بنابراین اگر مقایسه‌ای بین تحریم‌های اوباما یا ترامپ شود، تحریم‌های دوران قبل بسیار سنگین‌تر بود، اما ایران اکنون به دلایلی که اشاره شد، جایگاه محکمی دارد. همانطور که بعد از سخنرانی دونالد ترامپ دیدیم پنج کشور دیگر مذاکره کننده بیانیه صادر کردند. به نظر من اگر ما بعضی رفتار‌های خود در منطقه را تصحیح کنیم و برخلاف گفته برخی، بتوانیم درباره مسائل موشکی نیز با اروپایی‌ها مذاکره کنیم می‌توانیم آمریکا را در یک انزوای بیشتری قرار دهیم تا اثرات تحریم‌ها هم کمتر شود.

رفتار عاقلانه در واکنش به ترامپ چیست؟ آیا باید ما هم به آمریکا اولتیماتوم دهیم و بگوییم اگر آمریکا به برجام برنگردد ما هم از برجام خارج می‌شویم؟
به هیچ وجه. من بار‌ها گفته و نوشته ام. ایران در هر شرایطی ولو خروج آمریکا و اعمال تحریم از سوی آمریکا، باید پایبندی خود به برجام را اعلام کند. ما باید با رایزنی با اروپا، چین، روسیه، هند و دیگر کشور‌های مهم دنیا بار تحریم‌های آمریکا را کم کنیم. هرگونه صحبت از خروج از برجام یا NPT خطای فاحش ایران خواهد بود. ایران باید همین رفتار عاقلانه را ادامه دهد. اگر در آن چند هفته‌ای که آقای روحانی برای رایزنی‌ها وقت گذاشته اند، دیپلماسی هوشمندانه‌ای داشته یاشیم می‌توانیم هزینه تحریم‌های ترامپ را به حداقل برسانیم. اتفاقا می‌توانیم بعضی از تضاد‌های بین اتحادیه اروپا و آمریکا را بیشتر کنیم.

ما در داخل هم به یک انسجام ملی نیاز داریم. بالاخره در مواجهه با یک رویداد نسبتا تعیین کننده‌ای قرار گرفته ایم؛ بنابراین در داخل باید همه اختلافات جزئی، سلیقه‌ای و گروهی را کنار بگذاریم و حول محور‌هایی که تضمین کننده امنیت ماست، عمل کنیم. من دوباره تاکید می‌کنم که الان ترامپ شرایط خوبی ندارد. بعد از آنکه شبکه‌های تلویزیونی آمریکا بیانیه ترامپ را منعکس کردند، به مشکلات فراوان ترامپ از جمله مساله وکیل او، دست داشتن روسیه در انتخابات آمریکا و ارتباط او با بازیگر زن فیلم‌های غیراخلاقی پرداختند. من مقداری هم احتمال در نظر می‌گیرم که ترامپ برای تغییر دادن سمت و سوی توجه‌ها از مشکلات داخلی اش درباره با برجام چنین تصمیمی گرفته است؛ چرا که یکی از راه‌های مدیریت بحران‌های داخلی، بحران سازی خارجی است.

همانطور که اشاره کردید اروپایی‌ها بعد از تصمیم ترامپ علیه او موضع گیری کردند. چهره خانم موگرینی موقع خواندن بیانیه اش در هم ریخته و آشفته بود. اما مساله اینجاست که هرچقدر که اروپایی‌ها اصطلاحا سنگ ایران را به سینه بزنند، بر روی سهامدار شرکت‌های خود اعمال نفوذ ندارند؛ سهامدارانی که بین راه تهران و واشنگتن، تهران را انتخاب نمی‌کند.
من این موضوع را کتمان نمی‌کنم. وزن ایران در مسائل اقتصادی و تجاری در رابطه با آمریکا به اندازه یک اپسیلون است. رابطه فراآتلانتیکی بین اروپا و آمریکا در حوزه‌های تجاری بسیار بالاست. اما اروپا اکنون در برابر یک مساله حیثیتی قرار گرفته است. مساله این است که توافق نامه‌ای که بعد از ماه‌ها مذاکره به دست آمده است به خاطر ترامپ بی اعتبار می‌شود. دوم آنکه اروپا رهبران خود را در آخرین لحظات برای رایزنی و منصرف کردن ترامپ فرستاده است، اما آن‌ها تحقیر شدند. این‌ها مسائل کمی نیست. اما در ارتباط با مسائل شرکت‌ها حرف شما درست است و آن‌ها در چارچوب منافع خودشان عمل می‌کنند. اما با علم به همه اینها، ایران باید سعی کند که تا جایی که می‌تواند از تضاد‌های موجود استفاده کند.

موقعیت ما در مقایسه با زمان اوباما بسیار بهتر است. اوباما جمله معروفی دارد. او گفت: من در دفاع از سیاست خارجی ام در برابر ایران می‌توانم بگویم زمانی که من وارد مذاکرات شدم، جهان متفرق در برابر ایران متحد قرار داشت، اما من اجماعی علیه ایران به وجود آوردم که در درون خود ایران تفرقه ایجاد شد. حالا مساله برعکس شده است. ما با آمریکای منزوی و متفرق رو به رو هستیم. ۶۳ درصد آمریکایی‌ها در نظرسنجی‌ها با تصمیم ترامپ مخالفت کردند. متحدین آمریکا هم با این کشور همراه نیستند. در مقابل ایران متحد شده است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت فرارو، تاریخ 22 اردیبهشت 97، کد مطلب: 359342: www.fararu.com