شعار سال: حضور زعفران غیراستاندارد بهداشتی با برند نامشخص، معاملات غیرشفاف و کشف قیمت غیرمنصفانه در این بازار وجود داشته است.حسین شیرزاد ادامه داد: ارزش‌افزوده هم نصیب شرکت‌های خارجی «فله‌خر» می‌شد. بازار زعفران ایران یک بازار هسته‌ای، غیررقابتی اما رو به رشد با نوسانات زیاد قیمتی است. ضمن آنکه صنایع راهبری وجود ندارد و رقابت مخرب بین تجار هم مرسوم است.او با اشاره به اینکه توجه به مطالبات مشتری در گذشته در این بازار محلی از اعراب نداشته است، متذکر شد: تکنولوژی خشک‌کردن و فرآوری بدوی است. از سویی در 95 درصد مناطق زیر کشت زعفران، برداشت این محصول به‌صورت دستی و غیرمکانیزه انجام می‌شود و بهره‌برداران خرد تولیدکننده زعفران در ایران نیز با توجه به حضور لایه‌های متنوع واسطه‌ها تاکنون نتوانسته‌اند به‌درستی از مزایای فروش محصولات خود با قیمت منصفانه و عادلانه، به‌ویژه در تعیین قیمت صادراتی زعفران بهره‌مند شوند، اما بورس کالا با سیاست‌های خود موجب تقویت زعفران‌کاران خرده‌پا و تأمین منافع آنان شده است.

59 شرکت فعال در زعفران بدون جایگاه در بازار جهانی

مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره تعاون روستایی کشور اظهار کرد: همواره عرضه و معامله زعفران ایرانی در بازارهای جهانی با عنایت به اینکه عمده صادرات ما به‌صورت زعفران رشته‌ای صورت می‌گیرد، با مشکلات زیادی روبه‌رو بوده و با توجه به عدم یکپارچگی زنجیره (تولید، عرضه، فراوری و صادرات) و صادرات فله‌ای، حدود 59 شرکت فعال زعفران در ایران هیچ‌گاه نتوانسته‌اند جایگاه خود را در دخالت در قیمت‌گذاری بازار جهانی زعفران تثبیت کنند.شیرزاد بیان کرد: اخیرا سازمان مرکزی تعاون روستایی سعی کرده است با مداخله‌گری هدفمند در زنجیره ارزش زعفران شامل گروه‌های مختلف ازجمله کشاورزان، خریداران گل زعفران، شرکت‌های فراوری داخلی و خارجی، خریداران، شبکه عمده‌فروشی داخلی و خارجی و مجموعه‌ای از تشکل‌ها شامل اتحادیه صادرکنندگان، فروشندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی را با یکدیگر همراه و هماهنگ کند، ترجیحات و انتظارات بازاری را کشف و به همه القا کند که حجم بالای تولید به معنای تعیین‌کنندگی قیمت در بازارهای جهانی نیست. ما در کنار حلقه تولید، حلقه بازار، حلقه تبدیل و تکمیل و فراوری، به حلقه تحقیق و توسعه و آموزش مستمر نیاز داریم.

بازاری مطمئن برای سودرسانی به تولیدکننده

معاون وزیر جهاد کشاورزی تأکید کرد: از سال 96 بورس کالای ایران برای بهبود زنجیره ارزش، مدیریت بازار عرضه و تقاضای این محصول در کشور، در کنار عرضه فیزیکی و امکان فروش زعفران پیش از تولید (سلف‌خری)، معاملات گواهی سپرده کالایی زعفران و توسعه ابزارهای مالی مرتبط با آنها را به‌منظور پوشش ریسک راه‌اندازی کرد تا بتواند با افزایش عمق و تعداد بازیگران این ابزارها، استاندارد‌کردن زعفران عرضه‌شده در بورس کالا، منطبق‌بر استانداردهای معتبر جهانی این محصول را در قالب‌های استانداردتری به بازارهای جهانی عرضه کند.شیرزاد گفت: همچنین با تابلوی معاملات قابل‌مشاهده، عرضه زعفران در تالار صادراتی بورس مرجعیت قیمتی زعفران ایران را در بازارهای جهانی هدف قرار دهد و بتواند بازار داخلی را عمق بیشتری داده و آن را به بازارهای بین‌المللی و نوعی جهانی‌سازی زعفران با برند ایرانی پیوند دهد. در بستر فعل‌وانفعالات بورس زعفران بر مبنای مکانیسم عرضه و تقاضا و کشف قیمت واقعی، معامله و با استفاده از ابزارهای مالی مدرن و نظم بازار، زمینه رقابت بیشتر، امکان نظارت لحظه‌ای و ساماندهی قیمت زعفران انجام شد. حالا می‌توانیم بیشتر مطمئن باشیم که سود واقعی تولید به تولیدکننده می‌رسد.

افزایش نقد‌شوندگی با راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده

او خاطرنشان کرد: بی‌تردید با راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی زعفران، نقد‌شوندگی این محصول برای کشاورزان افزایش می‌یابد و کشاورزان می‌توانند با ارائه محصول خود به انبارهای بورس کالا و دریافت قبض انبار، از این قبض به‌عنوان پشتوانه تسهیلات استفاده کرده و محصول خود را به فروش برسانند (تسویه نقدی- تسویه اسنادی).شیرزاد اضافه کرد: اخیرا سیاست‌های بورس بر این مبنا قرار گرفته است که با افزایش کمی تعداد انبارهای نگهداری محصولات، کشاورزان خرده‌پا نیز بتوانند محصولات خود را به انبارها بسپارند و زعفران را در بازار مبتنی‌بر رقابت بفروشند. نظر سازمان مرکزی تعاون روستایی بیشتر گرایش به سمت گواهی سپرده کالایی مبتنی‌بر پذیرش انبار است، در این زمینه دو انبار در تربت و مشهد پذیرش ‌شده است و امسال هم امکان پذیرش انبارهای بیشتر وجود دارد و استانداردهای موردنظر در انبار معیار پذیرش است.او اذعان کرد: کشاورز محصول را به انبار محل تولید تحویل می‌دهد. پس از تحویل، اطلاعات کشاورز باید در سامانه ثبت شود و برای کشاورزان کد بورسی صادر شود. در زمان تحویل محصول، ارزیابی کمی و کیفی محصول مطرح است. محصول به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا ارزیابی بر اساس برگ آنالیز و مشخصات زعفران تعیین‌شده بررسی شود. برگ آنالیز زعفران با همکاری بورس، شورای ملی، تعاون روستایی و سازمان استاندارد و صادرکنندگان تهیه ‌شده است و این مشخصات با اجماع افراد موردپذیرش قرار گرفته است. آنالیز تعریف‌شده در بورس در‌نظر‌گرفتن استانداردها و اجماع نظر متخصصان این حوزه بوده است. محصول کشاورز نمونه‌اش به آزمایشگاه ارسال می‌شود و در صورت تطابق با مشخصات پذیرفته می‌شود. خریدار در زمان تحویل محصول، آن را با مشخصات تعریف‌شده دریافت خواهد کرد.

هدف‌گذاری برای قرارداد اختیار معامله

معاون وزیر جهاد کشاورزی یادآور شد: ما نیاز به ثبت شرکت‌هایی در بازارهای هدف صادراتی و جا‌انداختن نوعی استاندارد ملی (شیمیایی، فیزیکی، فلزات سنگین، میکروبی و باکتریایی) داریم. در آینده شاید بتوان بیشتر به سمت قرارداد اختیار معامله رفت. در این قرارداد قبل از زمان کشت محصول، دولت بر اساس زمین و میزان عملکرد پیش‌بینی‌شده کشاورز، میزان محصول قابل تحویل از سوی کشاورز را مشخص می‌کند.او ادامه داد: جهاد کشاورزی برگه اختیار معامله‌ای را به کشاورز می‌دهد که در آن در زمان معین (برداشت) میزان محصول زعفران مشخص‌شده را با قیمتی که تعیین ‌شده است، بفروشد. این اختیار می‌تواند استفاده شود یا نشود. می‌توان بازار ثانویه هم در نظر گرفت که قبل از زمان برداشت این حق را خریدوفروش کند. مدرن‌سازی بازار زعفران راه ناگزیر همه فعالانی است که دل در گروی توسعه و ارتقای این محصول دارند. ما چاره‌ای جز روی‌آوردن به بازارهای مدرن و مناسبات مالی مدرن و دعوت از همه ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان نهادی در این عرصه به‌منظور تفکر و تغییر بینش و نگرش به‌موازات تغییرات دانشی عمیقی که در این حوزه در 50 سال اخیر رخ‌ داده است، نداریم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته روزنامه شرق تاریخ انتشار7 بهمن 97، کدخبر: 214586، www.sharghdaily.ir