جذب دانشجویان خارجی، یکی از مهمترین سیاستهای پیشرفت و توسعه در کشورهای علمی دنیا به حساب میآید، این موضوع جدای از نوع جذب این دانشجویان که یا مهاجر هستند یا به صورت بورسیه جذب دانشگاهها شدهاند میتواند مزایای فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی برای کشورهای مقصد داشته باشد.
مسالهای که کشورهای جهان حساب ویژهای را روی گردش دانشجویان بینالمللی باز کردهاند. در شماره 2774، تاثیر بهبود جذب دانشجویان خارجی در رونق بخش اقتصادی کشورها با عنوان «درآمد 5 کشور دنیا از دانشجویان بینالمللی 25 درصد GDP ایران» مورد بررسی قرار گرفت و حال اگر بخواهیم نگاهی آیندهنگر به وضعیت آموزش عالی کشور در جذب دانشجوی خارجی و تاثیر آن بر فرهنگ و اقتصاد داشته باشیم، میتوان ارزیابی بهتری از سهم کشورهای همسایه و اسلامی در جذب دانشجوی خارجی داشت. این موضوع آنجایی قابلتوجه است که بر اساس آخرین گزارش رقابتپذیری صنعت گردشگری و سفر که از سوی مجمع جهانی اقتصاد (WEF) منتشر شده، ایران بین 136 کشور جهان، ارزانترین مقصد گردشگری جهان است و با یک حساب آماری میتوان همین مساله را درمورد هزینههای تحصیلی و درآمد کشورهای همسایه و اسلامی نیز دانست. ایران از لحاظ علمی طی سالهای گذشته فاصله زیادی با کشورهای همتراز خود ازجمله مالزی، ترکیه و... داشته است و قطعا برنامهریزی درست برای جذب دانشجوی خارجی تنها از کشورهای اسلامی میتواند تاثیرات متفاوتی چه از لحاظ علمی و فرهنگی و چه اقتصادی برای کشور و مجموعه آموزش عالی داشته باشد. البته براساس برنامه ششم توسعه در بینالمللیسازی دانشگاهها رسیدن به عدد ۷۵هزار دانشجوی بینالمللی در دستور کار قرار دارد و با توجه به جمعیت 40هزار دانشجویی فعلی بینالمللی در ایران راه پرپیچ و خمی برای رسیدن به عدد 75هزار در پیش خواهد بود. در این گزارش سعی شده است وضعیت درآمدزایی چهار کشور اسلامی از دانشجویان بینالمللی و مقایسه آن با ایران مورد توجه قرار گیرد، آمارهای ما نشان میدهد اگر ظرفیت تحصیل نیمی از دانشجویان مهاجر در کشورهای اسلامی مثل ایران فراهم شود، به درآمدی قابلتوجه خواهیم رسید.
درآمد 80 میلیون دلاری در ایران
آمارهای متفاوتی از تعداد دانشجویان خارجی در ایران در رسانهها منتشر شده است، اما براساس آخرین آمارهای مدیرکل امور دانشجویان غیرایرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اردیبهشت سال جاری نزدیک به 40 هزار دانشجوی خارجی در کشور حضور دارند. براساس آمار و اطلاعات موجود از این تعداد، 28هزار دانشجوی خارجی در دانشگاههای تحتپوشش وزارت علوم تحصیل میکنند، هشتهزار دانشجوی خارجی در دانشگاههای تحتپوشش دانشگاه آزاد و سههزار دانشجوی خارجی تحتپوشش وزارت بهداشت هستند که در مجموع 35 دانشگاه در بحث جذب دانشجویان خارجی فعال هستند. اما این دانشجویان جدا از آوردههای علمی و فنی برای کشور چه مقدار درآمدزایی برای آموزش عالی کشور داشتهاند؟ براساس دادههای موجود شهریههای پرداختی توسط دانشجویان خارجی به دو دسته تقسیم میشوند که با توجه به نحوه جذب آنهاست، گروه اول، گروهی هستند که جزء اتباع خارجی در داخل کشور محسوب میشوند و از طریق کنکور در مراکز آموزش عالی ایران پذیرفته میشوند و گروه دوم، گروهی هستند که از طریق مجوزهایی که وزارت علوم به دانشگاهها میدهد توسط خود دانشگاهها پذیرش میشوند.
برهمین اساس به طور مثال در دانشگاه اصفهان میزان شهریه تحصیلی دانشجویان خارجی غیربورسیه برای هر نیمسال تحصیلی از بهمن ۹5، الف- مقطع کارشناسی: رشتههای علوم انسانی؛ ۱۱۰۰ دلار آمریکا و رشتههای علوم پایه و فنی مهندسی؛ ۱۵۰۰ دلار آمریکا، ب- مقطع کارشناسیارشد: رشتههای علوم انسانی؛ ۱۶۰۰ دلار آمریکا و رشتههای علوم پایه و فنی مهندسی؛ ۱۹۰۰ دلار آمریکا، ج- مقطع دکتری: رشتههای علوم انسانی؛ ۲۲۰۰ دلار آمریکا و رشتههای علوم پایه و فنی مهندسی ۲۷۰۰ دلار آمریکا خواهد بود که البته بخشی از این دانشجویان این شهریه را به صورت ریالی پرداخت میکنند. حال با یک حساب سرانگشتی و به طور میانگین اگر شهریه پرداختی این تعداد دانشجوی خارجی را برای هر ترم 2000 دلار فرض کنیم به عددی حدود 80 میلیون دلار خواهیم رسید، عددی که در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه و مسلمان قابلتامل است.
ترکیه
ترکیه در سالهای اخیر به یکی از برترین مقاصد برای دانشجویان بینالمللی در دنیا تبدیل شده و این کشور فرصتهای خوبی را پیشروی فراگیران علم و دانش قرار میدهد. به گزارش شورای آموزش عالی ترکیه در اوایل سال 2019، حدود 117 هزار دانشجوی خارجی در دانشگاههای ترکیه مشغول تحصیل هستند و دولت این کشور اعلام کرده با ارائه بورسیههای جذاب برای دانشجویان بینالمللی، در نظر دارد شمار دانشجویان خارجی را تا 500هزار نفر هم افزایش دهد. سالانه پنجهزار دانشجو از اقصینقاط دنیا پذیرفته میشوند تا بتوانند مقاطع دانشگاهی و دکتری را در دانشگاههای ترکیه با بهرهمندی از بورسیه کامل سپری کنند. دانشجویانی از پاکستان، ایران، آذربایجان، مصر، مراکش، آمریکا، عربستان سعودی، انگلیس، سوریه، روآندا، عراق، آلمان و لهستان، بیشترین سهم دانشجویان بینالمللی را در این کشور دارند. علاوه بر بحث دانشجویان بینالمللی، ترکیه یکی از مقاصد اصلی و پرطرفدار گردشگری در دنیا به شمار میرود؛ طبق آمارهای به دست آمده، حدود 40میلیون نفر در سال 2017 به این کشور مسافرت کردهاند و همین مساله، این کشور را جزء 10 کشور برتر گردشگرپذیر دنیا قرار داده است.
شهریه دانشگاههای دولتی ترکیه برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد به زبان انگلیسی سالانه مبلغی بین 600 تا 1500 را دربرمیگیرد که به ازای 117 هزار دانشجوی خارجی مبلغی بین 70 میلیون و 200 هزار دلار تا 175 میلیون و 500 هزار دلار میشود. در حالی که همین مقطع به زبان ترکی حدود 240 تا 750 دلار یعنی به ازای 117 هزار دانشجوی خارجی بین 28 میلیون و 80 هزار دلار تا 87 میلیون و 750 هزار دلار میشود. به گزارش studyinturkey، به طور متوسط یک دانشجوی بینالمللی در ترکیه چیزی حدود 550 دلار در ماه و سالانه 6600 دلار برای محل اقامت، غذا، پوشاک، سرگرمی، حمل و نقل و تلفن هزینه میکنند که در مجموع، 117 هزار دانشجوی خارجی سالیانه 772 میلیون و 200 هزار دلار میشود. طبق همین برآورد، حداکثر درآمد سالانه ترکیه از دانشجویان بینالمللی بین 922 میلیون و 200 هزار دلار تا 832 میلیون و 200 هزار دلار به اقتصاد ترکیه اضافه میکند. این در حالی است که تولید ناخالص داخلی ترکیه در سال 2018 به حدود 770 میلیارد دلار رسید
اندونزی
به گزارش gbgindonesia، همزمان با اینکه اندونزی به یکی از ستونهای قدرتمند و مهم در اقتصاد جهانی تبدیل میشود، چشماندازی امیدبخش از نظر اقتصادی پیشروی آن قرار دارد و پیشبینیها حکایت از آن دارد که با ادامه این روند روبه رشد، اندونزی تا سال 2030، هفتمین اقتصاد بزرگ دنیا و بزرگترین اقتصاد آسیا خواهد شد. رونق بخش اقتصادی، گرایش این کشور را به جذب بیشتر دانشجویان بینالمللی بیشتر میکند. براساس آخرین آمارها در این کشور نزدیک به ۱۱۵ هزار دانشجوی خارجی مشغول به تحصیل هستند. البته در این میان برخی از کارشناسان تعداد دانشجویان خارجی این کشور را کم می دانند که عمدهترین دلایل پایین بودن تعداد دانشجویان بینالمللی اندونزی میتوان به عللی چون پایین بودن کیفیت موسسات آموزشی این کشور، فقدان برنامههای لازم برای تبادل دانشجو، موضوع ویزای دانشجویی و نیز پایین بودن قدرت جذب دانشجویان خارجی اشاره کرد.
بیکیفیت بودن سیستم آموزشی و موسسات آموزشی اندونزی باعث شده بسیاری از دانشجویان این کشور برای ادامه تحصیل و طی مدارج علمی بالاتر به کشورهایی چون آمریکا، استرالیا و ژاپن مهاجرت کنند. دولت اندونزی در نظر دارد با تقویت و بهبود وضعیت آموزشی و بخش آکادمیک دانشگاهی، جایگاه دانشگاههای این کشور را در رتبهبندیهای جهانی بالا برده و دستکم جزء 500 دانشگاه برتر دنیا قرار گیرد. مقدار شهریهای که هر دانشجوی بینالمللی برای تحصیل در اندونزی باید بپردازد سالانه بین سه تا 6 هزار دلار است که درمجموع با احتساب 115هزار دانشجوی بینالمللی که در این کشور تحصیل میکنند، بین 345 میلیون تا 690 میلیون دلار را شامل میشود. دانشجویان بینالمللی در کنار هزینهای که برای تحصیل در کشوری خارجی میکنند، هزینههای زندگی هم دارند که به ازای هر دانشجوی خارجی چیزی حدود 8600 دلار است که با در نظر گرفتن 115هزار دانشجو، مبلغ 990 میلیون دلار را دربرمیگیرد که به طور کلی میتوان گفت دانشجویان بینالمللی سالانه بین یکمیلیارد و 330 میلیون تا یکمیلیارد و 680 میلیون دلار به اقتصاد اندونزی وارد میکنند. این در حالی است که تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور یک تریلیون دلار گزارش شده است.
مالزی
مالزی جزء آن دسته از کشورهای آسیایی است که با افزایش کیفیت بالای دروس دانشگاهی، توانسته جمعیت دانشجویان خارجی خود را به طور چشمگیری افزایش دهد. این کشور در سال 2014 دوازدهمین کشور دنیا از نظر مقصد دانشجویان بینالمللی بود. تعداد دانشجویان خارجی در مالزی در حال حاضر حدود 200هزار نفر بوده و قرار است با برنامههایی که در پیش میگیرند، این تعداد را تا سال 2025 به 250 هزار نفر برسانند. به گزارش thesundaily، در حال حاضر، دانشجویانی از 135 کشور جهان از آسیا، اروپا، خاورمیانه و آفریقا در این کشور مشغول تحصیل هستند اما در این میان، بیشترین آمار دانشجویان خارجی در مالزی را دانشجویان چین و اندونزی تشکیل میدهند.
در راستای دستیابی به ملتی توسعهیافته، آموزش عالی این کشور یکی از مهمترین بخشها برای بهبود رشد اجتماعی- اقتصادی به شمار میرود. دولت مالزی در نظر دارد با ایجاد تغییراتی در بخش آموزش عالی، این کشور را تا سالهای آینده به یکی از بهترین مراکز آموزش عالی در دنیا تبدیل کند. دولت مالزی در همین راستا حمایتهای مختلفی ازجمله درخواست ویزا، پذیرش، اقامت، فعالیتهای اجتماعی و سرگرمی را برای حمایت از دانشجویان خارجی اعمال کرده است. تا سالها، مالزی به دلیل وضعیت سیستم آموزشی حاکم بر آن و نیز هزینههای پایین زندگی، یکی از مقاصد اصلی دانشجویان خارجی برای تحصیل بوده است. البته هزینههای مناسب برای زندگی در مالزی در مقایسه با استرالیا، انگلیس و آمریکا، عمدهترین دلیل بالارفتن شمار سالانه دانشجویان بینالمللی است. هزینه شهریه و تحصیل یک دانشجوی خارجی در مالزی به طور متوسط سالانه 3950 دلار است که به ازای 200هزار دانشجوی خارجی، سالانه 790 میلیون دلار میشود. علاوه بر این، متوسط هزینه زندگی یک دانشجوی خارجی به طور متوسط در این کشور حدود 6هزار دلار است که با توجه به تعداد دانشجوی بینالمللی، یکمیلیارد و 200 میلیون تومان را شامل میشود که در مجموع، دانشجویان بینالمللی در مالزی، سالانه حدود یکمیلیارد و 990 میلیون دلار به اقتصاد این کشور تزریق میکنند. تولید ناخالص داخلی مالزی قریب 350 میلیارد دلار است.
امارات
امارات متحده عربی با توجه به تمدید ویزای اقامتی پنج و 10 سالهای که از سال گذشته تصویب شد، با رشد قابلتوجهی در جذب دانشجویان بینالمللی روبهرو میشود. به طوری که دانشجویان بینالمللی که عملکرد خوبی داشته باشند، میتوانند اقامت 10 ساله کسب کنند و مابقی هم اقامت پنج ساله دریافت میکنند و ویزای آنها تا زمانی تمدید میشود که بتوانند شغل مناسبی پیدا کنند. در این میان، مهندسان و پزشکان اقامت 10 ساله دریافت میکنند. امارات متحده عربی در دهههای گذشته تلاش کرده با افزایش درآمدهای نفتی، بخش اقتصاد خود را رونق دهد و موفق هم عمل کرده است، به طوری که در این سالها از یک کشور بیابانی به یک مرکز اقتصادی تبدیل شده است.
به طور کلی، امارات یکی از برترین کشورها از نظر جذب دانشجویان بینالمللی در دنیاست. به گزارش gulfnews، تعداد کل دانشجویان امارات متحده عربی در سال 2020 به یکمیلیون و 400 هزار نفر میرسد که از این بین، 84 درصد آنها (معادل یک میلیون و 100 نفر) دانشجویان بینالمللی هستند.
هندیها بیشترین تعداد دانشجویان خارجی امارات (حدود 17 درصد) را به خود اختصاص دادهاند و بعد از آن هم کشورهای خاورمیانه مانند سوریه، اردن، مصر، عمان و پاکستان بالاترین شمار دانشجویان بینالمللی را در امارات تشکیل میدهند. درواقع، امارات، مقصد شماره یک کشورهای عربی مانند مصر، اردن و عمان برای تحصیل دانشجویان بینالمللی است. هزینه کل شهریه یک دانشجوی بینالمللی در امارات بین 78هزار و 500 دلار تا 106 هزار دلار است که به عبارتی، هر دانشجوی خارجی باید به ازای هر سال تحصیلی، بین 20 هزار تا 27 هزار دلار بپردازد که به ازای یکمیلیون و 100 هزار دانشجوی خارجی، سالانه رقمی بالغ بر 22 میلیارد دلار را شامل میشود. علاوه بر این، هزینه کلی زندگی هر دانشجوی خارجی هم در امارات سالانه حدود 18هزارو 800 دلار میشود که به ازای 84 درصد دانشجوی خارجی در این کشور، 20 میلیارد و 680 میلیون دلار را دربرمیگیرد. با این اوصاف، مجموع هزینههای تحصیلی و زندگی کل دانشجویان بینالمللی، سالانه 42 میلیارد و 680 میلیون دلار را شامل میشود.
منبع: فرهیختگان
با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت خبرنامه دانشجویان ایران ، تاریخ انتشار: 7خرداد 1398 ، کدخبر: 313698،www.iusnews.ir