روش پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت وحی(ع) در برخورد با عموم مردم، بر پایه اخلاق بود. خصلت‌هایی همچون نرم‌خویی، مردم‌داری، مدارا، گذشت از خطاها، عطوفت و بسیاری از سجایای اخلاقی از عواملی بودند که زمینه‌ جذب مردم به‌سوی خاندان وحی را فراهم کرد. خداوند در یک آیه خطاب به پیامبر(ص) این حقیقت را این‌گونه بیان می‌کند: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ...؛به‌مرحمت خدا بود که با خلق مهربان شدی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند...» (159 آل‌عمران(.

بر این اساس می‌توان گفت اخلاقیات یکی از مهم‌ترین ابزارهای تبلیغاتی انبیاء و رسولان بود. با این ابزار قدرتمند بود که پیامبر(ص) توفیق یافت جامعه جاهلیت را به دین مبین اسلام دعوت کند و حکومت اسلامی را بر مبنای آموزه‌های وحیانی شکل دهد.

این شیوه رفتاری در یکایک اهل‌بیت(ع) به‌واسطه سعه صدری که خداوند به آن‌ها عطا کرده بود، وجود داشت. این انوار مقدس الهی نه‌تنها با هواخواهان خویش برخورد صمیمی داشتند بلکه حتی در وهله اول با مخالفانشان مدارا می‌کردند و بر اساس اسناد روایی و تاریخی چه‌بسیار مخالفانی که به‌واسطه اخلاق مناسب اهل‌بیت(ع) جذب اسلام شدند. اوج بروز عینی این ماجرا را در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) شاهدیم. امام صادق(ع) با دو ابزار علم و اخلاق حسنه، چنان در قلب مردم رسوخ کردکه حتی از سایر کشورهای اسلامی و کشورهای غیرمسلمان در کلاس درس ایشان حاضر می‌شدند تا جایی که گفته می‌شود 4هزار شاگرد از ادیان و مذاهب مختلف در مکتب امام(ع) حضور داشتند و به فراگیری علوم مختلف از شیمی،‌ ریاضی، پزشکی، تفسیر، فقه و... پرداختند. بین شاگردان امام صادق(ع)امامان اهل‌سنت نیز حضور داشتند.ابوحنیفه و مالک‌بن انس دو امام اهل‌سنت در باره ویژگی‌های آن حضرت می‌گویند «در زیر آسمان فقیه‌تر، عادل‌تر، باتقواتر و پاک‌تر از امام صادق(ع) نمی‌شناسیم». و گاهی بین شاگردان آن حضرت بودندغیرمسلمانانی کهجذب اسلام و مکتب تشیع می‌شدند و پس از بازگشت به دیار خوددین اسلام را در سرزمین خویش تبلیغ می‌کردند.

از دیگر سو فراوانی علم امام صادق(ع) کنار سجایای اخلاقی آن حضرت آن مقدار بود که مخالفان از اهل‌سنت را به محبت اهل‌بیت(ع) رساند، این در حالی بود که تا قبل از آن، این جمعیت از اهل‌سنت به‌واسطه تبلیغات مسموم حکومت فاسق بنی‌امیه علیه اهل‌بیت وحی(ع)جزوناصبی‌ها و مخالفان سرسخت این خاندان شمرده می‌شدند؛ لذا بایدبه‌قطعیت اذعان کرد امام باقر(ع) و امام صادق(ع( در عصر خویش دست مردم جامعه را گرفته و از عمق ناصبی بودن به محب بودن و در ارتفاعی بالاتر یعنی به شیعه بودن می‌رسانند.

از این جهت باید گفت امام صادق(ع) نمونه‌ای از برترین رهبر تقریب‌گرای تمام دوران‌هاست که توانست جمعیت عظیمی از مخالفان عترت را با خود همراه کند تا جایی که ظهور و بروز آن را می‌توان در عصر امام رضا(ع) و در ارادت فراوان اهل‌سنت به آن حضرت مشاهده کرد. با اینکه عمده مردم جامعه در عصر امام رضا(ع) را جماعت اهل‌سنت شکل می‌داد، اما به‌واسطه کوشش‌های امام صادق(ع( بود که این جمعیت تا حد محبان اهل‌بیت(ع) رسیده بودند ودر طوس حماسه‌ای آفریدند که برای همیشه در تاریخ اسلام ثبت شد.اکنون نیز اگر اهل‌سنت ارادتی به خاندان عترت(ع) دارند،‌ ثمره تلاش‌های صادقین(ع)‌ است. هرچند هر یک از اهل‌بیت(ع) نور واحدند و به‌اقتضای عصری که قرار داشتند رفتارهایی از خود بروز دادند؛وگرنه باید گفت آغاز بیداری امت اسلام پس از واقعه کربلا و با ریخته شدن خون امام حسین(ع)‌ و روشنگری‌های امام سجاد(ع) شکل گرفت. بنابراین هر کدام از ائمه(ع) در عصر خویش بسترهای لازم را برای امامان پس از خود برای مأموریت تمدنی که به‌عهده داشتند، فراهم کردند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار30آبان 97، کدخبر: 1880888، www.tasnimnews.com