شعار سال: در بخش انرژی یک‌هزار و 200 مگاوات برق از سه نقطه شلمچه، فکه و کرمانشاه به عراق صادر می‌شود. همچنین در ارتباط با صادرات برق از استان کردستان به اقلیم کردستان عراق نیز مذاکراتی انجام شده که در آینده نزدیک به نتیجه می‌رسد. در حال حاضر از دو خط به ظرفیت سالانه 25 میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر می‌شود. در این میان میزان صادرات انرژی ایران به این کشور در سال جاری به سه‌میلیارد و 500 میلیون دلار رسیده است. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد سهم ایران از بازار سوریه تنها سه درصد است؛ اما ظرفیت‌های اقتصادی دو کشور می‌گوید می‌توان این رقم را تا 5/2 میلیارد دلار در سال افزایش داد. در چند سال اخیر که دولت و ملت سوریه با تروریسم بین‌المللی مواجه شده‌اند، روابط و تعاملات دو کشور ایران- سوریه عمدتاً از جنبه منافع و مصالح مشترک سیاسی- امنیتی پررنگ‌تر دیده می‌شود، با این حال بررسی‌های آماری نشان می‌دهد در گذشته‌های دور و نزدیک روابط دو کشور علاوه‌بر سیاست، در زمینه‌های اقتصادی بسیار پررنگ‌تر از وضعیت فعلی بوده است، به‌طوری که میزان صادرات ایران به سوریه در سال ۸۹ بیش از نیم‌میلیارد دلار (۵۱۶ میلیون دلار) بوده که این میزان با کاهش ۶۶ درصدی در سال ۹۶ به ۱۷۲ میلیون دلار و در نیمه اول سال جاری به ۹۲ میلیون دلار رسیده است. بررسی ما نشان می‌دهد برخلاف سیر نزولی مبادلات دوجانبه ایران- سوریه، در این مدت سهم ترکیه از بازار سوریه از حدود نه درصد در سال ۲۰۱۰ به بیش از ۲۴ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است. همچنین بررسی‌های آماری نشان می‌دهد، ایران با سهم حدود سه درصدی از بازار سوریه، پس از کشورهای ترکیه، چین، امارات، مصر، لبنان، کره‌جنوبی و روسیه در رتبه هشتم قرار دارد. قابل ذکر است که طرح این نکات از این منظر دارای اهمیت است که طی هفت‌سال اخیر که سوریه به‌نوعی با جنگ و تروریسم و همچنین تحریم‌های غربی‌ها و آمریکا مواجه بوده، این کشور بخش عمده مصارف وارداتی خود را از کشورهای منطقه تأمین کرده است. از دیگر نتایج بررسی‌ها این‌که سبد صادراتی ایران در اغلب اقلام وارداتی بازار سوریه دارای مزیت بوده و همچنین ظرفیت‌های بلااستفاده‌ای همچون خطوط اعتباری و خدمات بانکی از گذشته بین دو کشور برقرار بوده است که درصورت اجرایی‌ شدن تفاهم‌نامه‌های تجاری و البته وجود اراده لازم در دولتمردان، ظرفیت‌های دوجانبه بار دیگر می‌تواند احیاء شوند.

اولویت صدور خدمات به عراق

در این رابطه محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی، با بیان این‌که همچنان مسائل سیاسی در ارتباط با عراق در اولویت سیاسیون قرار دارد، ادامه داد: با وجود هزینه‌هایی که درباره عراق متحمل شده‌ایم، دولت، توسعه روابط اقتصادی با این کشور را با جدیت دنبال نمی‌کند. او با اشاره به گزارش‌های ارائه شده، عنوان کرد: ضمن توجه به صدور کالا، صادرات خدمات به عراق نیز باید مورد توجه قرار گیرد. لاهوتی در ادامه گفت: شرکت‌هایی ایرانی که در عراق قراردادی منعقد کرده و جان و مال خود را با ریسک مواجه می‌کنند، تا چه حد از حمایت دولت برخوردار می‌شوند؟ ترکیه و سایر کشور‌ها، این حمایت‌ها را درباره شرکت‌های خود اعمال می‌کنند؛ به عبارت دیگر ضمانت‌نامه‌های دولتی تا چه حد توان حمایت از صادرکنندگان در بازار پرریسک عراق را دارد؟ وی با اشاره به این‌که عراق، در فصل صادرات محصولات کشاورزی تعرفه واردات از ایران را افزایش می‌دهد، گفت: این مسأله و مسائلی از این دست تنها با توافق در سطوح عالی سیاسی قابل حل است، در غیر این صورت فرصت‌ها از دست می‌رود و با تحریم‌های آتی، صادرات و متعاقب آن اشتغال تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.

سوریه بازار صادراتی مناسبی است

مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، نیز با بیان این‌که عراق و سوریه از نظر فرهنگی و قومیتی نزدیک به ایران هستند، یادآورشد: خوش‌بین هستیم که در آینده چنانچه کشور سوریه از ثبات پایداری برخوردار شود، ایران بتواند بازار هدف خوبی را در سوریه داشته باشد. بنابراین آینده خوبی را جهت صادرات کالاهای ایرانی به سوریه می‌توانیم ترسیم کنیم. وی در ادامه با بیان این‌که رقبای صادراتی ایران به دو کشورعراق و سوریه کشورهای منطقه هستند، یادآور شد: ترکیه به لحاظ فعالیت‌های گسترده اقتصادی بیش از سایر کشورهای منطقه رقیب صادراتی ایران به عراق و سوریه محسوب می‌شود، اما می‌توانیم با افزایش کیفیت محصولات داخلی بازارهای هدف صادراتی نظیر عراق و سوریه را حفظ کنیم. حریری، در ادامه با اشاره به سطح بالای خدمات فنی و مهندسی در ایران یادآور شد: با وجود این‌که جنگ رو به پایان است؛ اما سوریه برای خرابی‌های جنگی نیاز به بازسازی کامل دارد، از این رو ایران می‌تواند به لحاظ فنی و مهندسی اقدامات مهمی را در سوریه انجام دهد.

بازار مناسب عراق برای تجار

عباس آرگون، عضو اتاق بازرگانی تهران، در گفت‌وگو با «سبزینه» با اشاره به فرصت‌های صادراتی ایران به عراق و سوریه اظهارداشت: با توجه به این‌که ایران دارای مرز مشترک یک‌هزار کیلومتری با عراق است صادرات محصولات ایرانی به عراق می‌تواند بازارخوبی برای تجار ایرانی محسوب شود. وی در ادامه با بیان این‌که ایران با 15 کشور همسایه ایران دارای مرز مشترک است، یادآور شد: این کشورها با جمعیتی بالغ‌بر 300 میلیون نفر بازار مناسبی برای کالاهای صادراتی ایران محسوب می‌شوند. این در حالی است که سهم ما از میزان صادرات آن‌ها بسیار پایین است؛ از این رو این ظرفیت وجود دارد که بتوانیم از بازارهای صادراتی حداکثر بهره را ببریم، چراکه افزایش میزان صادرات ایران می‌تواند موجب رونق، افزایش حجم تولید و از سویی دیگر افزایش میزان اشتغال شود. آرگون با بیان این‌که صادرات ایران به عراق و سوریه می‌تواند امتیار بزرگی برای تجار ایرانی محسوب شود یاد آور شد: با توجه به این‌که افزایش صادرات ایران به عراق به‌عنوان پیشران توسعه‌ای کشور تلقی می‌شود، از این رو قطعاً این موضوع می‌تواند در رشد، شکوفایی و همچنین پیشرفت اقتصادی نقش به‌سزایی داشته باشد؛ چراکه افزایش میزان اشتغال‌زایی موجب رونق بخش تولید می‌شود. عضو اتاق بازرگانی با اشاره به افزایش سهم ایران در بازارهای هدف افزود: ایران باید از منظر دیپلماسی نقش فعال‌تری در توسعه بازارهای هدف داشته باشد. از سویی دیگر نیز کیفیت کالاهای صادراتی ایران باید همزمان افزایش پیدا کند تا بتواند قدرت رقابت با سایر کشورهای رقیب را از منظر کیفیت داشته باشد.

سوریه پول کافی برای پرداخت به تجار ندارد

همچنین جمشید عدالتیان، عضو اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به روند بازسازی سوریه و تأثیر مثبت آن در افزایش حجم صادرات به این کشور اظهارداشت: امیدواریم تحولات مثبتی که در سوریه رخ می‌دهد تأثیر مثبتی را در افزایش حجم صادرات ایران به این کشور در آینده نزدیک داشته باشد. عدالتیان، با اشاره به صادرات لبنیات و برق به عراق اظهارداشت: در حال حاضر بسیاری از امور تجاری که در سوریه در حال انجام است فعالیت‌های مربوط به امور پیمانکاری است. وی در ادامه با بیان این‌که ترکیه رقیب همیشگی ایران در بازارهای صادراتی محسوب می‌شود، یادآور شد: ایران باید با افزایش کیفیت محصولات صادراتی خود را جایگزین کشور ترکیه کند. عضو اتاق بازرگانی تهران در ادامه یادآور شد: در شرایط کنونی به نظر نمی‌رسد که سوریه پول کافی برای پرداخت به تجار را داشته باشد. بنابراین در صورتی که بازسازی‌ها در بلندمدت انجام شود کشور سوریه می‌تواند بازار مناسبی برای ایران محسوب شود.

صادرات شکننده

محمدمهدی راسخ، مشاور عالی رئیس و مدیر پروژه کشورهای عراق و سوریه اتاق تهران، نیز »، با اشاره به این‌که 25 درصد اقلام صادراتی ایران به عراق بر پایه مواد اولیه یارانه‌ای وارداتی به ایران است، گفت: ماست و پنیر ازجمله این اقلام است، ضمن آن‌که در بخش کشاورزی محصولاتی نظیر هندوانه و سیب‌زمینی به عراق صادر می‌شود که صادرات هندوانه با وجود کمبود آب در ایران، نه تنها شکننده است که منطقی هم نیست. البته در بخش صنایع غذایی شرکت‌ها بهتر عمل کرده‌اند. از این گذشته، نگاهی به اقلام صادراتی ایران به عراق نشان می‌دهد که 100 قلم نخست این اقلام، 75 درصد صادرات ما به عراق را تشکیل می‌دهد که این حاکی از تنوع پایین محصولات صادراتی به عراق است. راسخ گفت: ما باید به‌دنبال شبکه‌سازی با تجار عراق باشیم و روی کنترل کیفیت کالاهای صادراتی به عراق و کیفیت خدمات پس از فروش این کالاها دقت بیش‌تری معطوف کنیم. وی تقویت روابط تجاری با همسایگان را در شرایط پیش‌رو، حائز اهمیت توصیف کرد و گفت: اتاق تهران، اتاق ایران و اتاق مشترک ایران و عراق باید صادرکنندگان را در توسعه مبادلاتشان با عراق کمک کرده و حتی تسهیلاتی برای آنان فراهم کنند. باید تولیدکنندگان را ترغیب کنیم که در بازار عراق به‌ویژه در توسعه زیرساخت‌های این کشور، نقش فعالی ایفا کنند.

کالاهای صادراتی کیفیت‌سنجی شود

لیلا قاسمی، دبیر کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران، با تأکید بر لزوم افزایش صادرات ایران به عراق و سوریه اظهارداشت: در صورت توسعه صادرات در بازارهای هدف می‌توانیم آمار اشتغال را در کشور افزایش بدهیم. وی در ادامه با بیان این‌که رقیب ایران در بازارهای هدف ترکیه محسوب می‌شود، یادآور شد: برای توسعه سیاست‌های صادراتی باید کیفیت‌سنجی مناسبی از کالاهای صادراتی انجام شود تا بتوانیم کشور ترکیه را از رده خارج کنیم. قاسمی، درباره محصولات صادراتی ایران به عراق و سوریه اظهارداشت: در حال حاضر ایران به جهت تولید سیمان و تیرآهن می‌تواند در زمینه ساخت مسکن به عراق و سوریه کمک کند. وی بیان کرد: اکنون که در شرایط جنگ اقتصادی واقع شدیم انتظار از دولت این است که با صدور بخشنامه‌های بهتر در ارتباط با صادرات کمک بیش‌تری به بخش خصوصی کند. وی افزود: عمده صادرات غیرنفتی ایران به عراق طی سال‌های گذشته، کالاهایی چون سیمان، کولرهای آبی، رب گوجه‌فرنگی، پنیر، بستنی، ماست و برخی محصولات کشاورزی نظیر گوجه‌فرنگی و سیب بوده است. قاسمی افزود: بی‌ثباتی در قوانین و مقررات، به‌ویژه قوانین متغیر گمرکی، یکسان نبودن تعرفه‌ها و رویه‌های گمرکی در مرزهای ورودی، فراهم نبودن زیرساخت‌های بانکی، بیمه‌ای و آزمایشگاهی، عدم آشنایی با تجار و صنعتگران معتبر و خوشنام عراق، محیط نامساعد کسب و کار در عراق، نبود دروازه مشترک تجاری، عدم عضویت گمرک عراق در کنوانسیون‌های بین‌المللی (تیر) و ورود موقت کالا ازجمله این مشکلات است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 15 اسفند 97، شماره: 63256