شعار سال: روز گذشته مدیرکل فراورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو اعلام کرد سن پوکی ‌استخوان در زنان ایرانی به 40 سال رسیده است. این یعنی برای زنان ایرانی این بیماری 20 سال زودتر از زنان کشور‌های مترقی‌تر آغاز می‌شود و آنها با پاگذاشتن به دهه چهارم زندگی باید نگران شکستگی‌های متعدد استخوان‌هایشان باشند.
بااین‌حال به گفته کارشناسان تغذیه، می‌توان با تغذیه سالم جلوی این بیماری را تا حد زیادی گرفت. ربابه شیخ‌الاسلام، رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران، در‌این‌باره می‌گوید: «کمبود مصرف لبنیات سن ابتلا به پوکی استخوان را در کشور کاهش داده است. تحقیقاتی که توسط انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور در سال‌ 82 به نام بررسی مصرف انجام شد نشان داد حدود 90 درصد خانوار‌های کشور کمبود دریافت کلسیم دارند، اما این آمار و زنگ‌خطر مسئولان محترم را به سیاست‌گذاری برای کاهش قیمت فراورده‌های لبنی و آموزش‌های متنوع برای افزایش مصرف سوق نداد. طبق آمار، مصرف سرانه لبنیات در کشور ما حدود 66 کیلوگرم است، درحالی‌که مصرف سرانه جهانی حدود 150 کیلو است و در کشور‌های اروپایی میزان مصرف گاهی به 300 کیلو هم می‌رسد، به‌همین‌دلیل نسل‌های اروپایی و آمریکایی از نظر جسمانی قدبلند‌تر و سن ابتلا به پوکی استخوان برای آنها در ۸۰ سالگی است. متأسفانه میزان مصرف لبنیات در مناطق محروم کشور و حاشیه شهرها بسیار پایین‌تر از مناطق دیگر است. دهک‌های پایین‌درآمدی جامعه با توجه به افزایش قیمت‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی از لبنیات استفاده کنند. ما سال‌‌هاست درباره رفع این مشکل صحبت کرده‌ایم. کشور‌های دیگر برای محصولاتی که سلامتی را در معرض خطر قرار می‌دهند مالیات وضع می‌کنند تا محصولات مضر ‌گران شوند و سود ناشی از این سیاست یارانه غذاهای سالم می‌شود؛ مثلا روغن جامد که برای سلامتی مضر است به آن مالیات تخصیص می‌دهند تا قیمت آن دو یا سه‌برابر شود و مردم ترجیح دهند روغن مایع استفاده کنند. سود ناشی از آن را هم می‌توانند یارانه بدهند به صنایعی که غذاهای سالم تهیه می‌کنند تا آن را با قیمت پایین‌تر عرضه کنند. مادری که با پول محدودی وارد مغازه می‌شود نباید به دلیل محدودیت پولی که دارد یک بسته تنقلات نامرغوب برای فرزندش تهیه کند. اگر این مادر با آن پول بتواند یک محصول مرغوب خریداری کند مطمئن باشید به سمت تنقلات نامرغوب نخواهد رفت.»
این عضو هیئت علمی وزارت بهداشت افزود: «متأسفانه در کشور ما آن‌طور که باید، به نقش تغذیه در کاهش بیماری‌ها و بار بیماری‌ها توجه نمی‌شود. منظور از بار بیماری ضرروزیان دولت، مردم و رنج افراد از بیماری است. اگر ما بخواهیم بار بیماری‌ها و خصوصا بیماری‌های غیرواگیر را که بیشترین هزینه‌ها را به بخش درمان تحمیل می‌کنند کاهش دهیم باید به تغذیه جامعه و سلامت غذا از مزرعه تا سفره توجه ویژه‌ای داشته باشیم. اگر مواد غذایی سالم نباشند و قیمت غذا بیش از توان خرید مردم باشد مردم با توجه به بودجه خود غذا انتخاب می‌کنند؛ بنابراين مواد غذایی بی‌کیفیت، ناسالم و حتی غذاهایی که موجب افزایش بیماری‌ها می‌شود، انتخاب و مصرف می‌شود، در نتيجه تمام مالیاتی که مردم پرداخت می‌کنند و پول نفتمان را باید برای درمان و جراحی‌های بیمارانی هزینه کنیم که با تغذیه صحیح می‌توانستند بیمار نشوند.»
شیخ‌الاسلام در بخش دیگری از سخنانش گفت: «طبق بررسی‌ بار بیماری‌ها که در سال‌های 81 تا 84 توسط وزارت بهداشت انجام شد، با نادیده‌گرفتن تغذیه سالم هزینه درمان در کشور بالا خواهد رفت. در آن بررسی‌ها نشان داده شد که با کمبود هر یک از مواد غذایی در سبد غذایی مردم چه میزان هزینه بیماری‌ به کشور تحمیل می‌شود؛ به‌طورمثال در آن بررسی‌‌ها نشان داده شده بیشترین مرگ‌ومیر و معلولیت در کشور به دلیل مصرف بالای نمک و فست‌فود‌ها و کاهش مصرف سبزی و میوه است که موجب افزایش بیماری‌های عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی می‌شود. 60 درصد از سرطان‌ها به دلیل تغذیه ناسالم و انتخاب نادرست غذاست.»
در کشور‌هایی مانند آمریکا دولت برای کاهش هزینه درمان به اقشار کم‌درآمد سبد کالا مي‌دهد. چندی‌پیش صادق‌الحسینی یکی از کارشناسان حوزه اقتصاد در صفحه تويیتر خود در رشته تویيتی دراین‌باره نوشت «در آمریکا برنامه‌ای هست بنام food stamp که همان سبد کالای خودمان است. الان حدود ۶۵ میلیارد دلار است و به ۴۴ میلیون خانواده پرداخت می‌شود. در این برنامه متوسط پرداختی هر نفر حدود ۱۲۶ دلار است که با آن می‌توان مواد غذایی خرید. البته در آمریکا ۱۵ طرح حمایت غذایی وجود دارد که این از دیگر طرح‌ها بزرگ‌تر است. در این طرح ۱۴ درصد آمریکایی‌ها (۴۴‌ میلیون) عضو هستند درحالی‌که برخی محاسبات معتبر حکایت از صد میلیون فقیر در آمریکا (۳۰ درصد) دارد. در آمریکا اگر درآمدتان کمتر از ۱۲ هزار دلار (برای خانواده یک‌نفره) و ۱۶ هزار دلار (برای خانواده دونفره) باشد مشمول طرح food stamp می‌شوید. البته اگر سایر شرایط را داشته باشید. مثلا اگر در حساب بانکی شما و اعضای خانواده بیش از دو هزارو ۲۵۰ دلار باشد مشمول این طرح نخواهید بود!». او در بخش دیگری از تویيتش نوشته است «در یک تحقیق نشان داده شده که هر یک دلار خرج در برنامه حمایت غذایی food stamp در آمریکا بین سه تا هشت دلار در هزینه‌های درمانی صرفه‌جویی می‌کند! مارک زندی هم محاسبه کرده که هر دلاری که در این برنامه خرج می‌شود 1.73 دلار به تولید ناخالص داخلی اضافه می‌کند. پس این برنامه بسیار موفق است». به نظر می‌رسد در ایران نیز باید مسئولان به سمت اجرائی‌کردن چنین برنامه‌هایی گام بردارند. توزیع شیر رایگان در مدارس البته یکی از همین دست اقدامات است؛ هرچند هرساله اعلام می‌شود به دلایل مالی اجرای طرح با مشکلاتی همراه است.
البته دلیل ابتلا به بیماری پوکی استخوان فقط کمبود مصرف لبنیات نیست؛ آن‌گونه که مدیرکل فراورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو گفته است: «با مصرف فست‌فود دچار سیری شکمی می‌شوند، اما سلول‌هایشان همچنان گرسنه‌اند. منظور از گرسنگی سلولی این است که ویتامین‌های مختلف و آمینواسیدها و... به بدن نمی‌رسد. نهایتا فرد عملا قند و انرژی گرفته و چاق است، اما کمبود
ویتامینD، کلسیم و پوکی استخوان دارد. متأسفانه سن پوکی استخوان در ایران به‌شدت کاهش پیدا کرده است؛ به‌طوری‌که در ایران به‌ویژه در زنان سن پوکی استخوان به دهه چهارم زندگی رسیده است؛ درحالی‌که این عدد در کشورهای مترقی‌تر بالای ۶۰ سال است». وی افزود: ۴۰ سال برای پوکی‌ استخوان فاجعه است. یعنی بعد از ۴۰سالگی یک خانم ایرانی هر آن امکان شکستگی‌های متعدد دارد. خروجی چنین شرایطی هزینه‌های زیاد برای سیستم بهداشتی و درمانی است که می‌تواند با اصلاح سبک زندگی و اصلاح الگوی تغذیه‌ای حل شود. علاوه‌بر نقش دولت، خانواده‌ها هم می‌توانند در این موضوع نقش ایفا کنند و الگوی مصرف و سبک زندگی‌شان را اصلاح کنند.

کم‌شدن «لبنیات» در سفره مردم
سرانه مصرف لبنیات در کشور به قدری پایین است که وزیر بهداشت در همایش «غذای سالم، لبنیات سالم» در پیامی ویدئویی گفت: «باید قوانین و مقررات را در این حوزه سهل کنیم». سیدحسن هاشمی همچنین با تأکید بر اهمیت توسعه حوزه لبنیات در کشور، افزود‌: البته این کار تنها برعهده من نیست و مهم‌ترین کمکی که می‌توانیم انجام دهیم تشویق مردم به استفاده از لبنیات و سهل‌کردن قوانین و مقررات است تا بتوانیم در این مسیر هم مردم را تشویق کنیم و هم باعث اشتغال‌زایی شویم. بارها تأکید کرده‌ام که می‌توانیم در این حوزه باعث پیشرفت و تولید ثروت شویم. در‌عین‌‌حال حتما وزارت جهاد کشاورزی‌، بانک‌های کشور، وزارت اقتصاد و وزارت بازرگانی در حوزه قیمت‌گذاری‌ها کمک‌های مؤثری می‌توانند انجام دهند تا بتوان به این بخش که هدف اصلی آن ارتقای سلامت مردم است، کمک کرد.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 1 آبان 97، شماره: 3275