شعارسال: آب همیشه مظهر تمیزی و پاکی به‌شمار می‌رود و همگان انتظار داریم با خودش طراوت و زندگی بیاورد، اما این روزها در شمال سیستان و بلوچستان بویژه در روستاها «آب» به جای طراوت، بوی تعفن می‌دهد و خبری از زلالی آن نیست و با مایعی کدر که این مردمان صبورمجبورند نامش را «آب» بگذارند، مواجه می‌شوی.

وقتی شیرآب را باز می‌کنی تا غبار ریزگردها و طوفان‌های شنی را از زندگی‌ات بزدایی بیشتر یاد بی‌مهری مسئولان می‌افتی، در میان مردم که می‌روی حتی اگر گلایه‌ای از این وضعیت نکنند اما وقتی نگاهت به نگاهشان گره می‌خورد متوجه می‌شوی چقدر در حقشان کم لطفی شده است.

تا چند ساعتی را در یکی از روستاهای شمال سیستان و بلوچستان نگذرانید نمی‌توانید عمق رنج و عذاب این هموطنانمان را درک کنید. در زابل جوانی را دیدم که می‌گفت لیوانی از این آب کدر و قهوه‌ای را برای مسئولان پایتخت‌نشین ببرید و بگویید از آب آشامیدنی ما نوش جان کنند و دیگر هیچ! شمال سیستان و بلوچستان چند ماهی است که درگیر غبار و طوفان‌های شنی است و به تبع آن مردم از مشکل آب و هوای ناسالم و ریزگردها هم رنج می‌برند.

کاهش آب ورودی از افغانستان

«عباس سارانی»، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان  توضیح داد که منبع تأمین‌کننده آب شمال استان، آبی است که بواسطه هیرمند از افغانستان به کشورمان وارد می‌شود و متأسفانه امسال به قدری کاهش داشته که انگار هیچ آبی به دستمان نرسیده است.

به‌گفته وی در سال زراعی جاری تاکنون یعنی در بیش از 11 ماه گذشته، هیرمند تنها 32 میلیون متر مکعب آورد آب داشته که در مقایسه با حقابه 820 میلیون متر مکعبی که طبق معاهده باید به ما می‌دادند در حد صفر است. در سال‌های گذشته با ورود آب از طریق هیرمند ابتدا آب در چاه نیمه‌ها ذخیره‌سازی می‌شد و در کنارش به مصرف شرب و کشاورزی و... می‌رسید. چاه نیمه‌ها گودال‌هایی هستند که به لحاظ فنی شرایطی برای ذخیره آب در شمال استان دارند.

سارانی گفت: درحال حاضر از ذخیره آب 4 چاه نیمه موجود در منطقه برای تأمین آب شرب استفاده می‌شود، اما به‌دلیل وارد نشدن آب به این مخازن طبیعی کیفیت آب تغییر یافته و هوادهی صورت نمی‌گیرد و زمینه رشد جلبک‌ها فراهم شده و این مسأله علت بوی بد آب شده است. معاون شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان ذخیره فعلی این چاه نیمه‌ها را یک میلیارد و 500 میلیون متر مکعب اعلام و خاطرنشان کرد: این ذخیره نیاز آب شرب منطقه تا 8 ماه آینده را جوابگو است ولی اگر رایزنی با افغانستان به نتیجه نرسد قطعاً در سال زراعی جدید با مشکل مواجه خواهیم شد.

وی خاطرنشان کرد: جدا از مشکل آب شرب، ما در این منطقه با مشکل تأمین آب کشاورزی و احتمال مهاجرت روستاییان نیز روبه‌رو هستیم. دراین منطقه 120 هزار هکتار اراضی قابل کشت وجود دارد که در سال زراعی 98-97 تنها 90 هزار هکتار آن به زیر کشت رفته و همین میزان نیز به‌دلیل اینکه از سه نوبت آب فقط یکی را دریافت کرده، کل کشت از بین رفت.

گفتنی است، پس از تأمین آب از سوی آب منطقه‌ای، مسئولیت تصفیه آب شرب برای روستاها و شهرها با آبفار(آب و فاضلاب روستایی) و آبفا (آب وفاضلاب شهری) استان است.

مشکل بدبویی و کدورت آب

«عبدالرحمن شهنوازی»، مدیر کل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان نیز گفت: این مشکل تا زمانی که آب هیرمند به دست ما نرسد پا برجا خواهد بود. در حال حاضر در شهرها مشکل خاصی نداریم ولی همه روستاهای حوزه شمال استان با مشکل بوی بد و کدورت آب مواجه است و به علت کمبود اعتبار نمی‌توانیم به همه روستاها با تانکر آبرسانی کنیم و به نظر می‌رسد مسئولان باید مشکل را فرا استانی ببینند. شهنوازی با اشاره به اینکه این مشکل سال‌های قبل نیز وجود داشته، تأکید کرد: امسال با تشدید خشکسالی این موضوع نیز شدت یافته است.

زابل، همچنان درگیر بادهای بیش از 120روزه

زابل یکی از شهرهای پنجگانه شمال سیستان و بلوچستان است که همچنان درگیر بادهای بیش از 120روزه است.

«شهریارسرابندی»، مدیر شرکت آب و فاضلاب زابل  گفت: از 4 چاه نیمه که آب منطقه را تأمین می‌کند، چاه نیمه یک تا سه تأمین‌کننده آب شهری و روستایی و چاه نیمه 4 منبع تأمین‌کننده آب کشاورزی است. از 3 سال گذشته تاکنون با پایین آمدن ارتفاع آب چاه نیمه‌های یک و 2، نوعی جلبک در آنها جا خوش کرده که سبب تولید گاز متان می‌شود و متأسفانه امسال وضعیت حادتر هم شده است. چاه نیمه 3 نیز تا امسال موردی نداشته است. سرابندی البته این راهم گفت که راهکار رفع بوی بد آب افزودن کربن به آن است که در تصفیه خانه این اقدام انجام می‌شود.

وی در خصوص گلایه مردم زابل از کاهش کیفیت آب، تصریح کرد: در دو هفته اخیر تنها 48 ساعت آب شرب شهر زابل با مشکل بوی بد مواجه بود که خوشبختانه رفع شد و در حال حاضر این مشکل را در روستاها داریم. مدیر شرکت آب و فاضلاب زابل درخصوص کدورت آب این منطقه، توضیح داد: هر بار که طوفان پا می‌گیرد، کدورت آب بالا می‌رود که از طریق مصرف مواد شیمیایی که به آن «پک» گفته می‌شود این مسأله از بین می‌رود. به گفته وی در مواقع عادی ماهانه 100 میلیون تومان برای رفع کدورت آب زابل هزینه می‌شده اما در حال حاضر و با افزایش ریزگردها این میزان به 150 میلیون تومان افزایش یافته است. وی تأکید کرد: در حال حاضر مشکلی در تأمین آب سالم برای 6 شهر زابل، زهک، محمد آباد، علی اکبر، ادیمی و بنت از محل تصفیه خانه زابل با ظرفیت 2 هزارو 50 لیتر در ثانیه را نداریم. در همین حال، برای رساندن آب سالم به 38هزار مشترک روستایی منطقه در حال حاضر از محل این تصفیه خانه 300 لیتر آب در ثانیه به چند روستا آبرسانی می‌شود.

منبع تأمین آب روستایی تغییر کند

«نصرالله چاری»، معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان هم در گفت‌و‌گو با «ایران» اعلام کرد: طرح جامع آبرسانی به روستاهای استان، به‌عنوان بزرگ‌ترین مجتمع آبرسانی روستایی کشور، 934 روستا و آبادی را در بر می‌گیرد و جمعیتی حدود 250هزار نفر را تحت پوشش خود قرار می‌دهد.

وی افزود: منبع تأمین آب این مجتمع عظیم، چاه نیمه شماره یک سیستان است که بار مواد آلی آب‌های این مخزن ذخیره، نسبت به سایر مخازن چاه نیمه بیشتر است. ازسوی دیگر، به علت انباشتگی حدود 4 دهه، انواع رسوبات، در چاه نیمه یک و وارد نشدن مناسب آب (آورد نامناسب رودخانه هیرمند) در سال‌های اخیر (بویژه در سال‌های 95، 96 و 97) شاهد رشد انواع جلبک، که باعث ایجاد طعم و بوی نامطبوع آب در فصول گرم سال می‌شود، بوده‌ایم.

معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان برنامه‌های کوتاه مدت و اضطراری برای حل این مشکل را تجهیز تصفیه خانه به سامانه تزریق کربن اکتیو به‌عنوان یک ماده جاذب بو و کاهنده طعم و بوی نامطبوع آب اعلام کرد و افزود: همچنین تجهیز بیشتر آزمایشگاه تصفیه خانه زهک به برخی دستگاه‌های ضروری در دستور کار است.

چاری از کارشناسان تصفیه‌خانه‌های آب کشور و افراد خبره و آگاه در مورد راهکارهای کنترل طعم و بوی آب دعوت کرد، تا نقطه نظرات خود را به آبفار سیستان و بلوچستان اعلام کنند. در صدد هستیم تا مجوز تغییر محل تأمین آب کل مجتمع، از چاه نیمه یک به چاه نیمه 3 با توجه به اینکه حجم چاه نیمه 3 و کیفیت آن نسبت به چاه نیمه یک بهتر است را از شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بگیریم.