سه‌شنبه ۲۸ فروردين ۱۴۰۳ - 2024 April 16 
شعار سال: تئاترشهر به‌عنوان مهم‌ترین مجموعه نمایشی و ویترین تئاتر کل کشور، همواره دارای اهمیت بسیاری بین اهالی تئاتر و تماشاگران آن بوده است. داشتن قدمتی پنجاه ساله و اجراهای ماندگاری که در طول چند دهه درسالن‌های مختلف مجموعه به روی صحنه رفته، چنان اعتباری به آن بخشیده که هر کارگردانی آرزوی اجرا دراین مجموعه را داشته است. اما درتمام این سال‌ها و با آمدن و رفتن مدیران مختلف و البته شیوه‌های مختلف مدیریت، نحوه انتخاب آثاری که متقاضی اجرا دراین مجموعه بوده‌اند، همیشه با انتقادها و حواشی مختلفی همراه بوده است.
فرد یا شورا
با مروری گذرا بر چگونگی ارزیابی و انتخاب نمایش‌ها می‌شود فهمید که انتخاب ها، چه زمانی که براساس نظر یک شورای عالی هنری صورت گرفته و چه زمانی که متکی به تشخیص و نظر یک نفر (مدیر مجموعه) بوده، نتوانسته است جامعه تئاتری را راضی نگاه دارد. البته این نارضایتی به خودی خود، دلیلی بر ناکارآمدی شیوه‌های مدیران گذشته نیست. مجموعه تئاترشهر دربهترین حالت و به‌طور میانگین قادر به میزبانی از حدود 35 تا 40 اجرای مختلف درطول سال است و این محدودیت در تعداد اجرا، قطعاً به نارضایتی کسانی می‌انجامد که اثرشان مجالی برای نمایش در این مجموعه پیدا نمی‌کند. اما شرایط دو سه سال اخیر تئاتر، با گذشته تفاوت های بسیاری دارد.
تفاوت‌هایی که اهمیت تئاترشهر وهمین‌طور مشکلات مدیریت و انتخاب آثار و نوبت‌دهی به‌گروه‌های نمایشی را چندین برابر کرده است. یکی از این مشکلات افزایش چندبرابری تعداد فارغ‌التحصیلان رشته تئاتر نسبت به 10 سال گذشته است که طبیعتاً منجر به افزایش چشمگیر تقاضا برای گرفتن اجرا دراین مجموعه و سایر سالن‌های دولتی شده است. مشکل دیگر تماشاخانه‌های خصوصی هستند. اگر درابتدا انتظار می‌رفت رشد و رونق تئاتر خصوصی به سود تئاترشهر و سایر سالن‌های دولتی تمام شود و از فشار بر دوش این مجموعه کهنسال و نیمه فرسوده کم کند، اما رفته رفته و با حاکم شدن مناسبات تجاری معیوب و خارج از ظرفیت تئاتر، گروه‌های نمایشی بیش ازپیش به سمت سالن‌های دولتی کشیده شده‌اند.
کارگردان‌هایی که امکان پرداخت مبالغ گزاف اجاره سالن‌های خصوصی را در خود نمی‌بینند، یا مایل نیستند برای تأمین این مبالغ تن به مناسبات تئاتر تجاری دهند، چاره‌ای جز ایستادن درصف اجرا در سالن های دولتی ندارند. دلیل دیگری که موضوع پیچیده انتخاب آثار را پیچیده‌تر می‌کند فرسودگی سالن‌های این مجموعه است. بیشتر سالن‌های تئاتر شهر نیاز مبرمی به مرمت و بازسازی دارند و افزایش تعداد اجراها، موجب فرسودگی بیشتر آن ها می‌شود.
دراین شرایط و با آمدن مدیر جدید مرکز هنرهای نمایشی و همین‌طور کناره‌گیری پیمان شریعتی از ریاست تئاترشهر و پایان دادن به دوره دوساله مدیریتش که اتفاقاً دوره پررونقی به لحاظ فروش و تنوع و تعدد اجراها بود، گمانه‌زنی‌های بسیاری درخصوص تغییر در شیوه اداره بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه تئاتری کشور مطرح شد که دراین بین، پیشنهاد سپردن اداره این مجموعه پنجاه ساله به یک شورای عالی هنری از باقی پیشنهادها پررنگ تر بود و اعتقاد شهرام کرمی به خرد جمعی و شوراهای مشورتی نیز تحقق آن را قوت بیشتری می‌بخشید.
سرانجام و بعد از زمانی نزدیک به یک ماه و نیم، با حکم شهرام کرمی، دکتر سعید اسدی به مدیریت تئاتر شهر منصوب شد. اما درمتن این حکم کماکان تأکید و تمایل او به تبیین برنامه‌ها براساس شورای هنری به چشم می‌خورد.
گرچه اسدی با گذشت یک ماه هنوز برنامه مشخصی برای نحوه ارزیابی و انتخاب آثار برای اجرا در تئاترشهر نداده اما پاسخ هوشمندانه‌اش پیرامون مؤلفه‌ها و نیازهای یک سیستم مدیریت شورایی، نوید تدوین و ارائه یک برنامه منسجم می‌دهد.
دکتر میرعلیرضا دریابیگی، عضو هیأت علمی دانشکده هنرومعماری که سابقه چندساله مدیریت اجرایی مجموعه ایرانشهر را نیز در کارنامه خود دارد در خصوص شیوه پیشنهادی و مطلوب انتخاب و ارزیابی آثار جهت اجرا در مجموعه تئاتر شهر گفت: با توجه به شرایط کنونی، معتقد هستم که انتخاب آثار باید شورایی باشد. اساساً انجام هرکاری به شکل شورایی این حسن را دارد که تمرکزگرایی از یک فرد را می‌گیرد و از برخوردهای سلیقه‌ای و فردی جلوگیری می‌کند. اما قبلش باید به چند نکته مهم توجه شود. مجموعه تئاترشهر پنج سالن دارد و باید برای هر سالن یک شورای جداگانه‌ای شکل بگیرد و اعضای هرشورا متناسب با سالن مربوطه، برنامه مشخصی را ارائه دهند. درواقع آثار دسته‌بندی شوند و هر شورا و هر سالنی دارای یک عنوان و اتیکت منحصر به خود باشد. مثلاً تئاتر تجربی، تئاتر حرفه‌ای، نمایش ایرانی و...
آلمان و فرانسه چه می‌کنند؟
نکته دیگر، اعضای شوراها هستند که به‌نظرم می‌رسد حضور چهره‌های مطرح دانشگاهی دراین شوراها باید پررنگ‌تر از پیش باشد.
اما محسن حسینی، کارگردان، تئاتر دولتی آلمان را سرمشق خوبی برای تئاتر ما می‌داند: «در تئاتر حرفه‌ای اروپا و به‌طور خاص در آلمان هیچ گاه یک نفر در رأس یک مجموعه تصمیم‌گیری نمی‌کند، بلکه هرسالن گروهی متشکل از تعدادی دراماتورژ معتبر و صاحبنام دارد که متون متقاضی جهت اجرا را از جنبه‌های مختلف ارزیابی و ارزشگذاری می‌کنند. مهم‌ترین معیار آنها برای انتخاب، میزان نیازی است که جامعه به آن نمایش‌ها دارد.
او افزود: درتئاترهای دولتی آلمان، تنها موردی که اصلاً بررسی نمی‌شود، فروش و سودآوری تئاتر است.
حسینی درمورد تئاتر ایران و بخصوص تئاترشهر اذعان داشت: «به‌طور کلی در ایران و خصوصاً در تئاتر ایران، مقوله‌ای به نام سیستم وجود خارجی ندارد و تا زمانی که مدیریت دولتی ما دارای سیستم نشود، خرد جمعی و شوراهای مشورتی و چیزهایی از این دست راه به جایی نخواهد برد.»
قطب‌الدین صادقی، کارگردان با سابقه تئاتر هم که سال‌ها در فرانسه بوده و از نزدیک مناسبات حاکم بر تئاتر آنجا را مشاهده کرده است، می‌گوید: «در تمام دنیا رؤسای تئاترشهر، برنامه سالانه خود را براساس اجراهای فاخر به کارگردانی کارگردان‌های بزرگ می‌چینند. آثاری که در راستای گسترش فرهنگ ملی و تئاتر بومی آن شهر باشد.
درواقع دولت از طریق تئاترشهر، به نوعی تهیه‌کننده این نمایش ها می‌شود و به هیچ‌عنوان به فروش فکر نمی‌کند. درواقع تنها هدف سالن‌های مثل «تئاتر شهر ما» دراروپا، ارتقای فرهنگ و اشاعه نمایش هایی است که ریشه در تاریخ و هنر آن سرزمین دارد. اتفاقی که در ایران مطلقاً مورد توجه قرار نمی‌گیرد. درحال حاضر 90 درصد آثاری که در تئاترشهر اجرا می‌شود، از متون خارجی‌اند. درصورتی که تئاترشهر باید حامی نمایش های اصیل ایرانی و درام‌نویسان ایرانی باشد نه به‌دنبال فروش و درآمدزایی و جذب تماشاگر به هرقیمتی. در تئاتر شهر به جای حمایت از نمایش‌هایی که اشاعه‌گر فرهنگ وهنر و نمایش ملی ما باشد، به نمایش‌هایی بها داده می‌شود که به‌واسطه وجود چند دلال، چند بازیگر سینمایی و تلویزیونی را می‌آورد تا به هر طریقی سالن هرشب از تماشاگر پر شود.»
حال باید صبر کرد و دید سعید اسدی در نهایت کدام شیوه را انتخاب می‌کند و چه برنامه مشخصی ارائه می‌دهد. اما اهالی تئاتر امیدوارند اشتباهات مدیران گذشته تکرار نشود و مدیریت تئاترشهر به دور باطل آزمون و خطا دراین چند دهه اخیر پایان دهد.
سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 2 مرداد 97، کد مطلب: 475352، www.iran-newspaper.com
