شعار سال: اقتصاددانان معتقدند تقویت بنگاه‌های کوچک و متوسط و همچنین ارائه بسته‌های فرصت شغلی است که می‌تواند اقتصاد را از شرایطی که در آن گرفتار آمده است، نجات دهد، چرا که اقشار متوسط جامعه برای حفظ جایگاه خود دچار تغییر رفتارهایی چون دو شیفت کار یا محدودترکردن کالاهای سبد خانوار برای تطبیق با الگوی پیشین مصرفی زندگی هستند. در این‌باره گفت‌و‌گویی با زهرا کریمی، استاد دانشگاه و اقتصاددان داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.

اقتصاددان‌ها با اشاره به اینکه طبقه متوسط جامعه نمی‌تواند قدرت خرید خود را متناسب با شتاب‌های بزرگ تورمی افزایش دهد، گفته‌اند سفته‌بازی‌های بازار ارز می‌تواند بخشی از اقشار طبقات متوسط جامعه را به زیر خط فقر بکشاند و تعدیل دستمزدها را متناسب با این تورم‌ها ندانستند. شما این جریان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

درحال حاضر در فصل تابستان هستیم، اگر نرخ تورم به عرش اعلا نیز برسد در اواسط سال هیچ‌ قانون و عرفی برای تعدیل دستمزدها وجود ندارد. به همین جهت این اتفاق به آخر سال موکول می‌شود. در صورتی که تعدیل مزدها در آخر سال انجام شود مردم تحت فشار افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، خواستار تعدیل کامل دستمزدهایشان می‌شوند. دولت هم توان ایستادگی در مقابل این خواسته منطقی را ندارد. در این شرایط وارد فرایندی شناخته‌شده در اقتصاد به نام «مارپیچ قیمت-دستمزد» می‌شویم؛ یعنی قیمت‌ها بالا می‌روند و دستمزدها نیز بالا می‌روند و به همین ترتیب ادامه می‌یابد. آنچه که می‌توان پیش‌بینی کرد این است که تعدیل مزد در شرایط تورمی در ایران هیچ‌گاه کامل نخواهد بود. به این صورت که ممکن است دستمزدها 20 یا 30‌درصد افزایش پیدا کنند، در حالی که انتظار می‌رود تورم سال1397 حداقل 40‌درصد باشد. البته امیدوارم تورم از چیزی که در حال حاضر مشاهده شده، بیشتر نشود. می‌توان پیش‌بینی کرد شرایط تورمی در اثر رشد سریع نقدینگی و تحریم‌های بین‌المللی طبقه متوسط را تحت فشار قرار دهد.

گفته می‌شود این شرایط اقتصادی باعث تغییر رفتارهای طبقات متوسط می‌شود و برخی از افراد این طبقه سعی می‌کنند با دو شیفت کارکردن، خودشان را با این شرایط وفق دهند، در حالی که برای نیازهای آموزشی و تربیتی عملا قدرتی باقی نمی‌ماند. چه باید کرد تا در نهایت قشر متوسط جامعه در آینده متضرر نشود؟

سال‌هاست که مردم کشور ما در حال محکم‌ترکردن کمربندهای خود هستند، یعنی مصرف خود را پایین‌تر و پایین‌تر می‌آورند، کمتر گوشت می‌خورند، کمتر لبنیات مصرف می‌کنند و از پوشاک و... چشم‌پوشی می‌کنند. این ماجرایی است که مدت‌هاست بین طبقه متوسط جامعه قابل مشاهده بوده است. این پدیده با شدت بیشتری برای طبقه کارگر اتفاق افتاده است، چرا که مزد واقعی کارگران در 40 سال اخیر با کاهش چشم‌گیری روبه‌رو شده است. سال‌هاست راهکارهایی چون کار در دو شیفت و کمترکردن مصارف مختلف در این اقشار اتفاق می‌افتد و تصور نمی‌کنم بیش از این جایی برای کاستن از سطح مصرف برای بسیاری از مردم وجود داشته باشد. دولت از هر روشی که می‌تواند باید وضعیت کنونی را تغییر دهد و در کشور ثبات ایجاد کند. با تشدید فشارهای بین‌المللی و افزایش نگرانی مردم از آینده، ممکن است شرایط اقتصادی بحرانی‌تر از پیش ‌شود. در حال حاضر من راه‌حلی برای چنین وضعیتی نمی‌بینم و تنها مساله‌ای که باید به آن توجه شود کاهش تنش‌های بین‌المللی است.

برخی معتقدند اینکه بسته‌های حمایتی را بخواهیم برای افراد ضعیف جامعه داشته باشیم طرح بدی نیست اما مساله مهم‌تر اشتغال است که باید برای آن هم بسته‌های فرصت‌ شغلی طراحی شود، در حالی که تنها چیزی که در بسته‌های موجود وجود ندارد همین بحث اشتغال است. به‌نظر شما چطور می‌توان برای این قشر بسته‌های اشتغال آفرید؟

در شرایط اقتصادی کنونی نمی‌توان برای قشر ضعیف جامعه بسته شغلی آفرید. یکی از راهکارهای افزایش اشتغال اجرای طرح‌های عمرانی است. دولت باید امکانات مالی برای اجرای طرح‌های عمرانی را داشته باشد و به‌نظر می‌رسد در حال حاضر توان دولت برای اجرای اینگونه طرح‌ها بسیار محدود است. در سال‌های گذشته که حتی شرایط به این اندازه پیچیده نبود، توان دولت برای اجرای طرح‌های عمرانی بسیار محدود بود. سیاست‌هایی مانند اعطای وام به واحدهای کوچک در شرایط کنونی کشور مانند مسکنی هستند که اگر اقتصاد کشور پویایی مناسبی نداشته باشد به‌تنهایی قادر به حل مشکل بیکاری نیستند. زمانی که اقتصاد در شرایط رکود قرار می­‌گیرد و این وضعیت نامناسب در بازار کار انعکاس می‌­یابد از یک سو بیکاری افزایش می‌­یابد و بیکاران با مشکلات مالی دست‌و پنجه نرم می‌کنند، و از سویی دیگر مزد واقعی شاغلان کاهش پیدا می­‌کند. به همین دلیل برای بسیاری از شاغلان نیز روز‌به‌روز فشار هزینه‌­های زندگی سنگین‌تر می‌شود. برای حل این مشکلات نیاز به سرمایه‌گذاری اساسی در کشور داریم، چراکه اقتصاد باید حرکت داشته باشد تا بنگاه‌های جدید ایجاد شود و بنگاه‌های قدیمی گسترش پیدا کنند و بدین ترتیب مشاغل جدید شکل بگیرد و مردم شغل و درآمد کافی داشته باشند. در حال حاضر هیچ ‌راه میانبری وجود ندارد و من معتقدم باید اقتصاد از وضعیت نامناسب کنونی خارج شود و در مسیر صحیحی قرار گیرد. قطعا برای حفظ و تضمین آرامش در اقتصاد کشور راهی جز گفت‌وگو برای حل مشکلات با کشورهای منطقه و جهان و کاهش تنش در عرصه­ داخلی وجود ندارد.

برخی از اقتصاددانان بر این باورند که جهت سیاستگذاری‌های آینده باید به سمت تقویت بنگاه‌های کوچک و متوسط باشد، چرا که بنگاه‌های بزرگ رانتی وابسته به منابع انرژی به اندازه کافی از انرژی‌های ارزان و رانت‌های منابع طبیعی و سرمایه‌ای که از راه‌هایی به دست می‌آیند، بهره‌مند هستند. نظر شما در این‌باره چیست؟

بحث بنگاه‌های کوچک و متوسط در کشور ما بحث تازه‌ای نیست. دولت احمدی‌نژاد تمام آبروی خود را روی همین مساله قمار کرد. باید توجه داشت که در اغلب موارد بنگاه‌های کوچک و متوسط به بنگاه‌های بزرگ متصل هستند و تامین‌کننده کالاها و خدمات مورد نیاز بنگاه‌های بزرگ هستند. بنگاه‌های بزرگ با وجود رانت و امکانات مالی خاصی که در اختیار دارند، در صورتی که شرایط نامناسب کنونی تداوم یابد، نمی‌توانند به کار خود ادامه دهند، لذا بسیاری از شرکت‌های کوچک نیز در چنین شرایطی عموما قادر به فعالیت نیستند. برای مثال در صورتی که تولید در شرکت‌های خودروسازی به‌شدت کاهش یابد، قطعا قطعه‌ساز‌های بزرگ و کوچک نیز با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند. اقتصاد چون حلقه‌هایی درهم‌تنیده است و ممکن نیست در شرایط نامساعد بنگاه‌های بزرگ را رها کنیم و به تقویت بنگاه‌های کوچک بپردازیم. متاسفانه بسیاری از واحدهایی که سال‌هاست فعالیت می‌کنند در حال حاضر با خطر تعطیلی مواجه شده‌اند و من باور نمی‌کنم در شرایط بی‌ثبات کنونی بتوان از طریق حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط رونقی در اقتصاد ایجاد کرد. بنگاه‌های کوچک در کشور عموما تامین‌کننده کالاها و خدمات بنگاه‌های بزرگ‌تر هستند. غالبا در تمام دنیا چنین است. بنگاه‌های کوچک در کشور ما سهم پایینی در تولید دارند. اگر بخواهیم رشد بنگاه‌های کوچک را در اولویت قرار دهیم و ضرورت حل مشکلات واحدهای بزرگ را نادیده بگیریم، به این معنی است که بخواهیم اقتصاد بسته‌ای چون کره‌شمالی داشته باشیم. من آینده‌ خوبی برای چنین طرحی تصور نمی‌کنم، ما به‌دنبال شرایطی هستیم که حضور ایران را در عرصه جهانی تضمین کند تا اقتصاد کشور رونق داشته باشد و سطح زندگی مردم بالا برود؛ نمی‌خواهیم اقتصاد بسته و ناتوان و کشور فقیری داشته باشیم. چنین الگویی با خواسته مردم ایران برای رونق و رفاه انطباق ندارد.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری خبروان، تاریخ انتشار 3 شهریور 97، کد مطلب: 18540818، www.khabarone.ir