شعار سال: تحريمي كه از نگاه فعالان اين حوزه اگرچه بي‌تأثير نيست اما در سه ماه آينده كه تحريم‌هاي قطعي آمريكا آغاز خواهد شد، قطعا از سوي فعالان اين بخش راهكاري براي دورزدن آنها شناسايي خواهد شد. كارشناسان اقتصادي درباره ميزان اثرگذاري تحريم‌ها بر بازار فلزات ايران گفتند و مهم‌ترين دغدغه آنها، تأمين شرايط حمل‌ونقل براي حفظ بازارهاي دور فلزات ايراني بود. البته سعيد عسگرزاده دبير انجمن سنگ آهن بر اين باور است كه با توجه به تحريم‌هاي اخير، ديگر سامانه نيما جاي امني براي ثبت اطلاعات شركت‌هاي فعال در بخش صادرات ايران نيست زيرا امكان لورفتن اين اطلاعات وجود دارد.

بر اساس گزارش‌هاي سازمان توسعه تجارت، ارزش كل صادرات مربوط به چهار فلز تحريم‌شده جديد شامل آهن، مس، آلومنيوم و فولاد در سال 96، پنج‌ميلياردو 438 ميليون دلار بوده كه سهم آن از كل ارزش صادرات غيرنفتي كشور در اين سال كه معادل 46 ميليارد دلار بود، حدود 11 درصد برآورد مي‌شود. آن‌طور كه محمدرضا بهرامن رئيس خانه معدن گفته است؛ بخش عمده صادرات ايران در سال 97، مربوط به مس و سنگ آهن بوده است. همچنين بر اساس گزارش‌هاي فايننشال‌تايمز، به دنبال توقف فعاليت شركت معدني واله برزيل و بروز شرايط نامساعد جوي در استراليا قيمت سنگ آهن در هفته گذشته به ميزان 2.8 درصد افزايش يافته است و كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند كه قيمت سنگ آهن از 95دلارو 80 سنت كنوني به صد دلار در هر تن افزایش یابد.

در چنين شرايطي آمريكا هم نام ايران را در ليست تحريم‌هاي خود قرار داده است و تا سه ماه آينده هرگونه خريد محصول از ايران، مشمول اقدامات تنبيهي آمريكا خواهد بود. اما آيا مشكلات ايجادشده در بازار سنگ آهن مي‌تواند بر قدرت چانه‌زني ايران در بازارهاي جهاني براي فروش محصول تحريم‌شده خود بيفزايد؟ آيا تحريم‌هاي اخير آمريكا مي‌تواند در تجارت سنگ آهن ايران اخلال ايجاد كند؟ سعيد عسگرزاده دبير انجمن سنگ آهن تحريم‌هاي جديد آمريكا را عامل قفل‌شدن تجارت سنگ آهن ايران نمي‌داند اما تأكيد مي‌كند كه قطعا تحريم‌ها در صورت نبود تدبير مناسب، بر فعاليت‌هاي تجاري ايران تأثيرگذار خواهد بود.
‌

سامانه نيما جمع شود
دبير انجمن سنگ آهن تأكيد مي‌كند: در شرايط كنوني بايد به سرعت سامانه نيما جمع شود. اطلاعات صادركنندگان و واردكنندگان به‌‎طور كلي از فضاي عمومي كشور بايد جمع شود و خيلي اطلاعات دقيقي نبايد داده شود تا صادركنندگان بتوانند به كار خود ادامه دهند. او ادامه مي‌دهد: ما مجبوريم اطلاعات دقيقي از طرف خريدار در سامانه نيما ثبت كنيم كه به صلاح امنيت خودمان نيست. حتي اگر از اينترنت ملي براي ثبت اطلاعات استفاده كنيم، اطلاعات در جاي امني ثبت نمي‌شود. دولت چرا بايد اطلاعات خريدار من را داشته باشد؟ چه نفعي برايش دارد. دولت مي‌خواهد چه استفاده‌اي از اسم، مشخصات، آدرس و توضيحات كامل خريدار من كند و چرا بايد اين اطلاعات را داشته باشد؟ وقتي نفعي در ارائه اين اطلاعات نيست بايد از ثبت آن خودداري شود. عسگرزاده مي‌گويد: وقتي مشخصا كلمه آهن در ليست تحريم‌ها درج مي‌شود، سختي‌هايي در صادرات به‌وجود مي‌آيد و بر فعاليت بخش خصوصي و فعاليت معادن بزرگ ما تأثيرگذار خواهد بود. او با اشاره به اينكه در دوره‌هاي مختلف تحريم‌هاي متنوعي عليه ايران وضع شده و براي كشور چالش ايجاد كرده است، تسهيل قوانين، بخش‌نامه‌ها و ايجاد شرايط مناسب از سوي بخش دولتي را عامل مؤثري براي توسعه صادرات و خنثي‌كردن اثر تحريم‌ها اعلام مي‌كند. به گفته دبير انجمن سنگ آهن تحريم‌هاي جديد مي‌تواند روي مباحث حمل‌ونقل بين‌المللي، بارگيري و انبارداري در انبارهاي مقصد و همه مؤلفه‌هاي مرتبط با حوزه صادرات مشكل ايجاد كند و اين مسئله كار را براي صادركنندگان سخت مي‌كند. او ادامه مي‌دهد: البته سختي كار به معني قفل‌شدن كار نيست. صادركنندگان ما قطعا راهكاري براي اين موضوعات پيدا خواهند كرد اما كافي است كه فقط با آنها در دولت همراهي شود.
‌

صدور 18 ميليون تن سنگ آهن در سال 97
آن‌طور كه عسگرزاده مي‌گويد: سنگ آهن ملغمه‌اي از سه نوع كالاست. سنگ آهن دانه‌بندي‌شده، كنستانتره سنگ آهن و گندله سنگ آهن سه نوع كالايي هستند كه هر كدام از اين كالاها دسته‌بندي‌هاي خاص خود را دارند. در سال گذشته به‌طور كلي 18 ميليون تن انواع محصولات سنگ آهن به خارج از كشور صادر شده است. او درباره ارزش صادرات عدد دقيقي در اختيار ندارد و اعداد ثبت‌شده در گمرك را هم قبول ندارد.
به گفته دبير انجمن سنگ آهن، كشورهاي همسايه ايران بازار مناسبي براي صادرات سنگ آهن ايران نيستند، زيرا درحال‌حاضر 20 ميليون تن صادرات داريم و اين ظرفيت نيازمند بازاري مانند چين است. بيش از 97 درصد صادرات سنگ آهن ايران به چين انجام مي‌شود كه اين ميزان صادرات، 1.8 درصد از واردات سنگ آهن چين را به خود اختصاص مي‌دهد. او همچنين از عقيم‌ماندن پروژه ايجاد هاب آهن ايران به‌دليل تحريم‌ها خبر داده و عنوان مي‌كند: قصد داشتيم سنگ آهن ايران را به هابي در منطقه منتقل كنيم و از آنجا محصولات خود را به كشورهاي مختلف صادر كنيم كه با توجه به تحريم‌ها اين امكان از دست رفت.
‌

پروپاگانداي آمريكايي
برخلاف صادركنندگان آهن كه تحريم‌ها را داراي تأثير بر فعاليت‌هاي خود مي‌دانند، احمد دنيا‌نور، عضو كارگروه فولاد شوراي رقابت و عضو هيئت‌رئيسه انجمن توليدكنندگان فولاد ايران، در گفت‌وگو با «شرق» عنوان مي‌كند: تحريم‌ها تأثيري بر صادرات فولاد ايران ندارد. او ادامه داد: اصولا تحريم‌ها هيچ‌گاه لغو نشد و ما هميشه اين تحريم‌ها را داشته‌ايم. به گفته دنيانور وجود تحريم‌هاي بانكي جابه‌جايي پول و صادرات محصولات ايران را دچار مشكل كرده است. در نزديك به يك دهه گذشته از اعتبار اسنادي براي صادرات استفاده نكرده‌ايم كه تحريم بخواهد براي ما مشكل ايجاد كند. همه مبادلات در بازارهاي غيررسمي بوده و جابه‌جايي پول هم توسط كارگزاران رخ داده است. او تأكيد مي‌كند: تحريم‌هاي اخير آمريكا عملا يك پروپاگانداست و بيشتر جنبه تبليغي دارد. روي صنعت فولاد اثري ندارد. تا زماني كه بتوانيم حمل‌ونقل انجام دهيم، تحريم اثري روي صنعت فولاد نخواهد داشت. در‌صورتي‌كه نتوانيم حمل‌ونقل انجام دهيم، در بازا‌رهاي دوردست محدوديت پيدا مي‌كنيم؛ اما بازارهاي اطراف و كشورهاي همسايه در دسترس هستند. به گفته عضو هيئت‌رئيسه انجمن توليدكنندگان فولاد ايران، تقريبا 30 درصد صادرات فولاد، به بازارهاي دور انجام مي‌شود و در‌صورتي‌كه شركت كشتي‌ر‌اني جمهوري اسلامي ايران و كشتي‌راني‌هاي ديگر مجددا تحريم شوند، دچار مشكل مي‌شويم.
‌

نيازمند كشتي‌هاي بزرگ
مسعود دانشمند، دبير كل خانه اقتصاد نيز » تحريم‌هاي اخير آمريكا را مؤثر بر صادرات غيرنفتي ايران اعلام مي‌كند؛ اما ادامه مي‌دهد: تحريم‌ها در سه ماه آينده اجرائي مي‌شود و آني نيست كه همين فردا صبح اثرات آن مشهود باشد. احتمالا در سه ماه آينده تدبيري براي اين مسئله خواهد شد. او نيز اعلام مي‌كند صادرات به كشورهاي همسايه كمترين تأثير را از تحريم‌ها می‌پذیرند، اما بر اين باور است كه براي صادرات به راه‌هاي دور مانند تايلند، اندونزي و چين كه بايد از دريا استفاده كنيم، اگر سيستم حمل‌ونقلي خودمان را نداشته باشيم، با بحران مواجه خواهيم شد.
دانشمند مي‌گويد: براي صادرات سنگ آهن نيازمند كشتي بزرگ هستيم و اين كشتي حتما بايد در جايي مثل بندرعباس بارگيري كند. كشتي‌هاي 50 هزار تني بايد سنگ آهن را ببرند. طبيعي است كه اگر كشتي‌راني مناسب نداشته باشيم، نمي‌توانيم صادر كنيم. به گفته دبير كل خانه اقتصاد، فلزات ساختماني مثل تيرآهن، نبشي و قوطي و ميل‌گرد به كشورهاي عراق و افغانستان و كشورهاي همسايه ما كه ساخت‌وساز دارند، صادر مي‌شوند و بازارهاي خوبي دارند. بخشي از ورق آهن توليد داخل را مي‌توانيم به تركيه صادر كنيم و از طريق ريل و راه‌آهن محصولات خود را به اين كشور بفرستيم. براي راه‌هاي دور هم به سيستم حمل‌ونقل دريايي مناسب نياز داريم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 21 اردیبهشت 98، شماره: 3424