شعار سال: در اين دبستان با بیان اینکه در مدارس ابتدايي شخصيت دانش آموزان شكل مي‌گيرد، از همكاران فرهنگي سید محمد بطحایی خود خواست تا با استفاده از ظرفيت بازي و يادگيري، برنامه ريزي دقيقي براي آموزش‌هاي مهارتي و اخلاقي دانش آموزان داشته باشند.
اين يادداشت قصد دارد به بررسي اجمالي بازي و يادگيري در نظام آموزشي نوين و بستر آن در ايران بپردازد.
آلبرت انیشتن، یک رویداد محوری در زندگی خود را به یاد می‌آورد که الهام بخش علاقه او به کشف علمی است. در دوران کودکی (سن چهار یا پنج سالگی)، پدرش به وی یک قطب نما مغناطیسی می‌دهد که باعث می‌شود تا انیشتن ساعت‌ها به چرخش قطب نما و چگونگی حرکت همیشگی سوزن به سمت شمال دقت کند.به گفته انیشتین، نحوه بازی با این قطب نما، الهام بخش عشق او به علم است. وی در خاطراتش می‌نویسد: «من هنوز می‌توانم به یاد داشته باشم که این تجربه باعث شد، احساس عمیق و پایداری نسبت به کشف ناشناخته‌ها و علم داشته باشم.»
امروزه در نظام آموزشی نوین، بازی در واقع کلید یادگیری است. محققان و مربیان در سراسر جهان متوجه شده اند که بازی می‌تواند به غنی سازی یادگیری و توسعه مهارت‌های کلیدی مانند جستجو، بیان، آزمایش و کار گروهی کمک کند.
در این راستا مدارسی که از آموزش مونتسوری استفاده می‌کنند، بر تشویق کودکان به یادگیری از طریق «بازی معنی‌دار» تمرکز می‌کنند. «مارسیا نل» در کتاب خود با عنوان «از بازی به تمرین: ارتباط بازی معلم با یادگیری کودکان»، پنج ویژگی «بازی معنی‌دار» را این طور بیان می‌کند:1- به کودک قدرت انتخاب می‌دهد که او چه چیز می‌خواهد انجام دهد.2- برای کودک با احساس شادی و لذت همراه است. 3- به جای دادن دست نوشته وسند به دانش آموزان برای پیگیری و دنبال کردن، آنها یادمی‌گیرند که به طور خود به خود استنتاج کنند.4- براساس انگیزه ذاتی در مورد آنچه کودک می‌خواهد انجام دهد، هدایت می‌شود.5- محیطی بدون ریسک را ایجاد می‌کند که دانش آموزان می‌توانند آزمایش و ایده‌های جدید را امتحان کنند.
در بازی معنی‌دار، دانش‌آموزان شرکت کنندگان فعال هستند. به عنوان مثال، به جای اینکه به طور غیرمستقیم یک درس را بخوانند، در کنار همسالان خود نقش می‌گیرند و با توجه به قوانینی که ایجاد کرده‌اند، به کودکان دیگر پاسخ می‌دهند. «قواعد» ممکن است با نظر و ایده آزادانه و داوطلبانه در نظر گرفته شود، این نظام و قوانین ذهنی یکی دیگر از ویژگی‌های بازی است. دانش آموزان ممکن است قوانین را به صراحت بیان کنند، به صورت مشارکتی تشکیل دهند یا از یک رهبر انتخابی پیروی کنند.این مذاکرات فعال و دلپذیر از قوانین و نمادها می‌تواند بخشی از مزایای یادگیری همراه بازی را ارائه دهد.
باید در نظر داشته باشیم که کودکان به شیوه‌ای کاملا متفاوت از بزرگسالان یاد می‌گیرند. آنها با مقایسه تجربیات فیزیکی، با تعامل با دیگر افراد و احساسات خود یاد می‌گیرند و البته مقدار زیادی از طریق تخیل خود یاد می‌گیرند. بازی چیزی است که قطعات منطقی و خلاقانه مغز را درگیر می‌کند.
برای کودکان، بازی اغلب یک فعالیت کامل بدنی است که کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را که بعدا در زندگی به آنها نیاز دارد، توسعه دهند. در حال بازی،اجرا، رقصیدن، صعود، ورزش و... این فعالیت‌ها همه باعث رشد عضلات و کمک به تنظیم مهارت‌های حرکتی می‌شوند. کودکان همچنین عضلات ذهنی و احساسی خود را فعال می‌کنند.
معلم هنگامی که یک رویکرد مبتنی بر بازی برای ترکیب موضوعات مختلف به کار می‌گیرد، متوجه خواهد شد که می‌تواند، تجربه آموزشی را بیشتر از مجموع قطعات مربوط به یک موضوع درسی ایجاد کند. دانش آموزان در حین بازی و یادگیری مهارت‌های تفکر انتقادی، توانایی‌های زبانی، گستره دانش، مهارت‌های آگاهی، احساسی و اجتماعی خود را افزایش می‌دهند.
با این اوصاف، مزایای یادگیری که همراه با بازی تجربه شود، بیشتر از معایب آن است و از این طرح آموزشی می‌توان به نیکی در عرصه آموزش نوین نام آورد.اما در کنار تمامی فوایدی که چنین طرح‌هایی می‌تواند داشته باشد آنچه مهم تر است بستر لازم برای اقدام عملیاتی و کامل طرح است .به نظر می‌رسد تراکم دانش آموزی در دبستان‌های کشور هنوز آن قدر به استانداردهای شاخص نرسیده است که خواسته شود تا یادگیری معلم در کلاس درس همراه با بازی باشد و یا آنکه در کلاسی جداگانه در مدرسه این مهم تعبیه شود که در شکل دوم اجرای چنین طرحی در کلاس مجزا بسیار جای بحث و بررسی دارد چرا که پژوهش‌ها در کشورهایی با توسعه آموزش حاکی از بازی و یادگیری در کلاس درس است نه کلاسی جداگانه که صرفا برای بازی باشد.البته در اين ميان نظراتي هم وجود دارد كه پرژه بازي و يادگيري در مدارس مجهزتر آغاز شود تا ديگر مدارس هم به امكانات لازم دست پيدا كنند . بايد پذيرفت كه عدالت آموزشي، دسترسي و فرصت برابر بسيارمهم تر از اين است مدارس مجهز داري كلاس‌هاي بازي و يادگيري شوند. اگر از همان مدارس مجهز خواسته مي‌شد كه همزمان با تجهيز كلاس بازي و يادگيري، همتاي خود در استاني محروم و صدالبته در منطقه‌اي محروم از آن استان محروم را مجهز به حداقل امكانات آموزشي و پرورشي كنند، بسيار مطلوب تر و ثمربخش تر بود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه مردم سالاری، تاریخ انتشار 4 اسفند 97، شماره: 4822