شعارسال:توهم دانايي اين روزها شايد بيش از هميشه تاريخ گريبانگير انسان شده است. اينجاست كه برخي به واسطه تخصص يا مسئوليتي خاص در يك رشته يا زمينه، فكر مي‌كنند در بقيه حوزه‌ها نيز مي‌توانند صاحب‌نظر باشند.

اگر حاكمان هميشه تاريخ از اين حس به توهم «مرشد كامل» مي‌رسيدند، اما حالا اين قدرت در رسانه‌هاي اجتماعي و روابط شبكه‌اي با ما چنان مي‌كند كه گويي قطب عالم دانشيم.

«استفن اسلومان» و «فيليپ فرنباخ» در كتابي با عنوان «توهم دانايي» با آزمایشی ساده این توهم را نشان می‌دهند. آنا از دانشجویان می‌پرسند که آیا می‌دانی زیپ ژاکت شما چگونه کار می‌کند؟ بیشتر پاسخگویان جواب مثبت دادند و سپس از آنان خواستند نحوه کار آن را با جزئیات بنویسند. این بار تعداد زیادی از پاسخ باز ماندند.

در بستر شبكه‌ها از توانايي‌ها و علائق خويش مي‌گوييم در حالي كه شايد ندانيم رسوايي فيس‌بوك و ماجراي دزدي اطلاعات «كمبريج آنالتيكا» و تاثيرگذاري در انتخابات آمريكا، برخاسته از همين توهم دانايي ماست. چون در نگاه نخست انواع توانايي‌ها را به خويش نسبت مي‌دهيم و معتقديم كه مي‌دانيم زيپ چگونه كار مي‌‌كند ولي همين كه پاي عمل مي‌رسيم، از پاسخ مي‌مانيم.

قدرت مطلق در طول تاريخ ما پادشاهان را در جايگاه «مرشد كامل» نشانده است. آنان نه تنها «سرور» بودند، بلكه از نظر ملازمان چاپلوس، «هنرور» هم بودند.

حکومت در تاریخ ایران مرشد كاملي است كه اتفاقا مسئوليت همه چيز را به شكلي مطلق در دست دارد، و البته كاملا خود را صاحب‌نظر مي‌داند. در واقع اگر كاربران به‌واسطه ساختار شبكه‌اي به نوعي چرخه هرز ناداني در افتاده‌اند، حاكمان در طول تاريخ اگر به تفكر انتقادي و انتشار آزادانه اطلاعات و دريافت اخبار درست توجه نكرده‌اند، هم توهم سروري داشته‌اند و هم ذوق هنروري.

در واقع چرخه اطلاعاتي كه به ذهن بشر مي‌رسد اگر بنابر هر دليلي اطلاعاتي نامناسب و جعلي در اختيارمان بگذارد، ما در عمل نمي‌دانيم كه نمي‌دانيم. اينجاست كه توهم دانستن پيدا مي‌كنيم و اظهارنظرهاي‌مان بيشتر در گروه‌هاي سرگرمي دست به دست مي‌شود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت اصلاحات نیوز، تاریخ انتشار8 بهمن 97 ، کدخبر: 115662،eslahatnews.com