از طرفی نصف جمعیت ۲ میلیون و هفتصد هزار نفری سیستان و بلوچستان در روستا‌ها زندگی می‌کنند و این استان به گواه وزارت کشور با ۵۱ درصد جمعیت روستانشین، روستایی‌ترین و در عین‌حال بی‌آب‌ترین استان ایران است و شاخص دسترسی به شبکه آب در روستا‌های سیستان و بلوچستان و عمدتا در بلوچستان بنا به آمار وزارت نیرو کمتر از ۴۶ درصد است.

به گواه شرکت آب‌وفاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان؛ از میان حدود ۵۶۰۰ روستای بالای ۲۰ خانوار این استان، چیزی بیش‌از نصف روستاها، یعنی بیش‌از ۳ هزار روستا فاقد هرگونه شبکه و لوله‌کشی آب هستند.

عبدالاحد ریگی مدیرعامل آب‌وفاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان می‌گوید: شرکت آب و فاضلاب روستایی این استان موفق شده از میان ۳ هزار روستایی که فاقد شبکه هستند، به هزار و ۲۵۷ روستا با ۲۵۱ هزار نفر جمعیت با ۱۱۱ تانکر آبرسانی کند و چیزی حدود ۲ هزار روستا در انتظار آبرسانی سقایی‌اند. ضمن‌اینکه خشکسالی‌های پی‌در پی نیز موجب شده که حدود ۵۰۰ روستای دارای شبکه دیگر نیز منابع آبی خود را از دست بدهند و در صف متقاضیان آبرسانی قرار گیرند.

خطر اپیدمی در کمین یک میلیون روستایی فاقد شبکه

با یک حساب سرانگشتی ساده، بنا به آمار رسمی بیش‌از نصف جمعیت سیستان و بلوچستان؛ یعنی حدود یک میلیون و چهارصد هزارنفر در روستا‌ها زندگی می‌کنند و بیش‌از نصف این جمعیت نیز، یعنی حدود یک میلیون نفر یا آبرسانی سقایی می‌شوند، یا در انتظار آبرسانی سقایی‌اند و یا منابع آبی شبکه خود را از دست داده‌اند و به‌تازگی به صف متقاضیان پیوسته‌اند.

برکه‌ها، چاه‌ها و صدالبته گودال‌های دست‌ساز آب یا به اصطلاح محلی هوتگ امید روستا‌های بی‌آب در بلوچستان است؛ منابع آبی در روستا‌های فاقد شبکه بلوچستان مورد استفاده مشترک انسان، حیوانات و احشام هستند و به گفته یک نماینده کانون اپیدمی‌های فراگیر عفونی.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان و رئیس مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان می‌گوید: از هزاران روستای موجود در مرکز و جنوب سیستان و بلوچستان، ۳۰۰۰ روستای کد دار» فاقد شبکه آب شرب هستند که از این تعداد ۱۰۰۰ روستا به شکل سقایی یا سیار آبرسانی شده‌اند.

محمدنعیم امینی‌فرد در گفتگو با تسنیم می‌افزاید: اگر چه انتقال آب به صورت سیار خطرات عمده بهداشتی را در بر دارد، ولی در عین حال ۲۰۰۰ روستایی که همین آب را هم ندارند، با مشکلات جدی‌تر مواجه هستند.

وی تصریح می‌کند: سرانه آبی که برای ۱۰۰۰ روستا با آبرسانی سقایی وجود دارد چیزی در حدود ۱۵ لیتر است که در مقایسه با میزان آبی که هر فرد برای نیاز‌های بهداشتی خود در روز نیاز دارد بسیار کمتر است؛ به طور معمول هر فرد در مناطق گرم و خشک برای امور بهداشتی خود روزانه ۷۰ تا ۸۰ لیتر آب نیاز دارد. از طرفی، چون شبکه آبرسانی در این منطقه وجود ندارد تمامی مشکلات بهداشتی که از انتقال آب به مقصد‌های مختلف وجود دارد موجب می‌شود همان میزان اندک آب که در اختیار مردم قرار می‌گیرد شرایط بهداشتی نداشته باشد.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌گوید: در کنار مشکل کم‌آبی، سیستم دفع فاضلاب در روستا‌ها نیز عموما غیربهداشتی است. پراکندگی بیش از حد جمعیت و پایین بودن زیرساخت توسعه نیز از عواملی است که خطر شیوع بیماری‌های عفونی را در مرکز و جنوب استان خیلی جدی کرده است.

نماینده مردم ایرانشهر در مجلس خاطرنشان می‌کند: با توجه به وجود کانون‌های آندیمیک بیماری‌های مثل التور، وقوع شعله‌وری و ایپدمی بیماری‌های عفونی روده‌ای دور از ذهن نیست و خطر قریب‌الوقوعی است؛ در مرکز و جنوب استان عملا امکان شیوع بیماری‌های عفونی مخصوصاً بیماری‌های روده‌ای خیلی بالاست امسال هم که کمبود منابع آب تشدید شده است این مشکل بیشتر خواهد شد.

هوتگ‌ها در خطر

کمبود منابع آبی که نماینده از آن صحبت می‌کند و موجب تشدید اپیدمی فراگیر شده به‌خاطر خشکسالی فراگیر در بلوچستان است؛ عمده منابع آبی دست‌ساز، هوتگ‌ها که تنها امید مردم در روستا‌های فاقد شبکه بلوچستان خشک شده‌اند و یا در معرض خشک شدن هستند.

هوتِگ به گودال‌های دست‌سازی گفته می‌شود که مردم روستا‌های فاقد شبکه بلوچستان سال‌هاست از آن‌ها برای تامین آب بهداشتی، کشاورزی و گا‌ها حتی آشامیدنی خود استفاده می‌کنند و این آب هوتگ علاوه‌بر مصارف انسانی مورد استفاده حیوانات اهلی و وحشی منطقه نیز می‌رسد. در هر روستا فاقد شبکه در بلوچستان به‌طور متوسط ۳ تا ۵ هوتگ وجود دارد.

معین‌الدین سعیدی رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: با توجه به این‌که سهمیه آبرسانی سقایی برای هر نفر تنها ۱۵ لیتر در روز است و این سهمیه اندک کفاف زندگی روستاییان را نمی‌دهد و برخی روستا‌ها هم از همین سهمیه ۱۵ لیتر محروم هستند؛ بنابراین در روستا‌های بلوچستان و به‌ویژه بخش پلان و دشتیاری چابهار و تلنگ قصرقند عمده آب احشام، کشاورزی و هم‌چنین بهداشتی مردم از گودال‌هایی تأمین می‌شود که خود مردم آن را احداث و در زبان محلی به آن‌ها هوتگ می‌گویند.

سعیدی می‌گوید: عمق هوتگ‌های احداث‌شده حدود ۱۵ متر و توانایی ذخیره بیش از ۲۰ هزار مترمکعب آب رادارند و این در حالی است با توجه به بحران بی‌آبی در روستا‌های چابهار، هوتگ‌ها تنها منبع آب مردم هستند و درصورتی‌که پرآب باشند توانایی تأمین آب روستا‌های اطراف آن برای حداقل یک سال را دارند.

سعیدی تأکید می‌کند: ازآنجایی‌که آب این هوتگ‌ها از طریق سیلاب‌ها و بارندگی تأمین می‌شود با کمبود بارندگی و خشکسالی‌های پی‌درپی در سال‌های اخیر بسیاری از آن‌ها خشک‌شده‌اند و توانایی آبرسانی به مردم و احشام را ندارند.

هرچه باشد، استفاده مشترک صد‌ها انسان در یک روستا به همراه حیوانات از یک منبع آبی در کنار خشکسالی فراگیر در بلوچستان و عدم تجدیدپذیری این منابع، یک میلیون روستایی فاقد شبکه آب در بلوچستان را در خطر اپیدمی‌های فراگیر قرار داده است که در صورتی که برای آن چاره‌اندیشی نشود، عواقب سختی خواهد داشت.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار:19 آذر 1397 ، کدخبر: 6757490،www.yjc.ir