شعارسال: حجت الاسلام رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهشهای علوم انسانی اسلامی صدرا صبح پنجشنبه -۱۵ شهریورماه- در نشست فلسفه اسلامی و علوم انسانی اسلامی که به همت دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با حضور اساتید منتخب علوم انسانی و فلسفه اسلامی در بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی آغاز شد، طی سخنانی با خیرمقدم به حضار گفت: شاید اساتید محترم تأیید کنند که میراث گرانقدر فلسفه اسلامی، با همه تنوع و تکثری که میتوان در نحله ها و مشربهای اصلی و فرعی آن جستجو کرد، همواره مهمترین نقطه اتکاء علوم انسانی اسلامی محسوب می شود.
وی افزود: هر قدر کارکرد علوم انسانی اسلامی از قلمرو محدود و انحصاری توسعه و بهبود کیفیت زندگی دنیوی، آن هم در چارچوب محاسبات مادی خارج شود، و این علوم رسالت خود را در ارتقاء و کمال بخشی زیست فردی و جمعی انسان در مسیر نظام أحسن خلقت و معنادار کردن حیات انسان معین کند، نقش آفرینی فلسفه اسلامی در ساخت و رشددهی به علوم انسانی اسلامی اهمیت بیشتری پیدا می کند.
رئیس شورای سیاستگذاری کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در ادامه سخنانش اظهارداشت: واقعیت این است که تسری بخشی نگاه های فایده گرایانه و یا پراگماتیستی در بطن علوم انسانی و ظهور عمل زدگی در این علوم، حضور فلسفه در علوم انسان را بیش از پیش تضییق کرده است؛ اما قابل انکار نیست که غیبت فلسفه در علوم انسانی، نوع جدای از باتلاق نسبیت شدیدی از سطحیگرایی و تعلیق پاسخگویی به بسیاری از سؤالات بنیادی انسان را به دنبال داشته است. شاید اغراق نباشد اگر بگوئیم، عملزدگی حاکم بر علوم انسانی، جهان را به طور جد به سمت بیعمقی و حتی بلاهت سوق داده که نشانههای آن را باید در سبک زندگی و فراتر از آن مناسبات اجتماعی حاکم بر جهان مشاهده کرد.
وی با بیان اینکه هرچند احاطه نوعی عمل زدگی در علوم انسانی اسلامی هم دور از ذهن نیست، تأکید کرد: اما ماهیت علوم انسانی اسلامی و نقاط اتکاء آن به حقیقت، تشدید عمل زدگی و به تبع آن، منزوی سازی فلسفه اسلامی در این علوم را تا حد قابل توجهی منتفی کرده است.
غلامی با اشاره به اینکه به نظر می رسد امروز چند پرسش جدی در نسبت فلسفه و علوم انسانی اسلامی قابل طرح است، تصریح کرد: اولا با آیا رسالت فلسفه اسلامی صرفا ساخت لایههای بنیادی علوم انسانی اسلامی است یا فلسفه خود از قابلیت تبدیل شدن به یک علوم انسانی یا فلسفه اجتماعی برخوردار است؟ ثانیا منظور از ساخت لایه های بنیادی علوم انسانی اسلامی توسط فلسفه اسلامی چیست و این ساخت با چه روشی انجام می شود؟ از طرف دیگر، اگر می توان از فلسفه اسلامی انتظار داشت در قامت یک فلسفه اجتماعی ظهور کند، این فلسفه از چه مختصاتی برخوردار است و چگونه و در چه فرایندی از بطن فلسفه اسلامی متعارف متولد می شود؟
این محقق و نویسنده کشورمان اضافه کرد: ثالثا اگر تولد فلسفه اجتماعی از بطن فلسفه اسلامی ممکن است، کدام مشرب فلسفی از قابلیت بیشتری برای شکل دهی به فلسفه اجتماعی برخوردار است؟ رابعا بر فرض که امکان ظهور فلسفه اسلامی اجتماعی متصور باشد، این فلسفه چه بخشی از قلمرو علوم انسانی اسلامی را پوشش می دهد و این بخش از قلمرو از چه مختصاتی برخوردار است؟
رئیس مرکز پژوهشهای علوم انسانی اسلامی صدرا بیان کرد: البته این پرسشها در شرایطی مطرح می شود که هنوز فلسفه اسلامی فارغ از جنبه های اجتماعی آن از مرجعیت لازم در میام بخشی از دینداران برخوردار نیست و ابهاماتی درباره نسبت دین و فلسفه وجود دارد.
وی در پایان سخنانش تصریح کرد: به هر حال بحث درباره رابطه فلسفه اسلامی و علوم انسانی اسلامی فرصتهای خوبی را برای تأملات جدی، هم درباره فلسفه اسلامی و نقش های جدید آن و هم درباره علوم انسانی اسلامی و پایه های فقهی آن فراهم می کند که این جلسه می تواند از این فرصتها به خوبی استفاده کند.
**پارسانیا: ساماندهی نوین دانش مبانی نظری تاریخ را حذف میکند
در بخش دیگری از این مراسم حمید پارسانیا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در نشست فلسفه اسلامی و علوم انسانی که صبح امروز ۱۵ شهریور ماه در بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، به موضوع تقسیم بندی علوم اشاره و عنوان کرد: علوم را بر اساس موضوعات و نظریه تکاملی که وجود دارد به علومی همچون طبیعی، گیاهشناسی، کیهانشناسی و… تقسیم میکنیم.
وی به طبقهبندی علوم از نظر آگوست کنت اشاره کرد و گفت: در این طبقهبندی، بین علوم طبیعی و علوم انسانی تفکیک ایجاد شده و علوم طبیعی نیز به علوم پایه و مهندسی تقسیم شده است. غلبه آمپریسم و حسگرایی و سلطه ماتریالیسم در قرن هجدهم، مهمترین دلیل به حاشیه رفتن طبقهبندی سابق علوم و گرایش به طبقهبندی جدید شد. در این طبقهبندی جدید دیگر اثری از دانشهای وابسته به وحی مانند فقه نخواهد بود، زیرا اساسا مبنای علم، حس و پدیدارهای تجربی قرار گرفته و عقل متافیزیکی بهعنوان یکی از منابع شناخت علمی بیاعتبار شده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در قرن نوزدهم مسئلۀ طبقهبندی علوم عمدتاً از علوم ساده به پیچیده مدنظر قرار گرفت. ریاضیات، نجوم، فیزیک، شیمی و زیستشناسی و در مرحلۀ بعد جامعهشناسی در سیری از سادگی به پیچیدگی قرار گرفتند.
وی ادامه داد: از دیدگاه کانت فلسفه، علم نبوده، بلکه فلسفه عبارت است از تفسیر ذهنی کردن نسبت به واقعه است. ذهن آماده میشود که علم از دین بگذرد و به تفسیر علمی برسد.
پارسانیا گفت: با توجه به ارتباط میان طبقهبندی علوم مدرن با معرفتشناسیهای خاص دنیای مدرن، انتقال این علوم به جامعۀ ایران که متاثر از نظام معرفتی متمایزی بوده است، منجر به تحولات جدیدی شد. بهعنوان مثال تحولاتی که در دانشگاههای ایران و تفکیک علوم و دانشکدهها بر اساس طبقهبندی مدرن از علم شکل گرفت، با طبقهبندی جهان سنتی ایرانی متمایز بود و این تمایز خودش را در تفکیک دانشکدۀ الهیات یا ادبیات و علوم انسانی از علوم طبیعی و پایه نشان داده است.
وی با اشاره به طبقهبندی علوم بر اساس تمایز میان علوم انسانی و علوم اجتماعی، خاطر نشان کرد: حیات انسانیات موضوعی بود که نو کانتیها به آن توجه داشتند. نتیجه آن ادامه کار بر تفکیک علوم به لحاظ موضوع بود. موضوع علوم انسانی با سایر علوم متفاوت است و این مبحث دیدنی نیست بلکه فهمیدنی است. یعنی کنش است و با بقیه فرق دارد. این بود که تفکیکی بین علوم طبیعی با علوم اجتماعی به وجود آمد.
استاد دانشگاه تهران افزود: با طبقهبندی علوم طبیعی- اجتماعی- انسانشناسی و علوم پایه و کاربردی، علوم چهارگانه شکل می گیرد که نظام آموزشی ما بر اساس همین تقسیم بندی به وجود آمده است.
وی بیان کرد: حوادثی که در حوزه فلسفه علم رخ داد معلوم شد که علم ساختار درونیاش معلوم نیست. از این رو رویکرد تفهمی رویکرد تفسیری را از بین برد.
حجت الاسلام پارسانیا با بیان اینکه فرهنگ، مادر علوم و دانش هم هست، گفت: از این منظر تقسیمبندی علم باید قارهای باشد و در حال حاضر این تقسیمبندی در حال رواج است.
وی اضافه کرد: در جهان اسلام به خاطر مسائلی که داریم مدل تقسیمبندی به مبانی بر میگردد. فارابی تقسیمبندی منسجمی دارد و کلام را در علم مدنی میبرد و همچنین علم انسانی که موضوعش انسان است را حکمت مدنی و فقه و علوم نقلی را هم در همین تقسیم بندی میداند.
نشست «فلسفه اسلامی و علوم انسانی اسلامی» پنج شنبه ۱۵ شهریورماه از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر در بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی در جوار حرم رضوی برگزار می شود.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس ، تاریخ انتشار: 15 شهریور 1397 ، کد خبر: 13970615000461 ، www.farsnews.com