شعار سال: جمیل علی‌زاده شایق، رئیس انجمن برنج در این خصوص می‌گوید: وقتی تنظیم بازار به معنای واقعی انجام نشود، دلال‌بازی رشد پیدا می‌کند. این اتفاق جدید نیست و سال‌ها است تولید و توزیع برنج به خاطر شرایطی که در بازار حکم‌فرما است، گرفتار این دلال‌بازی است. وی معتقد است واردات برنج یک معمای ساده است و در این خصوص توضیح می‌دهد: دولت، وزارت جهاد کشاورزی و کسانی که متولی این بخش هستند، می‌گویند سالی دو میلیون و ۲۰۰ تا دو میلیون و ۲۵۰ هزار تن برنج ایرانی تولید می‌کنیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مصرف سرانه برنج از ۳۲ کیلو تا ۴۶ کیلو در نوسان است و سرانجام سازمان بازرسی کل کشور به این بحث ورود پیدا کرد و با نظرخواهی از تمام نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌هایی که دست‌اندرکار این مسأله بودند و می‌توانستند نظر بدهند، به این نتیجه رسید که سرانه واقعی برنج در ایران حدود ۳۶ کیلوگرم است؛ بنابراین بر اساس سرانه مصرف و میزان جمعیت در کشور می‌توان چنین برآورد کرد که میزان نیاز کشور به برنج در حدود سه میلیون تن است. وی در ادامه تصریح می‌کند: دو میلیون و ۲۰۰ هزار تن برنج در داخل کشور تولید می‌شود و مابقی آن بر اساس نیاز مصرف‌کننده که باید به کشور وارد شود، در حدود ۸۰۰ هزار تن است. برای آن‌که خیلی دست واردکننده را نبندند، به این نتیجه رسیدند که ۸۰۰ هزار تن نیاز به واردات برنج داریم و ۲۰۰ هزار تن هم برای ذخیره‌سازی سنواتی نیاز داریم تا اگر در برخی از موارد تولید داخلی به هر دلیلی به مصرف‌کننده نرسید، این میزان ذخیره بتواند کمبود برنج در بازار را جبران کند و درمجموع قرار بر این شد که میزان واردات برنج در حدود یک‌میلیون تن باشد. شایق با اشاره به این‌که اگر این معادله به‌درستی انجام می‌شد نه نوسان قیمت برنج داشتیم و نه با افزایش قیمت در این بخش روبه‌رو می‌شدیم، ادامه می‌دهد: وقتی صحبت از یک‌میلیون تن واردات برنج می‌شود، دودستگی بین تولیدکننده داخلی و مصرف‌کننده به وجود می‌آید. عده‌ای با این موضوع مخالفت و ادعا می‌کنند که این میزان واردات زیاد است و تولید داخل از بین می‌رود و از سوی دیگر عده‌ای به‌صورت خودسرانه اقدام به واردات برنج می‌کنند. این بی‌سامانی سبب می‌شود قیمت برنج داخلی و خارجی دچار نوسان شود و افزایش قیمت برنج داخلی را شاهد باشیم.

تصمیم‌گیری‌ها درباره برنج لحظه‌ای و احساسی است

وی با انتقاد از برخی تصمیم‌گیری‌ها خاطرنشان می‌کند: اگر کشاورز، تولیدکننده و بازرگان برنج ایرانی، همه از تصمیم واحدی پیروی کنند، دیگر شاهد این افزایش و نوسان قیمت در حوزه برنج نخواهیم بود. اما در مقاطعی همه قد علم می‌کنند که برنج نباید وارد شود و دولت نیز تحت تأثیر این فشارها به‌صورت مقطعی اعلام می‌کند که واردات برنج ممنوع شده است، غافل از این‌که عدم واردات برنج خارجی سبب افزایش قیمت برنج داخلی می‌شود، زیرا دلالی که از مردادماه محصول برنج کشاورز را خریداری کرده است، وقتی می‌شنود که واردات برنج ممنوع شده، خودبه‌خود قیمت برنج را افزایش می‌دهد. از آن‌سوی ماجرا نیز در مقاطعی واردکننده که از طریق لابی‌هایی قدرت پیداکرده، می‌تواند برنج را وارد کند و از مرز سقف هم می‌گذارند و این‌جا است که خودش تصمیم می‌گیرد که چه قیمتی روی آن بگذارد.

قیمت برنج وارداتی جهانی است

رئیس انجمن برنج با اشاره به این‌که قیمت برنج خارجی بر اساس قیمت جهانی آن محاسبه می‌شود، در ادامه تصریح می‌کند: دلار را با قیمت یارانه‌ای آن که محاسبه کنید، با توجه به قیمت جهانی، برنجی که وارد ایران می‌شود با احتساب هزینه حمل‌ونقل و انبارداری به‌طور متوسط کمی بیش از چهار هزار تومان می‌شود، اما شما شاهد هستید که نمی‌توانید برنج خارجی را کمتر از هشت هزار تومان در بازار پیدا کنید و این مسأله عدم نظارت بر قیمت‌ها را نشان می‌دهد و باز دوباره این موضوع تأثیرش را روی قیمت برنج ایرانی می‌گذارد، زیرا وقتی دلال مشاهده می‌کند که برنج وارداتی که کیفیت کمتری نسبت به برنج داخلی دارد با این نوسان قیمت فروخته می‌شود، قیمت برنج ایرانی را افزایش می‌دهد و این‌ها نشان‌دهنده این است که تصمیم‌گیری‌ها آنی، لحظه‌ای، برهه‌ای و احساسی است.

گردهمایی برای رسیدن به تولید پایدار برنج

وی با توجه به همت انجمن برنج برای تولید پایدار برنج در داخل کشور ادامه داد: بعد از کم‌آبی و خشک‌سالی که در سال‌های اخیر با آن روبه‌رو بودیم، انجمن برنج ایران که هر دو سال یک‌بار همایش برگزار می‌کند، ستادی را تشکیل داد که محور اصلی‌اش تحقیقات اثرگذار بر تولید پایدار برنج بود؛ یعنی تحقیقاتی انجام شد که بر اساس آن بتوانیم تولید برنج را به‌صورت پایدار انجام دهیم. اساس این تحقیقات به همه جنبه‌های تولید برنج برمی‌گشت؛ به این معنا که مصرف آب، میزان مصرف نهاده‌ها، مصرف کود و تمامی مسائل مربوط به برنج موردبررسی قرار گرفت و هدف آن‌هم این بود که بتوانیم تولید برنج را پایدار کنیم و شرایط به‌گونه‌ای نباشد که یک سال با کمبود تولید و سال بعد با مازاد آن روبه‌رو باشیم. در این تحقیقات روش‌های کشت برنج که مصرف آب را کم کند نیز به‌صورت تخصصی دنبال شد. امکان خشکه‌کاری و کاشت برنج با آب کم نیز بررسی و مقالات زیادی از وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان هواشناسی و محیط‌زیست که بر پایه کشت اصولی برنج وجود داشت، به این انجمن ارسال شد تا راه‌های تولید برنج کم‌آب‌بر مشخص و برای آن برنامه‌ریزی شود و درنهایت روی آن سرمایه‌گذاری کنیم. به این طریق تولید برنج بهینه و قیمت تمام شده آن نیز کاهش می‌یابد.

کاهش واردات، برنج را از سبد خانواده‌ها کم می‌کند

مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج، نیز درباره کاهش واردات برنج و آسیبی که در این میان به مصرف‌کننده وارد می‌شود، می‌گوید: سال گذشته یک‌میلیون و ۱۰۰ هزار تن برنج به کشور وارد و امسال حدود ۹۵۰ هزار تن برنج وارداتی در بازار توزیع شده که نسبت به سال گذشته پنج درصد کاهش داشتیم.

وی با اشاره به این‌که شاید با کاهش واردات برنج این‌طور به نظر برسد که از تولیدکننده داخلی حمایت‌شده است، اما ماجرا آن‌طور که به نظر می‌رسد نیست، خاطرنشان می‌کند: موضوع دیگری که در این میان مطرح است این است که بازار برنج ایرانی و سهم برنج خارجی در کشور کاملاً متفاوت است و عدم واردات برنج نه تنها کمکی به رونق بازار داخلی نمی‌کند، بلکه تنها جنبه روانی پیداکرده و سبب می‌شود برنج ایرانی دچار افزایش قیمت شود، زیرا این‌طور به نظر می‌رسد که برنج کم است و عدم ناهماهنگی میان عرضه و تقاضا به وجود می‌آید و همین مسأله قیمت برنج داخلی را بالا می‌برد؛ یعنی دلالی که از کشاورز برنج را خریداری کرده، آن را گران‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رساند؛ یعنی با این وضعیت کشاورز از این افزایش قیمت منتفع نمی‌شود و باز هم سود به جیب دلال سرازیر می‌شود. کشاورز در ادامه می‌گوید: یکی از آفت‌های افزایش قیمت برنج این است که این محصول غذایی به دلیل عدم توان مالی مصرف‌کننده از سبد خرید خانوار کم یا حتی در برخی موارد حذف می‌شود.

کشت سنتی برنج تولید آن را کاهش می‌دهد

وی با اشاره به این‌که باید حمایت از کشاورز دو سویه باشد، ادامه می‌دهد: باید کشاورز به نحوی حمایت شود که بتواند محصول تولیدی‌اش را باقیمتی به فروش برساند که همه مردم بتوانند آن را خریداری کنند. دبیر انجمن واردکنندگان برنج با اشاره به کشت سنتی برنج در ایران ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته هندوستان از سیاست درستی در این راستا استفاده کرد. روش‌های جدید در کاشت و برداشت و بذر را از سراسر دنیا جمع‌آوری و آن را در زمین‌های کشاورزی خود پیاده کرد و این سبب شد که صنعت برنج در این کشور رشد پیدا کند و بازارهای جهانی را در تسخیر برنج تولیدی خود قرار دهد. اما در ایران سال‌های سال است که برنج به‌صورت سنتی کاشته و برداشت‌شده و فرآیند آن نیز سنتی انجام می‌شود. در شالی‌کوبی سنتی برنج بسته‌بندی می‌شود و به دست مشتری می‌رسد و این در حالی است که در دنیا این روند کاملاً تغییر کرده است. تئوریزه کردن تولید برنج سبب شده ضایعات آن در شالی‌کوبی‌ها به کمتر از ۱۰ درصد برسد، درحالی که در ایران به دلیل مکانیزم سنتی بیش از ۵۰ درصد از برنج در کارگاه‌های شالی‌کوبی از بین می‌رود. وی با اشاره به این‌که امسال ۹۵۰ هزار تن واردات برنج داشتیم که این میزان از سال قبل کمتر است، در ادامه افزود: نسبت به سال قبل واردات کمتر شده و این کاهش واردت برنج قشر ضعیف را دچار کمبود می‌کند. یک محاسبه سرانگشتی نشان می‌دهد این کمبود سبب افزایش قیمت برنج داخلی شده و بازار را دچار نوسان می‌کند، درحالی که برنج خارجی قیمت مصوب دارد و میزان واردات، قیمت تمام‌شده، گمرکی و هزینه حمل آن مشخص است. کشاورز با اشاره به این‌که هنوز راه واردات برنج باز نشده است، ادامه می‌دهد: شروع واردات مشخص نیست و در اختیار وزارت جهاد کشاورزی است، از سوی دیگر وعده داده‌شده که با باز شدن واردات برنج به این کالای اساسی ارز چهار هزار و 200 تومانی تعلق می‌گیرد. این در حالی است که شش دهک مردم ما برنج خارجی مصرف می‌کنند، زیرا نمی‌توانند برنج ایرانی خریداری کنند. در حال حاضر برنج ایرانی در مقابل درب کارخانه ۱۴ هزار تومان است. با این وضعیت حساب کنید که این برنج با چه قیمتی به دست مصرف‌کننده خواهد رسید. درهرصورت به نظر نمی‌آید که واردات برنج خارجی مشکلی برای برنج ایرانی ایجاد کند و یکی از مزایایش این است که افرادی که نمی‌توانند از برنج ایرانی استفاده کنند، به دلیل ارزان بودن برنج خارجی می‌توانند از این برنج استفاده کنند و بحث روانی افزایش قیمت برنج که دلالان در این میان مطرح و آن را دلیل افزایش برنج قرار می‌دهند، از بین می‌رود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 10 آذر 97، شماره: 58577