شعار سال: در غیاب جایگزین‌های بزرگی که جا پای مدل‌های متعارف مصرف بگذارند، حمایت کردن از کسب و کارهایی که نیازهای روزانه را با خیر اجتماعی پیوند می‌دهند، اتفاق خوبی است. شاید این کار واجد نام انقلاب نباشد، اما دست‌کم فرآیندی است که عادات را به ارزش‌ها تغییر می‌دهد.

درحالیکه پایتخت آلمان با حضور آپارتمان‌های فراوان و سرشار از نور و رنگ خاکستری، برای برخی فضایی آزاردهنده را ایجاد می‌کند به دلیل فضاهایی که برای کار مشترک فراهم آورده است؛ به هسته‌ای نوآور در زمینۀ فعالیت‌های پایدار اجتماعی مشهور است. رمز موفقیت برلین، فضاهای باز است. به عبارت دقیق‌تر، شعار محبوبی در میان اهالی برلین رایج است با عنوان «فقیر ولی جذاب». این شعار به دلیل همزیستی فقر و خلاقیت در این شهر است که نوید یک زندگی خوب برای پول اندک را به همگان می‌دهد.

از آزمایشگاه اثر اجتماعی تا شبکۀ جامع کسب و کار

یکی از فضاهای مشارکتی فعال در آلمان و شهر برلین، آزمایشگاه اثر اجتماعی[۱] است که هدف از طراحی آن، تسهیل همکاری و بارورسازی ایده‌ها است. بسیاری از کسب و کارها و کارآفرینی‌های اجتماعی در همین فضا و از خلال برنامۀ آنها شکل گرفته‌اند. به گفتۀ مدیرعامل شرکت Soulbottles که تولیدکنندۀ بطری‌های آب فاقد کربن است، این آزمایشگاه جای انسان‌های رویاپردازی است که دوست دارند با افراد بلندپرواز دیگر کار کنند و با پول درآوردن دنیا را تغییر دهند.

نکتۀ مهم این است که ۲۰ درصد تولید ناخالص شهر برلین از صنایع فرهنگی و خلاق تأمین می‌شود؛ درحالیکه سهم تحقیقات و آموزش عالی از این شاخص تنها بیش از چهار درصد است. برلین میزبان بیش از ۷۰ مؤسسه با سهامی عام و نیز ۴۰ واحد پرورش فناوری است که برجسته‌ترین و خلاق‌ترین افراد را کنار یکدیگر گردآورده است.

از دیگر اقدامات کشور آلمان و به عبارت دقیق‌تر، فدراسیون فدرال آلمان برای همکاری بین‌المللی در راستای افزایش همکاری برای دستیابی به توسعۀ پایدار، راه‌اندازی شبکهای جامع برای کسب و کار به نام Inclusive Business Action Network است. این شبکه می‌کوشد کسب و کارها را به یکدیگر متصل کند تا قدرت بیشتری برای اهداف توسعأ پایدار (SDGs) داشته باشند.

همچنین شرکت مشاورأ کسب و کار در برلین با نام Entrepreneur`s Pledge، طرح ابتکاری دیگری است که با گرد هم جمع کردن کارآفرینان برجسته از سراسر آلمان می‌کوشد آن دسته از کسب و کارهای اجتماعی را پیدا کند که نیمی از سودشان را بر پروژه‌های اجتماعی یا محیط‌زیستی سرمایه‌گذاری می‌کنند.

گفتنی است که وجود چنین زیست‌بومی در برلین که نظام حمایتی خوبی را برای کسب و کارهای نوپا فراهم کرده است، به تازگی به صورت شبکه‌ای ساختارمند درآمده است که تا همین اواخر تکه‌تکه و پراکنده بود. این اتفاق به لطف پلتفرم The Changer ممکن شده است که یک پلتفرم شغل‌یابی در زمینۀ اثر اجتماعی است و با هدف تغییر نظام اشتغال در آلمان در سال ۲۰۱۴ راه‌اندازی شد.

این سایت با ارائۀ نمونۀ کسب و کارهای موفق و نوآور که به حل مسائل اجتماعی نیز کمک می‌کنند، مدعی است که نوآوری زمانی اتفاق می‌افتد که مردم برای پرورش ایده‌ها دور یکدیگر جمع می‌شوند. بنابراین این پلتفرم با ایجاد فضایی دیجیتال که امکان مشارکت اجتماعی بیشتری را برای گسترۀ وسیعی از مخاطبان فراهم می‌کند، امیدوار است نوآوری اجتماعی در آلمان را تقویت و تحول اجتماعی را تسهیل کند.

نقش مثبت سرمایه‌گذاری جمعی

یکی دیگر از روش‌های پر کردن شکاف میان شبکۀ کارآفرینان و چرخۀ تأمین مالی، استفاده از فرصت جمع‌آوری پول از راه سرمایه‌گذاری جمعی است؛ یعنی جذب سرمایه از مردم برای مردم. در برلین بزرگ‌ترین نوع این پلتفرم Startnext نام دارد که کارآفرینان را در فضای اداری خودشان هدایت می‌کند. این همکاری محلی، وجود افراد واسط میان تولیدکننده و مصرف‌کننده را از میان می‌برد. از نمونه پروژه‌های این آزمایشگاه، کمپینی برای جمع‌آوری بیش از ۱۰۰ هزار یورو به منظور تأمین اعتبار فروشگاه Original Unverpackt است که محصولات خود را بدون بسته‌بندی عرضه می‌کند. این پلتفرم از سال ۲۰۱۳ افزایش ۶۳ درصدی در تأمین اعتبارات خود را تجربه کرده است.

چالش‌های نوآوری اجتماعی

البته به رغم وجود این فضای رو به گسترش برای همکاری در شهر برلین، هنوز این سؤال مطرح است که آیا چنین طرح‌هایی قابلیت افزایش برای رسیدن به اثرگذاری بیش‌تر را دارند؟ با اینکه برلین به عنوان یکی از هسته‌های اصلی فعالیت استارت آپ ها شهرت دارد، برخی مطالعات نشان داده‌اند که تنها ۹۲۶ میلیون یورو در طول سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ به استارت آپ های اینترنتی تزریق شده است، رقمی که در مقایسه با دستاوردهای مالی سیلیکون‌ولی در آمریکا بسیار ناچیز است.

درحقیقت، افزایش و ارتقاء کسب و کارهای اجتماعی، آنها را در چالش رقابت با شرکت‌های بزرگ و دارای اعتبارات بالا قرار می‌دهد. درست است که کسب و کارهای اجتماعی می‌خواهند سهمی از بازار داشته باشند؛ اما اغلب به جای اعتبار، بر قدرت ایده‌پردازی تکیه می‌کنند. شرکت‌هایی مانند Ruby Cup نمونه‌ای از این کسب و کارها هستند. این شرکت که در زمینۀ تهیۀ کمک‌هزینه برای محصولات بهداشتی دوران قاعدگی برای دختران آفریقایی فعالیت می‌کند، به نوعی میزان استفاده از نوارهای بهداشتی دورریختنی و لوکس را پایین می‌آورد و بنابراین به اندازۀ رقبای خود سودآور و پویا نیست.

درواقع به گفتۀ گاردین، بخش اعظم این کارآفرینان انتظار ندارند که کسب و کارشان به پای شرکت‌های برجسته و قدرتمند برسد. اما موضوع این نیست. مسئلۀ اصلی این است که این کسب و کارها بر این باور هستند که یک کسب و کار باید اندازه‌ای بهینه داشته باشد تا بتواند به نیازهای روز دنیا پاسخ دهد و با پیوند دادن عادات مصرف‌کنندگان با ارزش‌هایی چون مساوات و پایداری، هنجارهای مصرف را تغییر دهد.

http://www.inclusivebusinesshub.org

https://www.entrepreneurspledge.org/

https://www.tbd.community/

https://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/mar/30/social-innovation-business-berlin

Ewert, B. (2016). Poor but Sexy? Berlin as a Context for Social. In Social Innovations in the Urban Context .

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت بردار، تاریخ 4 آذر 96، کد مطلب: -: www.bordar-ensani.ir