شعارسال: شب قدر یعنی شب نزول قرآن کریم و شبی که انسان های ناامید از هیاهوهای زندگی مادی، به امید بخشش و رقم خوردن سرنوشتی تازه و ثمربخش، دلهای خود را به مهر مهربانترین مهربانان می سپارند و توبه می کنند.

* شب قدر کی از شب‌های ۱۹ یا ۲۱ و یا ۲۳ ماه رمضان است ولی بیشتر مفسران بر شب 23 ماه مبارک رمضان تاکید بیشتری دارند.

در این شب های عزیز، صحنه های عظیمی از عشق به درگاه احدیت وخالق هستی خلق خواهد شد و در خانه خداوند به روی همه بندگان خود باز است تا مورد عفو و بخشش الهی قرار گیرند.

شب 21 رمضان اما بر خلاف سایر شب های قدر، مفهوم خاصی پیدا کرده است و در چنین شبی در سایه اکثریتی خاموش، شمشیر ستم، بر فرق عدالت اصابت کرده و مولی الموحدین حضرت علی (ع) به دست ابن ملجم مرادی به شهادت رسیدند، شبی که نه تنها مردم کوفه، بلکه همه بشریت در سوگ مرد عدالت، شیر حنین و قهرمان خیبر، فاتح بدر، شاه عرب، منادی عدالت و صدای رسای مظلومیت یتیم شده است.

شب 21 ماه مبارک رمضان سالروز شهادت شخصیتی است که جرج جرداق مسیحی در کتاب 'الامام علی صوت العدالة الانسانیة' می نویسد: پس از ضربت خوردن حضرت علی (ع) طوفان هیجان و شورش از در و دیوار عالم می‏وزید و همه خواهان انتقام بودند مگر چهره گشاده پسر ابی‏طالب که آثاری از انتقام در آن دیده ‏نمی‏شد.

*شب های قدر در قرآن کریم

در قرآن کریم، در دو سوره قدر و دخان درباره اهمیت و منزلت شب قدر تاکید شده است.

خداوند متعال در سوره قدر می فرماید:

إنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ وَمَا أَدْرَاک مَا لَیلَةُ الْقَدْرِ لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ هِی حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ.

از شب قدر چه آگاهت کرد، شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است؛ ما آن[قرآن]را در شب قدر نازل کردیم و چه کس دانست که این شب چیست؟! شب قدر از هزار ماه بهتر است، و فرشتگان در آن، به اذن پروردگار بر هر کاری فرود می‌آیند. آن شب تا صبح آسایش و امن است.

خداوند متعال در سوره دخان نیز می فرماید:

وَالْکتَابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةٍ مُّبَارَکةٍ إِنَّا کنَّا مُنذِرِینَ فِیهَا یفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا کنَّا مُرْسِلِینَ رَحْمَةً مِّن رَّبِّک إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.

سوگند به کتاب روشنگر؛ به راستی ما آن را در شبی مبارک فرو فرستادیم زیرا که به حقیقت هشدار دهنده بودیم. در آن شب که هر امری با حکمت معین و ممتاز و جدا می‌گردد. تعیین آن امر البته از سوی ما خواهد بود، که ما رسولان را فرستاده بودیم و این از رحمت و مهربانی پروردگار توست، به راستی او شنونده داناست.

*شب های قدر در احادیث معصومین (ع)

پیامبر اکرم (ص) در خصوص شب های قدر می فرمایند: هر کس شب قدر را احیا بدارد تا سال بعدی عذاب از او برداشته می‌شود.( بحارالانوار، ج95، ص145)

رسول اکرم (ص) در حدیث دیگر می فرمایند: هر کس از شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بی‏نصیب شده است.( مؤسسة الرسالة، ج 8، ص 534.)

حضرت امام صادق (ع) در باب اهمیت شب های قدر می فرمایند: آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته می‏شود.( وسائل الشیعه، ج 7 ص 258 ح 8)

آن حضرت در جای دیگر می فرمایند: برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام می ‏گیرد و تصویب آن در شب بیست و یکم و تنفیذ آن در شب بیست‏ و سوم.(وسائل الشیعه، ج 7 ص 259).

*مرحوم کلینی در کافی از امام باقر (ع) نقل می کند که آن حضرت در جواب معنای آیه 'انا انزلناه فی لیلة مبارکة '، می فرمایند: آری شب قدر، شبی است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن، تجدید می شود. شبی که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده است: در آن شب، هر امری با حکمت، متعین و ممتاز می گردد.

*شب قدر در آیینه ادبیات فارسی

حافظ شیرازی در منزلت شب های قدر می سراید: 'دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند، چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی آن شب قدر که این تازه براتم دادند.'

منوچهری دامغانی نیز در این زمینه می سراید' با رنگ و نگار جنت العدنی با نور و ضیاء لیلة القدری'و سعیدی شیرازی نیز می گوید' تو را قدر اگر کس نداند چه غم شب قدر را می‌ندانند هم'.

در وصف شب قدر همان بس که در قرآن کریم، سوره‌ای کامل به توصیف و ستایش شب قدر اختصاص یافته و بدین نام خوانده شده است.

شب قدر شب شب نزول قرآن، شب آمرزش گناهان، قلب ماه رمضان و سرور شب ها است و در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است: شمار ماه‌های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سر آمد ماه‌ها، ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، لیلة القدر است.

*اعمال شب قدر:

اعمال شبهای قدر بر دو نوع است: یکی از آن دو نوع اعمالی که در هر سه شب باید انجام داد، و دیگر اعمالی که مخصوص به هر یک از شبهای قدر است.

اعمالی که برای هر سه شب مشترک است.

*غسل کردن

* دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره 'حمد' ، هفت مرتبه 'توحید' خوانده، و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگوید، أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتوبُ الَیْهِ .

*قرائت دعای جوشن کبیر.

*قرآن به سر گرفتن و خدا را به 14 معصوم(ع) سوگند دادن

*زیارت امام حسین(ع)

*احیا و شب زنده داری.

*مستحب است درشبهای قدر صد رکعت نماز بجا آورد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره حمد ، 10 مرتبه توحید خواند.

**دیدگاه اساتید و کارشناسان در مورد شب های قدر

عضو سابق مجلس خبرگان رهبری در این زمینه با اشاره به اهمیت شب های قدر به سخنرانان و مداحان توصیه کرد: باید در این شب های عزیز، مردم را به معنویت دعوت کرد و شب جنجال وحرف های بی تناسب نیست.

حجت الاسلام والمسلمین سید مرتضی طاهری خرم آبادی اظهار داشت: در هر مجلس و محفلی باید از جنبه روحی ومعنوی بر نفوس مردم، دل و جان آنها وارد شد، در این شب ها مردم کاری به قیافه، جناح و فکر شخص ندارد بلکه اخلاص می خواهند.

وی ادامه داد: اگر اخلاص باشد در آن شب تاثیر خود را خواهد بود و سخنرانان، باید با اخلاص مردم را برای تصحیح و بهتر کردن رابطه خود را با خداوند متعال،دعوت کنند.

وی گفت: اهمیت شب قدر در قرآن کریم به صراحت بیان شده است که ارزش، اهمیت و محتوای این شب به اندازه ای است که اگر به باطن آن برسیم بهتر از هزار شب است.

طاهری خرم آبادی افزود: شب قدر چنان با عظمت است که اگر به درستی درک شود و به محتوای آن برسیم، سرنوشت ما در دنیا وآخرت دگرگون خواهد شد.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه شب قدر بین شبهای 19، 21 و 23 ماه مبارک رمضان مردد است باید در این سه شب بویژه شب بیست و سوم تلاش و جهد خود را بیشتر کنیم.

طاهری خرم آبادی بیان داشت: در این شب ها همه باید تلاش کنیم خود را به ولی خدا نزدیک نماییم، در شب قدر کار به دست حضرت ولیعصر(عج) است و همه امور به دست ایشان امضاء می شود

استاد حوزه علمیه قم دامه داد: سعادت، شقاوت، و طولانی شدن عمر، مرگ و میرها، دارایی، فقرو آنچه در سرنوشت انسان موثر است در این شب مقدر می گردد.

وی گفت: البته این کارها و راز ونیازها همه مربوط به شب قدر تنها نیست بلکه از ماه رجب و شعبان انسان باید به فکر باشد تا وارد رمضان و منتهی به شب قدر شود، بنابراین درک شب قدر به گونه ای نیست که انسان از نظر زمانی یکباره وارد این مرحله شود.

*آیت الله سید جعفر میرعظیمی استاد برجسته حوزه علمیه قم نیز در زمینه اهمیت شب های قدر گفت: در شب قدر نه تنها قرآن کریم، بلکه تمام کتاب های آسمانی اعم از انجیل و تورات و ... در این شب مقدس نازل شده است.

وی ادامه داد: از دیگر عظمت های شب قدر این است که اولین پیشوای عالم و ولی خداوند در ماه رمضان و در شب های قدر به شهادت رسیدند،

میرعظیمی اظهار داشت: مردم باید در آستانه شب های قدر خود را برای توبه به درگاه خداوند متعال آماده کرده و زمینه پشیمانی از گناهان گذشته را در خود فراهم آورند.

وی ادامه داد: در شب های قدر اعمالی مانند غسل اول وقت، قرائت قرآن کریم، دعای جوشن کبیر، نماز مخصوص شب های قدر و توبه به درگاه خداوند وارد شده است و هیچ کس نباید از ارزش و اهمیت این شب که به تعبیر قرآن کریم بهتر از هزار شب است، غافل شود.

میرعظیمی، ختم قرآن کریم، احسان، صله رحم، صدقه دادن، مهربانی و رفتار کریمانه داشتن را از دیگر اقداماتی ذکر کرد که ثواب زیادی در ماه مبارک رمضان و شب های قدر دارد.

استاد حوزه علمیه قم گفت: خداوند متعال به بندگان خود منت نهاده و شب های قدر را در سه شب قرار داده است، بنابراین باید از لحظه لحظه های این شب های عزیز استفاده کنیم.

میرعظیمی بیان داشت: اولین شب قدر، شب ضربت خوردن حضرت علی(ع) است، شب 21 ماه مبارک رمضان و دومین شب از شب های قدر، شب شهادت حضرت و 23 ماه مبارک نیز شب سوم شهادت مولی الموحیدین علی(ع) می باشد، اینها همه پیام دارد.

وی خاطرنشان کرد: نماز، روزه، خمس ، زکات، حج و جهاد بدون ولایت حضرت علی (ع) مورد قبول نیست، کسی که ولایت اهل بیت (ع) ندارد اگر شبانه روز نماز بخواند و هر سال به مکه برود ارزشی ندارد.

وی با اشاره به عظمت حضرت علی(ع) نزد پیامبر بزرگ اسلام (ص) گفت: پیامبر اسلام (ص) هیچ زمان بدون وضو نام علی(ع) را نمی برد، ایشان یک روز، وارد منزل فاطمه(س) شد، فرمود شوهرت کجاست و فاطمه سوال کرد چرا اسم علی را نیاوردی؟.

میرعظیمی بیان داشت: حضرت رسول اکرم (ص) خطاب به حضرت فاطمه(س) فرمودند، فاطمه جان، آب بیاور، پیامبر وضو گرفتند و خطاب به حضرت فاطمه(س) فرمودند چون وضو نداشتم نام علی را بر زبان جاری نکردم.

وی تصریح کرد: اگر امروز دست وهابیون و داعشی های افراطی آغشته به خون انسان ای بیگناه است به خاطر دوری از ولایت است.

*عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم نیز گفت: مردم باید آداب شب قدر مانند غسل کردن، طاهر بودن و آماده شدن برای میهمانی خداوند را خوب رعایت کنند و با آمادگی کامل به مراسم شب های قدر بروند.

حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی افزود: مردم در شب های قدر باید در مجالسی شرکت کند که به معرفت و بینش آنها کمک کند و زمینه استغفار را آنها و فرزندانشان فراهم آورد.

استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: دعاهایی که در شب قدر قرائت می شود مانند دعاهایی مانند افتتاح، دعای سحر و جوشن کبیر و ... بسیار مشکل گشا خواهد بود.

ایازی اظهار داشت: مردم در کنار راز و نیاز و دعا نباید کمک به محرومان و مساکین، دعا برای شفای بیماران، افطاری دادن، رسیدگی به امور بستگان ضعیف و مهمتر از همه دعا برای پیروزی جهان اسلام و نابودی دشمنان خونخوار را فراموش نکنند.

وی اظهار داشت: مداحان و سخنرانان از این شب های عزیز به بهترین شیوه ممکن استفاده کنند ودر این جلسات از حوزه عقاید و اخلاقیات برای مردم و جوانان بگویند و از طرح مسائل خرافی، غلو و یا غیرضروی پرهیز کنند.

وی ادامه داد: مردم ما در سال در شب های ویژه ای جمع می شوند ما هیچ زمان مانند شب های قدر نمی توانیم این همه جوان را در محافل گرد هم آوریم بنابراین باید مسائل اخلاقی و معارف دینی به خوبی برای آنها بیان شود و از طرح مسائل غیرضروری که باعث دلزدگی انها خواهد شد، پرهیز کنیم.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 4تیر1395، کدخبر: 82124419: www.irna.ir