شعار سال: ما عادت کرده‌ايم که همیشه جنبش زنان را در راستای مبارزه برای به‌دست‌آوردن حقوق مساوی با مردان و جبران عقب‌ماندگی‌ها و بی‌عدالتی‌ها در حق زنان و ضد تبعیض نژادی و جنسی بدانیم. به‌این‌ترتیب اگر در طول تاریخ چند سده گذشته با جنبشی از طرف زنان روبه‌رو شویم که با این پیش‌فرض ما ناسازگاری داشته باشد، تعجب می‌کنیم. به همین جهت وقتی اکثریت زنان سفیدپوست آمریکایی که در میان آنها تحصیل‌کردگان هم کم نیستند، به ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری رأی می‌دهند، تعجب می‌کنیم، زیراکه می‌دانیم ترامپ بسیاری از دستاوردهای زنان را در زمینه حقوق مساوی با مردان و مبارزه با خشونت علیه زنان، به راحتی به تمسخر می‌گیرد، اما حقیقت تاریخی تلخ این است که زنان، سابقه طولانی در جنبش افراطی راست در آمریکا دارند. کوکلوکس‌کلان‌ها، جنبش افراطی نژادپرستانه آمریکا، یک‌ونیم‌میلیون نفر عضو زن داشته که در بسیاری موارد بسیار فعال هم بوده‌اند. در جنگ جهانی دوم نیز جنبش زنان معروف به جنبش مادرها، معتقد به مسیحیت افراطی، ضدحقوق زنان، ضدکمونیست و یهودیت بود. فاشیسم در اروپا جنبشی زن‌ستیز بوده که تمایل به حذف زن‌ها از فعالیت‌های اجتماعی داشته است، جای زنان را در خانه می‌دانسته و زن‌ها را فقط به‌عنوان مادر و همسر خوب، فاشیست ایده‌ال تلقی می‌کرد. در آلمان فاشیستی، زن‌ها تنها مسئول کودکان، آشپزخانه و کلیسا بودند، ولی باوجوداین، زنان فاشیست در فرانسه، آلمان، ایتالیا، انگلستان و اسپانیا بسیار فعال بوده‌اند. در اسپانیا پیشاپیش تظاهرات زنان فاشیست، همسر فرانکو، دیکتاتور اسپانیا، حرکت می‌کرده است. البته در همین دوران، هزاران زن مخالف با فاشیسم به بهانه ناهنجاری اخلاقی، تبعید و زندانی می‌شدند. جنبش راست‌افراطی اخیر در اروپا که نوعی سیاست انقباضی با طرفداری از ناسیونالیسم و پوپولیسم همراه با ایجاد ترس تدافعی از مهاجران خارجی، به‌ویژه مسلمانان آواره را تبلیغ می‌کنند، در سرتاسر اروپا، ازجمله فرانسه، انگلیس، آلمان، لهستان، یونان و ایتالیا، جمعیت وسیعی از زنان را نیز به خدمت گرفته‌اند. در فرانسه حزب دست‌راستی خانم لوپن، برای کسب وجهه اجتماعی برای حزب دست‌راستی خود بحران مهاجرت را عامل پایمال‌شدن حقوق زنان در فرانسه می‌داند، درحالی‌که در این احزاب و گروه‌ها، ارزش زنان بیش از هر چیز روی زیبایی، وفاداری به همسر و کودکان متمرکز است. جنبش ناسیونالیستی بودایی در میانمار و جنبش هیداواتا در هند با وجود محدودیت‌های اجتماعی که برای زن‌ها قائل‌اند، همچنان از حمایت فعال و پشتیبانی بی‌دریغ زنان برخوردار هستند. سؤال اینجاست که چه چیزی زن‌ها را به فعالیت افراطی راست که محدودکننده حقوق اجتماعی عدالت‌خواهانه و حق‌طلبانه زنان است، می‌کشاند؟

مغزپژوهی اجتماعی‌ـ‌ سیاسی امروز به ما یادآوری می‌کند مرد و زن یکسان می‌توانند تحت‌تأثیر روحیه محافظه‌کاری افراطی، یعنی تصلب در مقابل انعطاف‌پذیری مغزی، مقاومت در مقابل تغییر اجتماعی و پذیرش بی‌عدالتی در جهت کاهش تهدید محیطی، حفظ سنت‌ها، عدم تحمل ابهام و عدم حتمیت، عادت به نظم و ساختار موجود، قرار گیرند. از طرف دیگر، سوگیری سرسختانه کلیشه‌ای و تعصب گروهی ناآگاهانه در زنان نیز مانند مردان، اجازه نمی‌دهد که نسبت به شرایط عادلانه زیست انسانی، نظری باز و پذیرا داشته باشند. هرچه گروه خودی در مغز ما کوچک‌تر باشد پذیرش افراد بیشتر در داخل گروه کمتر می‌شود و دامنه همدلی احساسی ما وسعت کمتر و محدودتری پیدا می‌کند و فرد (چه مرد، چه زن) حاضر نمی‌شود که دیگران را در سطح وسیع‌تری از داشته‌های خود شریک کند. به همین علت برای خانم لوپن که یک زن فرانسوی دست‌راستی است، وجود زنان مسلمان در محدوده تنگ خودی‌ها، عامل تهدید برای دستیابی زنان فرانسوی به حقوقشان تلقی می‌شود. از طرف دیگر می‌دانیم که موضوع نژاد و جنسیت به‌طور سریع و خودکار در مغز ما مقوله‌بندی می‌شوند. جالب این است که در بعضی از بررسی‌ها، افراد، نژاد خودی را حتی سریع‌تر (۱۲۰ میلی‌ثانیه) از جنسیت (۱۸۰ ثانیه) در مغز خود طبقه‌بندی می‌کنند. درکل، سوگیری کلیشه‌ای به طرف نژاد خودی و جنسیت در عرض ۴۵۰ میلی‌ثانیه وارد ضمیر آگاه ما می‌شود. پژوهشگران متوجه شده‌اند که شکنج گلابی‌شکل مغز برای تشخیص چهره نژاد خودی‌ها فعالیت بیشتری نسبت به چهره نژادهای دیگر نشان می‌دهد. بنابراین سوگیری‌هاي کلیشه‌ای نژادی و جنسیتی در مغز ما فرایندی پیشقدم و سریع دارند که در لایه‌های عمیق مغز ما جا می‌گیرند و بیرون‌کشیدن آنها از اعماق سطوح ناآگاهانه کارکرد مغز ما، کاری دشوار است و نیاز به توجه و تمرکز شعورمندانه دارد. دانستن و آگاه‌شدن از این موضوعات به چرایی حقایق پشت‌پرده ریشه‌های مغزپژوهانه اقبال به جنبش راست‌افراطی زنان در دنیای امروز کمک می‌کند. در ضمن متوجه می‌شویم که دستیابی به حقوق جنسیتی زنان، بدون توجه به حقوق عادلانه برای نژادهای گوناگون انسانی میسر نیست. این یافته‌ها به ما نشان می‌دهد که می‌بایست با دیدی بازتر و آگاه‌تر به مقابله با جنبش‌های تنگ‌نظر راست‌افراطی دست یازیم و جنبش آزادی‌خواه زنان را که در پی کسب حقوق طبیعی خود هستند، در مبارزه دشواری که در پیش دارند همراهی کنیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق تاریخ انتشار 29مهر 97، کدمطلب: 198065، www.sharghdaily.ir