شعار سال: فرمول جديد تعيين حقوق و دستمزد، هزينه‌هاي بخش توليد را افزايش داده و سيل خانمان‌برانداز ابتداي سال 98 نیز وضعيت توليد را با چالش مواجه كرده است. با وجود اين، فرشاد مقیمی، معاون امور صنایع‌ وزارت صمت، مي‌گويد: افزايش حقوق و دستمزد حداكثر دو درصد در قيمت تمام‌شده محصولات بخش صنعت با فرض ثابت‌بودن ساير عوامل تأثيرگذار است. او مي‌گويد براي جبران خسارت‌های سيل، راه‌هاي مختلفی ازجمله استمهال وام‌ها در نظر گرفته شده، اما هنوز پيشنهادهای وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) نهايي نشده است. در مصاحبه اگرچه انتظار داشتیم برنامه‌های منسجم وزارت صمت برای حمایت از تولید را بشنویم، اما وقتی صحبت از استراتژي‌هاي وزارت صمت شد، تكيه بر ممنوعيت واردات كالاهايي كه مشابه داخلي دارند، برجسته‌ترین برنامه این وزارتخانه برای ایجاد رونق در تولید داخل بود. به اعتقاد مقيمي، براي رونق توليد، بسياري از بخش‌ها و وزارتخانه‌ها ازجمله وزارت امور خارجه، راه‌و‌شهرسازي، نفت و نيرو بايد همراه با وزارت صمت باشند تا توليد رونق يابد. به گفته او، رونق توليد بايد اولويت اصلي همه وزارتخانه‌ها باشد تا به اهداف تعيين‌شده دست يابيم. البته مقيمي تأكيد مي‌كند رونق توليد در سال 98، خلاصه نخواهد شد و اين وزارتخانه براي سال‌هاي آتي نيز استراتژي‌هايي براي رونق توليد خواهد داشت. مشروح گفت‌وگو با فرشاد مقيمي، معاون امور صنايع وزارت صنعت را در ادامه مي‌خوانيم.
استراتژي شما براي ايجاد رونق در بخش توليد چيست؟
در بحث مربوط به رونق توليد، اين نام‌گذاري در پي سلسله نام‌گذاري‌هايي كه در سال‌های گذشته اتفاق افتاده است، شكل گرفته و يكي از مجموعه‌هاي مؤثر و درگير در فضاي رونق توليد مجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت است. در بحث رونق توليد، ما مؤثر و تأثيرگذار هستيم، اما همه سیاست‌ها و برنامه‌ها برای رونق توليد صرفا در حوزه ما قرار ندارند. رونق توليد صرفا توليد و صنعت نيست؛ توليد پيش‌مقدمه و پيش‌نيازهايي دارد كه ضرورتا بايد به آنها نیز توجه شود. در مرحله بعد از توليد نیز مراحلی وجود دارد كه آنها هم جزء عوامل تأثيرگذار در حوزه رونق توليد هستند. شرايط پس از توليد مي‌تواند به‌عنوان محركی در رونق توليد نقش‌آفريني كند. آنجا شايد خيلي از عواملش تحت اختيار ما نباشد. اگر بخواهيد رونق توليد را رقم بزنيد، در سه حوزه بايد متمركز شويم؛ حوزه نخست، مرحله قبل از توليد است، حوزه دوم خود توليد است و عوامل مؤثر در درون بنگاه‌ها و رشته صنعت‌هاست كه در اين حوزه تأثيرگذار است و سومين حوزه نیز مربوط به بعد از توليد و دسترسي به بازارهاي داخلي و بازارهاي صادراتي مناسب می‌شود. براي توضيح منظورم، بايد بگويم يكي از الزامات در بحث توليد، تهيه مواد اوليه است. تأمين بخشي از مواد اوليه به خارج از مرزها وابستگي دارد. چگونگي دسترسي به مواد اوليه از بحث تأمين ارز گرفته تا نقل‌وانتقالات و تشريفات قانوني، در حيطه اختيارات وزارتخانه‌هاي مختلف است. براي اينكه اين مواد اوليه وارد كشور شود، از بانك تا حوزه وزارت اقتصاد و فضاي اقتصادي كشور درگير اين مسئله خواهند بود. حتي ارتباطات بين‌المللي نیز در اين حوزه درگير مي‌شوند. علاوه بر بانك مركزي يا بانك‌هاي مختلف، سيستم گمركات و حمل‌ونقل هوايي، دريايي، زميني و ريلي نیز بر تأمين ماده اوليه تأثيرگذارند. بخش ديگر، بحث مواد اوليه داخلي است كه روي صنعت تأثيرگذارند. براي رونق توليد، تأمين آب، برق و گاز به‌عنوان اصلي‌ترين عوامل تأثيرگذار در حوزه توليد، بايد در دستور كار وزارتخانه‌هاي مربوطه قرار گيرد؛ با‌این‌حال به محض اينكه در كشور با كم‌آبي مواجه مي‌شويم، اولين جايي كه آبش قطع مي‌شود، آب واحدهاي صنعتي و شهرك‌هاي صنعتي است. با افت فشار گاز كه مواجه مي‌شويم، اولين جايي كه گاز قطع مي‌شود، گاز شهرك‌هاست. اينها در رونق توليد تأثيرگذار است. اگر ما رونق توليد را مدنظر داشته باشيم و هدف‌گذاري‌هاي مرتبط را انجام دهيم، بايد وزارت نيرو نیز پروژه‌ها و اقدامات مربوط به رونق توليد را بر اساس نيازهاي حوزه توليد تعريف كند. البته من درباره توليدي صحبت مي‌كنم كه حوزه مأموريتي ماست؛ توليدات ديگري هم در كشور وجود دارد كه در حوزه فعاليت ما نيست.
استراتژي شما براي دستيابي به رونق چيست؟ به‌هر‌حال اگر نياز به همكاري بين‌بخشي داشته باشيد، بايد براي اين همكاري‌ها برنامه مناسب تعريف شود.
ما نيازمندي‌هايمان را احصا کرده‌ایم. نيازمندي‌ها تعريف شده است. ما بايد اعلام كنيم در حوزه رونق توليد به چه چيزهايي نياز داريم. اين كار را انجام داده‌ايم. در حوزه تأمين منابع مالي، چه ارزي و چه ريالي، برنامه‌ريزي‌های لازم انجام شده است. اتاق فكر توليد تشكيل داده‌ايم كه از خبرگان بخش صنعت تشكيل شده است. از آنها براي شركت در جلسات دعوت كرده‌ايم و به صورت مداوم، سه‌شنبه‌ها ساعت شش بعدازظهر جلسات ما برگزار مي‌شود. نيازها درحوزه‌هاي مختلف شناسايي شده است. در حوزه‌هاي كاري كه داريم، محوربندي انجام شده است. البته رونق توليد محصور به سال 98 نخواهد بود؛ هدف‌گذاري‌ها اين است كه در سال‌های‌ آينده نیز بايد اين فضا ادامه يابد. در نام‌گذاري سال‌های گذشته از سوی مقام معظم رهبري، ایشان بحث توليد را محدود و محصور به يك سال نكرده‌اند؛ بلكه فرموده‌اند در اين سال، اين موضوع بيشتر مرکز توجه قرار گيرد. سال گذشته، سال حمايت از كالاي ايراني بود. خود حمايت از كالاي ايراني از آيتم‌‎هاي تأثيرگذار در رونق توليد است. هرچقدر بتوانيم سهم سبد خانوار را از حوزه توليد داخلي بالاتر ببریم، رونق در توليد رخ مي‌دهد، ميزان مصرف بالاتر مي‌رود و واردات كاهش مي‌يابد؛ به‌اين‌ترتيب توليد افزايش مي‌يابد.
اما هيچ‌يك از مسائلي كه عنوان كرديد، استراتژي مشخص وزارت صمت نيست. در سالي كه به نام رونق توليد نام‌گذاري شده است، مشخصا چه اقداماتي قرار است براي تحقق اين هدف انجام شود؟
يكي از اقدامات ما، بحث تمركز بر حوزه ساخت داخل است. حوزه ساخت داخل از موضوعات مهم ماست كه براي آن تكليف قانوني هم داريم. با توجه به اينكه درباره قانون حداكثر استفاده از توان داخل، در اوايل سال 97 مجدد بازنگري شد، روي اين حوزه متمركز شده‌ايم. جلسه رفع ابهامات شوراي نگهبان به اين قانون نیز برگزار شد. در گذشته نیز اين قانون وجود داشته و مسئوليت آن بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت گذاشته شده بود؛ بااین‌حال نكته‌اي كه وجود داشت، این بود که مسئوليت به وزارت صمت واگذار شده بود، اما اختيارات متناسب با مسئولیت‌ها به اين وزارتخانه براي اجراي قانون داده نشده بود. در اين قانون، بخشي از اختيارات را مجلس به وزارت صمت محول كرده است. با تصويب اين قانون، اين اختيار را داريم كه كميته‌اي در سطح ملي تشكيل دهيم. در بحث ساخت داخل، بايد نگاه حاكم در كل فضاي تصميم‌گيري، توليدي و پشتيباني از توليد متمركز بر اين سياست باشد و اين فضا را دنبال كند؛ برای مثال، در حوزه دارو كه زير نظر وزارت بهداشت فعال است، اينكه نگاه ما اين باشد كه همه ماشين‌آ‌لات اين حوزه بايد از خارج از كشور بيايد و به توليد داخلي خيلي اعتقادي نداشته باشيم، صحيح نيست و اين نوع نگاه‌ها بايد اصلاح شود.
با چه ابزاري از توان داخلي استفاده خواهيد كرد؟
در اين قانون، واردات كالايي كه مشابه توليد داخل دارد، جرم تلقي شده است؛ اگر كسي اقدام به واردات كالايي که در داخل ساخته می‌شود كند، مجرم است. اين قانون باعث مي‌شود برخورد با واردكنندگان كالاهاي خارجي كه مشابه داخلي دارند، بدون تشريفات امكان‌پذير شود و اين افراد مستقيم به دادگاه معرفي شوند. ما سامانه‌اي در دست طراحي داريم و اعلام عمومي مي‌كنيم كه هركس هر كالايي توليد مي‌كند، مشخصاتش را در اين سامانه وارد كند. البته ورود اطلاعات بايد با مشخصاتي كه ما تعيين خواهيم كرد، انجام شود. ممكن است كالایی در كشور توليد شود، اما نياز سالانه كشور به اين كالا زياد باشد؛ مثلا حداكثر 20 ميليون قطعه از يك كالاي مشخص در كشور توليد شود، در حالي كه نياز سالانه صد ميليون قطعه است؛ در چنين شرايطي بايد كمبودهاي بازار را جبران كنيم. نکته دیگر آنکه كالايي كه توليد مي‌كنيم بايد قيمت رقابتي مناسب داشته باشد. اينكه در ورود را ببندیم و بگويیم اين كالا بايد در داخل توليد شود، بعد توليدكننده داخلي كالا را به قیمتی خیلی بالاتر از قیمت جهانی عرضه کند، چندان راهگشا نیست. كالاي رقابت‌پذير مدنظر ما قرار دارد. این سياست مقابله با كالاي خارجي است كه مشابه داخلي دارد، در نتیجه نبايد منجر به اين شود كه كالاهاي توليد داخل كاهش كيفيت پيدا كنند و قيمت آنها غيررقابتي باشد.
توليدكننده معتقد است در همه‌جاي دنيا براي يك‌سري از محصولات با تكنولوژي بالا، كشورها قيمت غيررقابتي و كيفيت بد را تحمل مي‌كنند تا به‌تدريج توليدكننده داخلي بتواند محصول خود را اصلاح كند. در برنامه‌هاي وزارت صمت، براي همه كالاها بحث كيفيت و رقابت‌پذيري مطرح است؟
نكته‌اي كه به آن اشاره مي‌كنيد، جزء بحث‌ها و استراتژي‌های حمايتي ما از صنايع داخل مي‌شود. قطعا از كسي كه در‌حال‌حاضر شروع به توليد كالايي مي‌كند، نمي‌توان انتظار داشت با كسي كه 50 سال است در ابعاد بين‌المللي همان كالا را توليد مي‌كند، رقابت كند. اينجا بايد از چنين توليدكنندگاني حمايت كنيم. حمايت ما اين است كه يك برنامه از اين واحد يا رشته فعاليت دريافت مي‌كنيم و مي‌گويیم اين كالا را فعلا مي‌توانيد با 10 درصد بالاي قيمت جهاني بفروشيد. مردم هم اين كالا را خريداري مي‌كنند، به ‌واسطه اينكه شما به مرور كيفيت كالاي خود را بالا ببريد و از محل عايدات فروش‌ها، تحقيق و توسعه شركت خود را تقويت کرده، تكنولوژي و كيفيت را بالا ببريد تا به قيمت رقابتي برسيد، اما اينكه صنعت رها شود و هر كاري دلش مي‌خواهد بكند و مردم هم به دليل نبود كالا در بازار مجبور به خريد اين كالاها شوند، در چنين شرايطي بحث حمايت از مصرف‌كننده ناديده گرفته مي‌شود. فقط حمايت از توليد در دستور كارمان نيست؛ حمايت از مصرف‌كننده نیز بايد در دستور كار ما باشد. اينكه سازماني به‌عنوان زيرمجموعه وزارت صمت به نام سازمان حمايت از مصرف‌كننده و توليدكننده فعاليت مي‌كند، به همين دليل است. يكي از مأموريت‌هاي اين مجموعه، اين است كه هم‌زمان با حمايت از توليد، حمايت از مصرف را نیز در دستور كار داشته باشد. از استراتژي‌هاي مهم در حوزه رونق توليد، پشتيباني از ساخت كالاهايي است كه پتانسيل و توانمندي توليد آ‌نها در داخل وجود دارد يا با اقدام جزئي، مي‌توانیم به زيرساخت‌هاي مدنظر در اين صنعت برسيم.
يكي از سياست‌هاي وزارت صمت را تمركز بر ساخت داخل اعلام كرده‌‌ايد. برخي اقلام ساخت داخل از نظر ماده اوليه به‌طور كامل به خارج وابسته هستند، در بحث كمبود محصولات سلولزي معلوم شد تيشو به‌طور كامل و به صورت انحصاري از تركيه وارد مي‌شود؛ براي چنين محصولاتي چه برنامه‌اي داريد؟
ما فهرستي از تمام مواد اوليه خود تهيه كرديم، همچنین در تولید انواع کاغذهایی که وزارت متبوع سیاست‌گذار بوده، از جمله کاغذ تیشو نیز روند تولید افزایشی بوده است. تولید تیشو در سال 97 به بیش از 153 هزار تن رسیده و 10 هزار تن نیز صادر شده است.
به اين دسته از توليدات، مونتاژ داخل مي‌گويند؟
در بعضي‌جاها صرفا مونتاژكاري است. سير تكامل در توليد خيلي‌جاها از مونتاژكاري شروع شده است. در صنعت خودرو ما از مونتاژكاري به اينجا رسيديم. در بعضي از خودروها كه خودروي داخلي ما نيستند، ميزان ساخت داخل آنها تا 60 الي 80 درصد بالا رفته است. يكي از مراحل سير تكامل توليد، مونتاژكاري است. يك چيزهايي را از مونتاژكاري شروع مي‌كنيد تا به توليد انبوه برسانيد و خود را به تدريج در حوزه صنعتي توانمند مي‌كنيد. در حوزه‌اي كه شما به آن اشاره كرديد، فهرست اين صنايع را داريم. مي‌دانيم چه كالاهايي در كوتاه‌مدت امكان اينكه به ساخت داخل برسد وجود دارد و چه چيزهايي در بلندمدت وجود دارد. چه تركيباتي جزء مواد اوليه‌اي است كه در كشور نداريم. براي اين دسته از مواد اوليه كار خاصي نمي‌توان كرد. حتما از خارج از كشور بايد اين مواد تهيه شود. در اين حوزه يكي از اقدامات ديگري كه در دستور كار قرار داديم، تشكيل كميته تأمين مواد اوليه است. در شرايط تحريمي هم تمام ابزارهاي خود را به كار گرفتيم. بخشي از برنامه‌هاي ما اجرائي شده است، بخش ديگري نيز اجرائي خواهد شد. خيلي‌ از اقدامات انجام‌شده را در حوزه رسانه به دليل مسائل تحريمي نمي‌توان باز كرد. در حوزه تأمين مواد اوليه يكي از اقدامات اساسي ما اين است كه واحدهاي توليدي خود را از كمبود ماده اوليه مصون كنيم. در شهريورماه سال گذشته اتفاقاتي در كشور افتاد و با كمبود برخي اقلام در كشور مواجه شديم. عوامل متعددي در آن بحث تأثيرگذار بود. بخشي از آن زياده‌خواهي‌ها بود. بخش ديگري هم ناشي از كم‌توجهي‌ها بود كه خود را يك‌باره نمايان كرد. از سوي ديگر رفتار مردم هم خيلي در اين داستان تأثيرگذار بود. همين‌ كه خبر كمبود برخي اقلام منتشر شد، يك‌باره به دليل هجوم مردم به بازار با افزايش تقاضا مواجه شديم. كساني در اين فضا ورود پيدا كردند كه شايد اصلا نيازي هم به محصولات سلولزي نداشتند. محصول خريداري كردند و آن را دپو كردند. آنها يك‌باره بازار را از محصولات تخليه كردند. همه اين عوامل به تنهايي قابليت بررسي دارد.
اقتصاددان‌ها معتقدند مقررات‌زدايي خيلي مي‌تواند در رونق توليد تأثيرگذار باشد، اما وزارت صمت دائما در حال وضع قوانين متعدد است؛ به‌طورمثال محصولي مثل فولاد كه بخش عمده آن صادراتي است، به‌يك‌باره با ممنوعيت صادرات با هدف تأمين نياز داخل مواجه مي‌شود. چرا وضع مقررات بدون توجه به واقعيت بازار انجام مي‌شود؟
اين حرف درستي است كه در فضاي متلاطم نمي‌توانيم انتظار رونق توليد داشته باشيم. بحث‌هاي اساسي در مجموعه وزارت صنعت در دستور كار ما قرار دارد و يكي از سياست‌هاي ما همين مسئله است. در اتاق فكرها سعي مي‌كنيم بهترين سياست را اتخاذ كنيم. حتي‌المقدور تلاش مي‌كنيم سياست‌هاي اعلام‌شده تغيير نكند. وقتي يك سياست را درست انتخاب كرده باشيد و بر پايه واقعيت‌هاي پيرامون باشد، از سر احساس و تعجيل در تصميم‌گيري و سياست‌گذاري نباشد، قابليت تداوم دارد. يكي از عوامل رونق توليد آرامش است. آرامش فضاي كسب‌وكار ضروري است.
وزارت صنعت در حوزه خودرو هر روز يك مقررات جديد براي واردات داشته است. با چنين رويكردي چگونه آرامش ايجاد مي‌شود؟
شايد در گذشته اين روند بوده است، اما درحال‌حاضر چنين روندي نداريم. به من يك مورد جديد نشان بدهيد. اتفاقا يكي از موضوعاتي كه از آن به‌شدت پرهيز مي‌كنيم، تعيين مقررات روزانه است. حتي اين موضوع را به ديگران هم منعكس كرديم. گفتيم با هم به جمع‌بندي برسيم، اما اين جمع‌بندي اگر در فضاي عمومي اعلام شد، تحت هر شرايطي آن را تغيير ندهيم. بخش توليد را بايد كمتر دچار آسيب و تغيیرات كنيم؛ مثلا فردي مي‌خواهد واردات انجام دهد و محصولي را كه به آن نياز داريم برايمان تأمين كند. اگر در مخيله فرد اين باشد كه بعد از بازگشت معلوم نيست كه چه شرايطي برايش رقم خواهد خورد، قطعا بي‌انگيزه مي‌شود. با تغيير سياست‌ها واردكننده را از فضاي اقتصادي خود دور مي‌كنيم. اين براي حوزه توليد كشور ضرر است، به همين خاطر ما ترجيحمان بر اين است كه در اين فضا هيچ شوكي را وارد نكنيم. اگر در جايي وزارتخانه مجبور شده است جلوي صادرات را بگیرد، ترجيحمان اين است طوري رفتار نكنيم كه منجر به چنين تصميم‌گيري‌هايي شود، اما يك‌جاهايي هم شايد اجبار پيدا مي‌كنيم، زيرا در بحث مربوط به مواد داخلي و تجهيزات داخلي، گاها ممكن است با كشورهاي ديگر يك اختلاف قيمت‌هايي پيدا كنيم. اين اختلاف قيمت‌ها باعث مي‌شود گروهي انگيزه پيدا كنند و محصولات داخلي را به سمت صادرات ببرند.
بخش عمده محصولي نظير فولاد صادراتي است. چطور ممنوعيت صادرات براي چنين محصولي وضع مي‌كنيد؟
ما قطعا ممنوعيت صادرات براي كل محصولات فولادي نگذاشته‌ايم. روي يك محصول خاص ممنوعيت گذاشتيم؛ مثلا روي ميلگرد در حال صدور بوده است. اين ممنوعيت را اعمال كرده‌ايم. توان تبديل شمش به ميلگرد در كشور عدد مشخصي است، ميزان مصرف هم مشخص است. وقتي تعادل اين بازار به دليل انجام صادرات به‌هم مي‌خورد، وزارت صمت مجبور مي‌شود ممنوعيت‌هايي را اعمال كند. البته تلاش مي‌كنيم از طريق عوارض مسئله صادرات را مديريت كنيم. وزير صمت دستور داده است تيمي روي اين موضوع كار كنند تا فضاي مناسبي فراهم شود.
به نظر شما افزايش دستمزدها با فرمول جديد، چه تأثيري روي واحدهاي توليدي خواهد داشت؟
افزايش دستمزدها معمولا قيمت تمام‌شده محصولاتمان را ممكن است افزايش دهد. تأثير تغيير دستمزد در يك صنعت بيشتر و در يك صنعت كمتر است، اما به صورت متداول بين هشت تا 10 درصد قيمت تمام‌شده محصولات به حقوق و دستمزد مرتبط مي‌شود. وقتي حقوق در محدوده 36.5 يا 37 درصد رشد مي‌كند، بين دو تا سه درصد در قيمت تمام‌شده توليد اثرگذار است. اين طبيعي است كه قيمت تمام‌شده محصولات ما بابت افزايش حقوق تحت‌تأثير قرار بگيرد.
يعني در حد همين دو درصد بايد منتظر افزايش قيمت محصولات باشيم؟
اگر بقيه فاكتورها را ثابت در نظر بگيريم، روي قيمت تمام شده ما حدود دو درصد تأثيرگذار است. قيمت تمام‌شده محصول شامل حقوق و دستمزد، مواد اوليه و سربار است. اگر در نظر بگيریم در كل هزينه‌هاي سربار واحد توليدي تغييري نكند و در مواد اوليه تغييري رخ ندهد و فقط هزينه دستمزد در اين واحد توليدي رشد كند، افزايش دو تا سه درصدي در قيمت تمام‌شده توليد ايجاد مي‌كند.
وزارت صنعت همواره روي ابزارهاي پولي مثل وام و افزايش نقدينگي براي رونق توليد تكيه دارد. در‌حالي‌كه اقتصاددانان مي‌گويند افزايش نقدينگي باعث رشد تورم مي‌شود و توليد را هم رونق نمي‌دهد. به نظر شما چرا تأكيد اين وزارتخانه روي افزايش نقدينگي است؟
يكي از آيتم‌هاي رونق توليد اين است كه ميزان توليد افزايش يابد. ولي لزوما افزايش توليد به مفهوم رونق توليد نيست. جاهايي ممكن است توليد كاهش يابد اما رونق اتفاق بيفتد زيرا در آن مقطع، شاخص‌هاي اقتصادي رشد كرده است. در رونق، بايد اشتغال رشد يابد. ارزش‌افزوده بخش صنعت رشد يابد. يك جاهايي ارزش‌افزوده بخش صنعت از طريق افزايش توليد رشد نمي‌يابد و با تغيير در بهره‌وري شاهد رونق توليد هستيم يعني با نهاده كمتر، ستانده بيشتري دريافت مي‌كنيم. ولي اگر به‌صورت عمومي و كلي به قضيه نگاه كنيد، يكي از آيتم‌ها اين است كه راهكار دستيابي به رونق توليد، افزايش توليد در محصولاتي است كه نياز داخل با كسري آنها مواجه است يا بازار صادراتي براي آن محصول در خارج از كشور فراهم است و مي‌توانيم محصولات خود را در خارج از كشور بفروشيم تا اين چرخه را به حركت دربياوريم. در اين فضا، اگر بخواهيم افزايش در توليد را رقم بزنيم بدون سرمايه در گردش، تحقق اين هدف امكان‌پذير نيست.
وزارت صنعت همواره تأكيدش تأمين سرمايه در گردش است.برای مثال در بخش خودرو در ماه‌هاي پاياني سال چهار هزار ميليارد تومان بين قطعه‌سازان توزيع شد و توضيح هم داده نشد نحوه توزيع چگونه است. اصلا توضيح داده نشد كه اين پول چرا به قطعه‌سازان داده شد و به خودروسازان داده نشده است. تمركز وزارت صنعت بر تأمين مالي بخش توليد تورم‌زا نيست؟
لطفا برنامه ده‌گانه ساماندهی و بهبود وضعیت صنعت خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت را كامل ببینید. افزایش کیفیت، میزان تولید، توسعه عمق ساخت داخل و برنامه‌ریزی برای خصوصی‌سازی این صنعت از جمله برنامه‌های طرح ساماندهی صنعت خودرو است و یكي از برنامه‌هاي ما تأمين منابع مالي است.
در جلسه‌اي كه با مديران سايپا داشتيم، به اين نتيجه رسيديم كه ما دارايي‌هاي غيرمولد مجموعه‌اي نظير سايپا را براي ايجاد رونق در كسب‌وكار آنها واگذار كنيم. اينكه ديگر ارتباطي با تأمين نقدینگی ندارد. واگذاركردن دارايي غيرمولد به مفهوم كاهش سربار اين شركت است. وقتي سربار اين شركت پايين بيايد، با واگذاري اين سربارها ممكن است بخشي به صورت نقدينگي استفاده شود اما اين افزايش نقدينگي از محل دارايي‌هاي همان شركت است. اگر شركت‌هايي از بخش خصوصي این توانمندی را دارند كه بخش‌هايي از شركت‌هاي وابسته به سايپا را مديريت كنند، بايد اين شركت‌ها را به بخش خصوصي واگذار كنيم تا به رونق توليد منتهي شود. درحال‌حاضر تعدادی آگهي واگذاري شركت‌هاي وابسته به سايپا و ايران‌خودرو در رسانه‌ها منتشر شده است. برنامه ما فقط تأمين پول براي اين واحدها نيست. من هر پنجشنبه در ايران‌خودرو و سايپا حضور مي‌يابم و برنامه‌ها را رصد مي‌كنم. پروژه ساخت داخل تعريف كرده‌ايم. گفتم اين پروژه‌ها را بايد اجرا كنيد. بخشي از اين پروژه‌ها اجرا شده و بخشي هم در حال اجرائي‌شدن است. در سال 98 حلاوت اين اقدامات را مي‌چشيم. در كشور تاكنون كوئل توليد نمي‌كرديم. اين محصولي است كه به‌تازگی در داخل کشور توليد شده است؛ قطعه‌ای که برای تولید خودروها ضروری ‌است و برای اولين بار در كشور ساخته شده است. قيمت آن 700 تا 800 هزار تومان است. در ايران‌خودرو و سايپا سالانه یک‌میلیون خودرو توليد مي‌كنيم. حداقل یک‌میلیون از اين قطعه براي خودروهاي توليد داخل نياز داريم. در خدمات پس از فروش هم به اين قطعه نياز هست. اين قطعه قابليت صادرات هم دارد. پروژه‌هاي ديگري هم در حال اجرا است اما به دليل مسائل تحريمي از آن اسم نمي‌برم. به‌زودي وزير صنعت در يكي از استان‌ها حضور مي‌يابد و يكي از پروژه‌هاي توليدي ديگر را به بهره‌برداري مي‌رساند. صرفا تزريق پول در دستور كار ما نبوده است. افزايش در كيفيت محصولات يكي از آيتم‌ها است. سيستم‌هاي نظارتي و كنترلي هم داريم. تعداد زيادي پروژه ساخت داخل تعريف شده است. از بحث قواي محركه تا بدنه و تزئينات خودرو، وسايل و تجهيزات الكترونيكي خودرو و مواردي ازاین‌دست در حال پيگيري براي ساخت داخل است.
اعلام كرديد كه خصوصي‌سازي يكي از راهكارهايي است كه در صنعت مي‌تواند به رونق توليد منجر شود. اصلا سياست‌هاي خصوصي‌سازي در راستاي رونق توليد بوده است؟ هر بنگاهي كه خصوصي كرديم، دچار مشكل كارگري شده يا توليد آن متوقف شده است. حتي اين شائبه وجود دارد كه به‌خاطر ارزش زمين واحدهاي توليدي خريداري شده‌اند.
مجموعه‌ها اگر به اهلش واگذار شود، قطعا به حوزه توليد كمك می‌كند.
تا‌به‌حال واگذاري به اهلش انجام شده و شركت‌ها پس از واگذاري توسعه‌ يافته‌اند و شرايطشان بهتر شده است؟
زماني در سازمان گسترش بودم، بين 202 تا 203 شركت را واگذار كردند. مطالعه‌اي قبل از واگذاري و بعد از واگذاري انجام دادم و شرايط آنها را بررسي كردم. بعضي حوزه‌ها دستاوردهايش خوب بود و در برخي ديگر از حوزه‌ها هم نواقصي وجود داشت. موفقيت در خصوصي‌سازي صرفا به اهليت برنمي‌گردد. بخشي هم به اين برمي‌گردد كه هنوز شرايط واگذاري براي بنگاه مهيا نشده است، اقدام به واگذاري بنگاه مي‌كنند؛ يعني اينكه اين شركت براي واگذاري نياز به جراحي ابتدايي داشته است. مثلا بايد اصلاح ساختار مالي براي شركت انجام مي‌شد. اصلاح ساختار نيروي انساني در دستور كار قرار مي‌گرفت تا بستر مناسبي براي واگذاري آن مجموعه به بخش خصوصي فراهم مي‌شد. اينكه يك مجموعه را دست كسي بدهيد كه شايد صرفا از موضع تحويل‌گيري اين شركت به سودهاي كوتاه‌مدت خود نگاه مي‌كند، معلوم است كه از اين واگذاري چيزي درنمي‌آيد اما اگر اين شركت با شرايط مناسبي به كسي كه دستي بر آتش داشته و فضاي بازار را مي‌شناسد و تأمين‌كننده‌هاي مواد اوليه را مي‌شناسد، واگذار شود، توفيقات خيلي خوبي به دست خواهد آمد.
يكي از موارد بروز مشكل در توليد، عدم امكان مبادلات ارزي با شركاي خارجي و كاهش صادرات است. با توجه به تحريم‌هاي اخير كه حتي صدور نفت ايران را تحت تأثير قرار داده است، وزارت صنعت براي صادرات محصولات صنعتي چه برنامه‌اي دارد؟
محور اصلي كاري ما حوزه صادرات است. سازمان توسعه تجارت، سازماني است كه بحث توسعه صادرات را پيگيري مي‌كند. اين سازمان كارگروه‌هاي توسعه صادرات خود را شكل داده است. هدف‌گذاري هم انجام داده است. وزير محترم تكليف كرد سريعا اهداف را نهايي كنند و در وزارتخانه به تصويب برسانند. تمركز ما روي همين 15كشوري است كه اطرافمان قرار دارند. سهم ايران از كل واردات اين 15 كشور فقط دو درصد است. اين دو درصد 50 درصد صادرات غيرنفتي ما را تشكيل مي‌دهد. اگر اين دو درصد به چهار درصد برسد، وضعيت مطلوبي براي ما فراهم مي‌شود. بايد شرايطي را در كشورهاي همسايه مهيا كنيم.
ما مي‌توانيم در اين كشورها بازار خوبي داشته باشيم. با توجه به تغييراتي كه در كسب‌وكار كشور و به صورت خاص در نرخ ارز و... به‌وجود آمده، مشكلاتي براي جامعه ايجاد شده است اما از سوي ديگر دستاوردهايي را براي حوزه توليد دارد. مشروط بر اينكه ما از اين فضاها استفاده كنيم.
ما مشكل مبادله ارزي داريم. چگونه مي‌توانيم صادرات انجام دهيم؟
آن هم راه دارد. مبادله كالايي مي‌توان انجام داد. يكي از دستورات كار ما فراهم‌كردن اين زمينه‌هاست. كارگروه مشتركي با برخي كشورهاي همسايه شكل گرفته است تا بحث‌هاي مربوط به حضور واحدهاي صنعتي را در آنجا توسعه دهيم. شرايط براي تأمين مواد اوليه مورد نياز كشور را مي‌توانيم با اين تعاملات فراهم كنيم.
خسارت سيل به واحدهاي توليدي و شهرك‌هاي صنعتي چقدر بود؟
بيش از سه‌هزارو 500 ميليارد تومان خسارت ناشي از سيل داريم. خسارت‌هاي بخش صنعت شامل خسارات وارده به واحدهای صنعتي، صنفي، زيرساخت شهرك‌ها، قاليبافان و موضوع زيرساخت‌هاي معدني است. در استان لرستان بخش معدني هم آسيب ديده است. زيرساخت‌هاي قاليبافان ما با چالش مواجه شده است. از نظر تعداد، قاليبافان و واحدهاي صنفي بيشترين آسيب را ديده‌اند. از نظر ارزشي، بخش صنعت بيشترين لطمه را شاهد بوده است. دوهزارو 200 ميليارد تومان به واحدهاي صنعتي خسارت وارد شده؛ اين خسارت‌ها در حوزه‌هاي مواد اوليه، ماشين‌آلات و محصول نهايي است.
در بخش معدن چقدر دچار آسيب شده‌ايم؟
خسارات اين بخش مربوط به راه‌هاي دسترسي اين واحدهاست كه آسيب‌هايي به آن وارد شده و حدود 220 ميليارد تومان است.
خسارت سيل براي بخش صنعت چگونه جبران خواهد شد؟
ما هنوز مصوبه دولت در اين رابطه را نگرفته‌ايم. اگر چيزي اعلام كنم، توقع ايجاد مي‌كند. چيزي كه مشخص است اين است كه خسارت‌ها را احصا كرديم. جلسه ديگري در وزارت كشور برگزار خواهد شد. در بحث صنعتي‌‎ها، صنفي‌ها، قاليبافان و زيرساخت‌هاي شهرك‌ها پيشنهاد‌هايي در زمينه استمهال و تزريق تسهيلات كم‌بهره و... ارائه شده است. مصوبات بايد در دولت نهايي شده و بعد ابلاغ شود. اگر در حال حاضر آن را اعلام كنيم، توقع ايجاد مي‌كند كه اين خوب نيست. اعتقاد دارم چيزي كه اعلام مي‌كنيم، بايد اجرا كنيم.
خسارت در چند استان بوده است؟
ما در استان‌هاي گلستان، مازندران، خراسان شمالي، لرستان، خوزستان و چهارمحال‌وبختياري خسارت داشتيم.
نكته تكميلي داريد؟
در حوزه ساخت داخل، بر اساس هدف‌گذاري‌ها دو هزار واحد صنعتي احيا خواهد شد. به صورت خاص در حوزه توسعه صنايع پوشاك روي نساجي و پوشاك متمركز شده‌ايم. قصد داريم از حلقه ابتدايي توليد پنبه تا محصول نهايي را تحت پوشش قرار دهيم. با توجه به ممنوعيت واردات پوشاك، واحدهاي توليدي ما در ايام نوروز فقط يك يا دو روز تعطيل بودند و از اين مسئله خيلي خوشحال بودند. در حوزه لوازم خانگي نيز برنامه‌هايي داريم. در صنعت غذا كه 11 درصد از ارزش‌افزوده بخش صنعت به اين حوزه مربوط مي‌شود و 11 تا 12 هزار واحد صنعتي در اين حوزه داريم هم برنامه‌هايي در دست تدوين داريم. مواد اوليه صنعت غذا داخلي است و در اين حوزه وابستگي به خارج نداريم. اگر رونق توليد را در شرايط امروز بخواهيم رقم بزنيم، يكي از رشته‌صنعت‌هايي كه بايد روي آن متمركز شويم، همين صنعت غذاست. رسوخ و حضور صنعت غذا در بازارهاي خارج از كشور خوب است. در صنعت غذا از نظر كيفيت و قيمت توانسته‌ايم سهمي از بازارهاي خارجي را به دست آوريم. بر حوزه فرش به عنوان يكي از حوزه‌هاي صنعت نساجي متمركز خواهيم شد. در بحث صادرات، افزايش حجم و تنوع محصولات صادراتي را براي 15 كشور همسايه هدف قرار داديم. گسترش قراردادهاي تهاتري كالا به كالا و مبادلات كالاهاي وارداتي و صادراتي در دستور كار ما قرار دارد. توسعه فناوري شركت‌هاي دانش‌بنيان هم از ديگر برنامه‌هاي ماست.
در موضوع فضاي كسب‌وكار، مي‌توانيم نقش‌آفريني داشته باشيم. در حوزه اصلاح فرايندها و دستورالعمل‌ها و حذف فرايندهاي زائد همچنين تفويض اختيار به سطوح عملياتي، اقدام‌هاي مناسبي انجام شده است. در حوزه مقررات‌زدايي پيگيري‌هايي انجام شده كه چون هنوز به تصويب نرسيده است، اعلام نمي‌كنم. به زودي درحوزه رفع موانع توليد خبرهاي خوبي مي‌شنويد. در حوزه كارشناسي مباحثي جمع‌بندي شده و نظرات نهايي براي دبيرخانه مربوطه ارسال شده است. در حوزه بحث تنقيح قوانين با همكاري مجلس آمادگي كامل وجود دارد. آنها اعلام آمادگي كردند ما هم موارد را احصا كرديم. حوزه مبارزه با فساد و شفاف‌سازي از موضوعات اساسي است كه در اين حوزه جلو مي‌رويم. در حوزه مبارزه با فساد و شفاف‌سازي همان سامانه‌اي كه در بحث توانمندي‌ها به آن اشاره كردم در دست راه‌اندازي است. اين سامانه مي‌تواند خيلي به ما كمك كند و افرادي كه مي‌خواهند مطلع شوند كه آيا كالايي در داخل توليد مي‌شود يا نه، مي‌توانند به اين سامانه مراجعه كنند. در بحث تأمين منابع مالي و بحث ارزي جمع‌بندي نهايي انجام شده و در بحث ريالي هم به‌زودي به جمع‌بندي نهايي با بانك مركزي مي‌رسيم تا زمينه رونق توليد فراهم شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 15 اردیبهشت 98، شماره: 3419