شعار سال: مرکز رشد (incubator) نام وسیله‌ای است که گرمای لازم را برای تولید جوجه از تخم‌مرغ فراهم می‌کند. این لغت همچنین به وسیله‌ای اطلاق می‌شود که با ایجاد گرما، زمینه را برای ادامه حیات نوزادان زودرس پس از تولد فراهم می‌کند. در ادبیات کارآفرینی، مراکز رشد، مراکزی هستند که برای پرورش یا ایجاد کسب‌وکارهای کوچک ایجاد می‌شوند. مراکز رشد، مراکزی مبتنی‌بر نوآوری هستند و از کادر مدیریتی کوچکی تشکیل می‌شوند.

این مراکز، مکان فیزیکی و تسهیلات مشترک دارند. مرکز رشد یکی از ابزارهای رشد اقتصادی است که به‌منظور حمایت از کارآفرینان تحصیلکرده تاسیس می‌شود و با ارائه امکانات و تسهیلات عمومی، زمینه پا گرفتن شرکت‌های جدید را فراهم می‌کند. استفاده از مراکز رشد، امروزه به‌عنوان یکی از ابزارهای پذیرفته‌شده برای تبدیل خلاقیت‌ها و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به محصولات قابل‌ارائه به بازار و توسعه کارآفرینی محسوب می‌شود. در دنیا چندین نوع مرکز رشد وجود دارد:

1- مرکز رشد صنعتی: این مراکز رشد را اغلب نهادهای دولتی یا مراکز غیرانتفاعی به‌منظور حمایت از کارفرمایان تاسیس می‌کنند.

2- مرکز رشد دانشگاهی: این مراکز رشد به‌منظور تسهیل استفاده تجاری از دانش فنی و حقوق مالکیت معنوی تاسیس می‌شوند و امکان استفاده از امکانات دانشگاهی مانند آزمایشگاه، کارگاه و کتابخانه را فراهم می‌کنند. این مراکز رشد همچنین امکان استفاده از نظرات و مشاوره تخصصی اعضای هیات‌علمی دانشگاه را نیز فراهم می‌آورند.

3- مرکز رشد مجازی: این مراکز رشد معمولا دارای فضای فیزیکی خاصی نیستند و امکاناتی غیر از فضای اداری را ارائه می‌دهند.

4- مرکز رشد بین‌المللی: به‌طور معمول این طبقه از مراکز رشد دارای مجموعه کاملی از سرویس‌های پشتیبانی برای پیشرفت فعالیت‌های تجاری هستند و تمرکز آنها بیشتر روی صادرات است. این مراکز رشد با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی در ارتباطند. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این گروه، ایجاد شبکه‌ای از مراکز رشد در محدوده مربوط به خود است.

پس از اینکه مشخص شد مراکز رشد چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند ممکن است برخی ترغیب شوند و به سمت این مراکز حرکت کنند، در این گزارش با توجه به اینکه مخاطبان این صفحه از اقشار دانشگاهی و دانشجویان هستند قصد داریم اختصاصی به تشریح نحوه فعالیت مراکز رشد واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی بپردازیم.

دانشگاه آزاد اسلامی با داشتن حدود 400 واحد دانشگاهی در کل کشور در زمینه راه‌اندازی مراکز رشد جزء اولین‌های دانشگاهی در کشور است و دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در این خصوص می‌گوید: «با توجه به رویکرد جدید دانشگاه آزاد اسلامی مبنی‌بر اشتغال دانش‌بنیان، هیچ مرکز رشدی نباید تعطیل شود، بلکه باید تقویت، حمایت و توسعه یابد که براساس مزیت‌های منطقه‌ای، ماموریت و برنامه‌هایی را برای استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی تعریف کردیم؛ به‌عنوان مثال برای دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان ماموریت امنیت غذایی، برای دانشگاه آزاد اسلامی استان یزد منسوجات و پوشاک و برای دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی چرم و پوشاک را تعیین کردیم.»

برهمین اساس بود که تقویت مراکز رشد در دستور کار واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت، اما این تقویت باید به‌گونه‌ای صورت می‌گرفت که بیشترین سود برای دانشجویان یا متقاضیان فعالیت در این مراکز رقم بخورد. برای همین باید مشخص می‌شد اگر دانشجویی ایده یا طرحی دارد که می‌تواند روی آن سرمایه‌گذاری صورت بگیرد و از آن به محصول اقتصادی رسید را چگونه به این مراکز وصل کرد؟

به نظر می‌رسد یکی از راه‌های تقویت این مراکز حضور چشمگیر دانشجویان دارای خلاقیت در بین سیستم‌های آزمایشگاهی و فعالیت‌های تجربه‌اندوزی است، اما نکته قابل‌تامل نحوه شروع به کار و همکاری با این مراکز است.

قدم اول: ایده‌پردازی

برای شروع کار باید ابتدا شرایط پذیرش در فرآیند را با دقت مطالعه کرد و در صورت احراز شرایط، اطلاعات مربوط به گروه کارى را آماده و سپس ایده‌محورى و اطلاعات شرکت را پایه‌ریزی کرد.

قدم دوم: تکمیل فرم‌های مربوطه

پس از مطالعه و تحقیق باید فرم تقاضای پذیرش تکمیل و توسط فرد متقاضی به مرکز رشد ارسال شود.

قدم سوم: معرفی ایده

مرکز پس از بررسی فرم متقاضی موظف می‌شود جلسه معارفه‌ای جهت آشنایى با ایده‌محورى و گروه کارى برگزارى کند.

قدم چهارم: ارائه طرح

متقاضى یا دانشجو باید در این جلسه طرح کسب‌وکار خود را ارائه کند.

قدم پنجم: پذیرش ایده

کمیته پذیرش مرکز رشد پس از پایان جلسه ارائه باید ارزیابى طرح کسب‌وکار را انجام دهد.

قدم ششم: بررسی ایده

اگر مشکل یا نقصی در این ایده وجود داشته باشد، پس از اعلام کمیته پذیرش، دانشجو یا متقاضی باید نواقص احتمالى طرح کسب‌وکار را رفع کند.

قدم هفتم: تصمیم نهایی

در این مرحله پس از انجام بررسی‌ها از سوی مرکز رشد در مورد پذیرش و چگونگی ورود متقاضی به مرکز رشد تصمیم نهایی گرفته خواهد شد.

قدم هشتم: تصویب بودجه

در صورتی که طرح پذیرش شود، از محل بودجه مرکز رشد واحد، اعتبار لازم برای استقرار متقاضی و تعریف خدمات قابل‌ارائه اختصاص خواهد یافت.

قدم نهم: امضای قرارداد

حضور متقاضی در مرکز رشد واحدها تعهداتی را به همراه دارد که پس از امضای قرارداد و آغاز فعالیت براساس برنامه مالی و زمانی متقاضی شروع به کار می‌کند.

قدم دهم: ارزیابی مستمر

مرحله نهایی نیز ارزیابی مداوم پیشرفت فعالیت‏‎ها و پروژه‏‎ها براساس آیین‏نامه و دستورالعمل‏‎های مرکز خواهد بود.

چه طرح‌هایی می‌توانند وارد مرکز رشد شوند؟

1- داشتن ایده‌محوری: ایده‌محوری، محصولى است که مى‌خواهید طى مدت استقرار
در مرکز رشد ایجاد کنید یا توسعه دهید.
2- نوآورى فناورانه: تحقق ایده‌محوری مستلزم نوآورى در حوزه فناورى باشد.
3- داشتن طرح کسب‌وکار براى ایده‌محوری: این طرح، علاوه‌بر تشریح ابعاد و ارزش علمى- فنى ایده‌محوری، اقتصادى بودن سرمایه‌گذارى بر روى آن را توجیه مى‌کند.
4- داشتن گروه کارى: حضور تمام‌وقت حداقل دو نفر دانش‌آموخته مقطع کارشناسى (داراى تخصص مرتبط با ایده‌محوری) در گروه کارى ضرورى است (توضیح: گروه کارى مى‌تواند یک شرکت ثبت‌شده یا هسته اولیه شرکتى باشد که در آینده نزدیک به ثبت خواهد رسید).
5- داشتن شخصیت حقوقی: متقاضیان در دوره رشد با عضویت در هیات‌علمی دانشگاه باید دارای شخصیت حقوقی باشند.

چه ایده‌هایی نمی‌توانند وارد مراکز رشد شوند؟

1- شرکت‎‏ها و هسته‌هاى مشاوره‌اى و آموزشى
2- شرکت‎‏ها و هسته‌هاى فعال در حوزه‌هاى عمومى فناورى اطلاعات و ارتباطات
3- شرکت‏‎ها و هسته‌هایى که ایده‌محورى آنها صرفا راه‌اندازى یک پایگاه اینترنتى است.
4- شرکت‏‎ها و هسته‌هایى که درمرحله فروش محصول بوده و مى‌خواهند
کار صرفا بازرگانى کنند.
5- شرکت‎‏ها و هسته‌هایى که در مراحل اولیه طراحى مفهومى محصول باشند.
6- شرکت‎‏ها و هسته‌هایى که ایده‌محورى یا محصول نهایى آنها، کلى، مبهم و نامشخص باشد.
7- شرکت و هسته‌هایى که قائم به شخص بوده و ناتوان از حضور حداقل دو نفر کارشناس تمام‌وقت در رشته تخصصى مرتبط با ایده‌محورى باشند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان، تاریخ انتشار 9 خرداد 98، شماره: 2778