شعارسال:عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیر در حوزه فرهنگ کشور، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است که در سه حوزه سیاستگذاری، تدوین ضوابط و نظارتفعالیت می‌کند. این شورا در ماه‌های اخیر و پس از تغییر دبیر آن، به‌واسطه حواشی گوناگون و گسترده‌اش تبدیل به یکی از سوژه‌های اصلی رسانه‌ها شده است. دبیری این شورا دی سال گذشته پس از حضور 13ساله محمدرضا مخبردزفولی در جلسه‌ای که آن‌هم کم‌ حاشیه نداشت به سعیدرضا عاملی واگذار شد. سال‌های پایانی مسئولیت مخبردزفولی و البته چندماه گذشته، انتقادات مختلفی به عملکرد این شورا از سوی نخبگان فرهنگی کشور مطرح شده است. فعالان دانشجویی هم از این قاعده مستثنی نبودند و مطالبه‌گری خود را از این نهاد فرهنگی به شیوه‌های مختلف دنبال کردند.

در دیدار اخیر دانشجویان با رهبر معظم انقلاب اسلامی، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی از آن دسته مجموعه‌هایی بود که آماج انتقادات دانشجویان سخنران قرار گرفت. علیرضا شریفی، نماینده بسیج دانشجویی در این دیدار به لزوم تفکیک ریاست دو شورای‌عالی فضای مجازی و انقلاب فرهنگی از ریاست‌جمهوری اشاره کرد وگفت: «در عرصه مقابله با جنگ نرم دشمن و تهاجم فرهنگی غرب به نظر می‌رسد بخشی از ناکارآمدی‌ها و عقب‌ماندگی‌های موجود، ناشی از ضعف ساختار اداره دو شورای‌عالی فضای مجازی و انقلاب فرهنگی است.»

محمدامین مهدی‌پور، دبیر جامعه اسلامی دانشجویان نیز انتقادات خود را این‌گونه بیان کرد:«این روز‌ها خبر‌های ناخوشایندی از شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به گوش می‌رسد؛ خبر‌هایی حاکی از اینکه افرادی می‌خواهند با به حداقل رساندن اعضای شورا و برگزار نشدن جلسات آن، سیاستگذاری فرهنگی را از این شورا بگیرند؛ لذا از حضرتعالی استدعا داریم نسبت به این مساله ورود کرده و مانع از نابودی عالی‌ترینشورای سیاستگذاری فرهنگی کشور شوید.«

پیام مرادی، دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل هم ازفرصت‌سوزی فرهنگی گفت و ادامه داد: «شورای‌عالی انقلاب فرهنگی امروز از حضور جمعی از ابوالمشاغل‌هایی رنج می‌برد که به علت تعدد مسئولیت‌ها و عضویت همزمان در ده‌ها شورای مشابه، تمرکز کافی برای سیاستگذاری فرهنگی ندارند. گرچه این شورا دچار ضعف در عملکرد بود؛ اما پیش از این شأن قانونی آن رعایت می‌شد. نیک مستحضرید که مدت‌هاست جلسات شورا به دلیل اختلاف نظر سیاسی رئیس آن با برخی اعضا تشکیل نمی‌شود. وقتی عالی‌تریننهاد فرهنگی کشور به دلیل رفتار‌هایمتفرعنانهتعطیل می‌شود، نتیجه‌اش مجوز‌های بی‌حساب و کتاب ارشاد و سلبریتی‌پروریغیرحرفه‌ای و کاسبی ستاره‌مربعی سازمانصداوسیماست!«

مرضیه افشارنیا که به نمایندگی تشکل‌های سیاسیدانشگاه آزاد اسلامی سخنرانی کرد، با بیان اینکه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی باید از خواب زمستانی بیدار شود، افزود: «مرحله تحقق «دولت اسلامی» کی می‌خواهد در دستور کار شورا و دانشگاه‌های ما قرار گیرد؟ راستی، طرح تحول در علوم انسانی به کجا رسیده، خبری دارید؟ جلسات تمام نشده یا هنوز آقایان جلسه هستند؟ در ضمن مستحضرید که بیش از چهار ماه است جلسات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، به‌عنوان قرارگاه مرکزی فرهنگی کشور، تعطیل است.«

نرگس حسینی، نماینده دفتر تحکیم وحدت در این دیدار به اشکالات سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش که توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تهیه شده، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «۲۰۳۰ به لحاظ مبانی اندیشه در زباله‌دان است، اما در شاکله یک سند استاندارد کم‌نظیر است. آقایان بروند سندنویسی را از ۲۰۳۰ یاد بگیرند!» اما نقدهای فرهنگی دانشجویان محدود به امسال نبوده و در سال‌های گذشته پای ثابت دیدارهای مهم دانشجویی بوده است. شاهد مثال آن صدور فرمان آتش‌به‌اختیار رهبری بود که به‌نوعی در پاسخ به انتقادات تند و تیز دانشجویان نسبت به عملکرد دستگاه‌ها و مجموعه‌های حاکمیتی حوزه فرهنگ مطرح شد.

عاملی، دبیر جدید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی این روزها به یکی از چهره‌های پرتکرار اخبار تبدیل شده و قرار است امروز پس از دیدار با اعضای انجمن‌های علمی و فرهنگی دانشجویی و حضور در اجلاس روسای دانشگاه‌های سطح یک کشور، برای نخستین‌بار با اعضای اتحادیه‌های دانشجویی دیدار و گفت‌وگو کند. دبیران فرهنگی سه اتحادیه دانشجویی کشور در آستانه این دیدار به بررسی عملکرد و جایگاه این شورا پرداختند که در ادامه می‌خوانید. تقلیل ماموریت از انقلاب فرهنگی به مدیریت فرهنگی، نیمه تعطیل بودن کمیسیون دانشجویی، شفافیت، تقلیل به گود زورآزمایی سیاسی، جوانگرایی، دلیل ابلاغ نشدن مصوبات فرهنگی، نظارت و طرح تحول علوم انسانی، ۸ مطالبه مهم تشکل‌های دانشجویی از این شورا است.

مژگان صلایی، دبیر فرهنگی دفتر تحکیم وحدت

شفافیت در دستور کار شورا قرار گیرد

معضلات فرهنگی کشور با توجه به جنگ نرمی که دشمن برایمان تدارک دیده، شاید در نگاه اول اندکی طبیعی به نظر برسد، اما آنچه غیرطبیعی جلوه می‌کند، نحوه مدیریت آن است. این مساله ذهن دانشجویان در دفتر تحکیم وحدت را به خود مشغول ساخت که قرارگاه فرهنگی کشور دقیقا کجای حل این معضلات ایستاده و چرا کارآمدی لازم را ندارد؟ به همین جهت در دو سال گذشته شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را کارویژه خود در نظرگرفته و این شورا را با توجه به ماموریت‌های تعریف‌شده‌اش مورد مداقه قرار داده است. بررسی عملکرد شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، وجود برخی مشکلات اساسی و ساختاری را که باعث عدم‌کارآمدی‌ آن شده، برایمان نمایان ساخت.

شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به‌عنوان یک نهاد انقلابی، وظیفه تولی‌گری انقلاب فرهنگی را دارد که متاسفانه به جای «انقلاب فرهنگی» به «مدیریت فرهنگ» روی آورده است و نقش خود را عمدتا به تصویب برخی متون و نهایتا کمی پیگیری اداری مختصر کرده است. تحلیل شرایط، طراحی راهبردها و راه‌حل‌ها و درنهایت پایش راه‌حل‌ها نیازمند مطالعه، بررسی کارشناسی و پیگیری اجرایی است و طبعا باید در دبیرخانه شورا به‌عنوان بدنه کارشناسی شورا پیگیری شود، اما متاسفانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و دبیرخانه از این مسئولیت خطیر و طی کردن این مراحل تا الان سر باز زده و فقط خود را درقبال تصویب مصوبات مسئول می‌داند؛ حتی اگر این مصوبات هیچ‌گاه عایدی‌ای برای فرهنگ این مرزوبوم نداشته باشد.

اوضاع ناخوش کمیسیون دانشجویی شورا در سال‌های اخیر

شورای‌عالی نقش مجلس قانونگذاری حوزه علم، فناوری و فرهنگ را برعهده گرفته، درحالی که وظیفه شوراست که تمامی امکانات ممکن ازجمله نهادهای قانونگذاری، رسانه، تشکل‌های دانشجویی و... را برای پیگیری حل معضلات فرهنگی کشور به عرصه بیاورد و حتی به شبکه‌سازی بپردازد، اما نه‌ شاهد ارتباط تعریف‌شده‌ای با تشکل‌های دانشجویی بوده‌ایم و نه ارتباطی با عموم جامعه دانشجویی. یکی از راه‌های ارتباطی کمیسیون دانشجویی شوراست که در سال‌های اخیر تقریبا نیمه‌تعطیل بوده است. ارتباطی که می‌توانست گره‌گشا و کمک‌کننده باشد و شورایی را که فعال و پرتحرک و پیشرو نیست به راهکارش که جوانگرایی است، نزدیک کند.

تبدیل شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به نهاد سیاستگذار نیز به تحقق انقلاب فرهنگی کمکی نخواهد کرد. براین اساس حرکت در جهت ادغام نهاد متولی «انقلاب» در ساختار اجرایی کشور تغییر تدریجی ماموریت آن از «انقلاب» به «مدیریت و سیاستگذاری» را در پی خواهد داشت. حرکت چندساله شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به سوی ادغام در نظام مرسوم اداری کشور نیز در عمل به معنای تبدیل ماموریت این شورای‌عالی از «انقلاب فرهنگی» به «مدیریت فرهنگی» یا حداکثر «سیاستگذاری فرهنگی» بوده است.

شفافیت در شورا حلال بسیاری از مشکلات خواهد بود

بررسی عملکرد شورا اهمیت این نکته را دوچندان می‌کند که عدم‌شفافیت در عملکردها و فرآیندها مانند مصوبات، صورتجلسات، حضور و غیاب اعضای حقیقی و حقوقی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و... نیز شورا را از مسیر اصلی خود که تولی‌گری انقلاب فرهنگی است، دور می‌سازد. اگر شورا و دبیرخانه شفاف شود، بسیاری از مشکلات آن حل خواهد شد. به‌طور مثال با توجه به اینکه در دفتر تحکیم وحدت گروهی از دانشجویان به‌طور ویژه سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها را مورد بررسی قرار داده و جلساتی را با مسئولان اسلامی شدن دانشگاه و مراکز آموزشی داشتند، از دبیرخانه خواستیم که پایش اجرای سند را به ما ارائه دهند، متاسفانه این اسناد به دلیل محرمانه بودن ارائه نشد، اگر این اقدام اتفاق می‌افتاد با توجه به ظرفیت بالایی که در دفتر تحکیم وحدت وجود داشت، می‌شد به بهترین شکل ممکن از دانشگاه‌های مختلف اجرایی شدن سند را مطالبه کرد.

از دیگر اشکالات حائز اهمیت، عدم‌هماهنگی کمیسیون‌ها و شوراهای اقماری است. در مجموعه اسناد بالادستی شورا که بعضا توسط کمیسیون‌ها و شوراهای اقماری تدوین می‌شود، در موارد متعدد نشانه روشنی از عدم‌وجود مرز مشخص در حیطه پرداخت به موضوعات فرهنگی بین کمیسیون‌ها و شوراهای اقماری دیده می‌شود که این عدم‌شفافیت در تقسیم‌بندی موضوعات منجر به آن شده که مسئولان کمیسیون‌ها و شوراها مسئول مستقیم و کامل پیگیری هیچ‌یک از موضوعات فرهنگی کشور نباشند و همکاری تعریف‌شده‌ای نیز نداشته باشند. توجه به این نکات کارآمدی شورا را میسر خواهدکرد.

لیلا زارعی، دبیر واحد فرهنگی جامعه اسلامی دانشجویان

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش محور باشد

شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، شورایی که امام انقلاب آن را بنا نهاد تا اهدافی والا و ارزشمند را دنبال کند. برای اینکه عملکرد هر مجموعه، گروه و نهادی را بررسی کنیم، ‌باید اهداف آن را به‌خوبی بشناسیم و ببینیم که از زمان تاسیس تا چه حد به این اهداف نزدیک شده یا دست یافته یا مسیری اشتباه را پیش گرفته و اینکه زمینه هرکدام از این حرکات چه چیزهایی بوده است.

ازجمله اهداف این شورا عبارتند از گسترش و نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویتانقلاب فرهنگیو اعتلای فرهنگ عمومی، تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثارغربزدگیاز فضای فرهنگی جامعه، تحول دانشگاه‌ها، مدارس و مراکز فرهنگی و هنری براساس فرهنگ صحیح اسلامی، گسترش و تقویت هرچه بیشتر آنها برای تربیت متخصصان متعهد، اسلام‌شناسان متخصص، مغزهای متفکر و وطن‌خواه، نیروهای فعال و ماهر، استادان، مربیان و معلمان معتقد به اسلام و استقلال کشور، تعمیم سواد، تقویت و بسط روح تفکر و علم‌آموزی و تحقیق و استفاده از دستاوردها و تجارب مفید دانش بشری برای نیل به استقلال علمی و فرهنگی، حفظ و احیا و معرفی آثار و مآثر اسلامی و ملی و نشر افکار و آثار فرهنگی انقلاب اسلامی، ایجاد و تحکیم روابط فرهنگی با کشورهای دیگر به‌ویژه با ملل اسلامی. این شورا در تهیه اسناد بالادستی و در مقام سیاستگذاری نقش خود را به‌خوبی ایفا کرده، سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش نیز یکی از آنهاست که تاکیدات مکرر رهبری را به دنبال داشته است. این سند و اسناد مشابه می‌توانند بستر بسیار مناسبی برای تحول در نظامات جمهوری اسلامی ایران باشند که توجه مسئولان به اجرای آنها و همچنین پیگیری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را لازم دارد. این دو مورد حلقه‌های گمشده اجرایی شدن اسناد بالادستی هستند. اما در بسیاری از موارد هم توجه به فضای فرهنگی دانشگاه‌ها، مساله حجاب و جذب اساتید دانشگاهی کوتاهی آن محرز است.

شورای‌عالی انقلاب فرهنگی این روزها وضعیت مطلوبی ندارد و شاهد آن هستیم که جلسات شورا با فاصله زمانی زیاد و با غیبت‌های مکرر رئیس آن برگزار می‌شود. حتی در جلساتی که رئیس محترم جمهور حضور دارند شاهد ایجاد درگیری‌هایی بین ایشان و منتقدان هستیم که باعث مسدود شدن مسیر پیشبرد اهداف خواهد بود. البته لازم است به ضعف رسانه‌ای شورا نیز اشاره کنیم. عدم‌اطلاع‌رسانی عمومی مطلوب درباره مصوبات شورا و روند اجرایی شدن آنها نیز از دیگر مشکلات چندین و چندساله شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و بسیاری از نهاد‌های بزرگ دیگر است.

وظایف شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را می‌توان در سه حوزه سیاستگذاری، تدوین ضوابط و نظارت تقسیم‌بندی کرد. تهیه و تدوین سیاست‌ها و طرح‌های راهبردی کشور در زمینه‌های مختلف فرهنگی ازجمله در حوزه‌های زنان، تبلیغات، اطلاع‌رسانی، چاپ و نشر، بی‌سوادی، برقراری روابط علمی و پژوهشی و فرهنگی دانشگاه‌ها با سایر کشورها، همکاری حوزه و دانشگاه، فعالیت‌های دینی و معنوی، تهاجم فرهنگی و سایر حوزه‌های فرهنگی مربوطه جزء وظایف سیاستگذاری این شورا محسوب می‌شود. تعیین ضوابط تاسیس مراکز علمی و آموزشی و نیز ضوابط گزینش مدیران، استادان و دانشجویان، همچنین بررسی و تحلیل شرایط فرهنگی ایران و جهان، بررسی الگوهای توسعه و پیامدهای فرهنگی آن، بررسی وضع فرهنگ و آموزش کشور و نیز نظارت بر اجرای مصوبات شورا ازجمله وظایف نظارتی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است.

انقلاب اسلامی ایران با تمام زیرمجموعه‌هایش وارد گام دوم خود شده است، موفقیت در برداشتن این گام مستلزم هماهنگی، همراهی و همگامی تمام حوزه‌ها و عمل مجدانه و مجاهدانه در انجام وظایف است که امیدواریم با توجه همگان این گام پرقدرت برداشته شود.

فاطمه سادات طباطبایی، دبیر فرهنگی اتحادیه های انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل

شورا اتاق فرمان فرهنگی کشور باشد

شورای‌عالی انقلاب فرهنگی قرارگاه مرکزی تبیین و ترویج فرهنگ کشور است، اما با وجود این مهم درحال حاضر بیشتر نقش زینتی در تصویب مصوبات فرهنگی در کشور را قائل شده و این درحالی است که با تغییر دبیر این شورا و به‌رغم امید به بهبود وضع موجود، شاهد حواشی بسیاری در روند برگزاری جلسات و پیگیری امور این شورا هستیم. بخش اعظم این حواشی برمی‌گردد به نوع برخورد سلیقه‌ای رئیس این شورا که گویا تاب تحمل شنیدن نظر منتقدان را ندارد؛ درنتیجه یا جناب رئیس‌جمهور در جلسات حضور پیدا نمی‌کنند یا اعضای شورا را به صورت گزینشی به جلسات دعوت می‌کنند و این‌چنین شورایی که باید محفل فرهنگ‌سازی و رشد عمومی جامعه باشد، دستمایه سیاسی بازی قرار می‌گیرد.

با تکیه بر سه محور می‌توان دلایل ناکارآمدی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را بر‌شمرد:

نقش مسئولان: کم‌توجهی برخی اعضای شورا به دلیل مسئولیت‌های متفاوت آنها باعث شده برای اصلاح شرایط موجود وقت کافی صرف نکنند، به این ترتیب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی عملا ابتکار عمل خود را از دست داده است، از این‌رو نیازمند تزریق نیروی تازه‌نفس انقلابی به بدنه این شورا هستیم. همچنین متاسفانه پاره‌ای از ناکارآمدی‌ها به عدم‌آشنایی لازم اعضای این شورا با فضای عمومی و نیازهای حقیقی جامعه برمی‌گردد که با نوگرایی و اهتمام به رفع آن قابل‌حل است. البته روحیه محافظه‌کارانه که متوجه برخی اعضای شوراست به حفظ وضع موجود و انفعال شورا دامن زده و این مساله موجب شده این شورا بیشتر تحت‌تاثیر سیاست‌های فکری و فرهنگی حاکم بر دولت باشد.

شفافیت: جلسات شورای‌عالی فرهنگی عموما پشت در‌های بسته و به دور از سمع و نظر مردم و کارشناسان برگزار می‌شود که این امر باعث شده هیچ اطلاعات دقیقی از مذاکرات، روند تصویب و روند اجرایی شدن مصوبات در دست نباشد و درنتیجه کمتر مطالبه‌ای نیز برای اجرایی شدن آنها شکل می‌گیرد. شایسته است که برای بهبود کارآمدی نه‌تنها محتوای جلسات، مصوبه‌ها، روند پیگیری و... به صورت کاملا شفاف به مردم گزارش شود بلکه یک لیست از مصوبات اجراشده و نشده، درصد پیشرفت و موفقیت پروژه‌های مختلف، دلایل توقف یا شکست آنها در اختیار صاحبنظران قرار گیرد تا بتوان روی خروجی‌ها و دستاورد‌ها تحلیل و چاره‌یابی کرد. همچنین باید چنین اطلاعاتی از کمیسیون‌های تخصصی شورا استخراج شود و در اختیار کارشناسان و علاقه‌مندان قرار گیرد. یکی از کارکرد‌های بااهمیت، شفافیت ایجاد فضای عادلانه در اجرایی شدن مصوبات درون شورا است؛ چراکه در شورایی که برخی اعضا حقوقی و برخی حقیقی هستند، شرایط به‌نحوی اداره می‌شود که پیشنهادهای اعضای حقیقی در عمل با بی‌توجهی مواجه می‌شود و هیچ تلاشی در جهت اجرایی شدن آن صورت نمی‌گیرد.

نظارت: حلقه مفقوده‌ای میان تصمیم‌سازی‌های فرهنگی در کشور و اجرایی شدن آن وجود دارد که آن هم نظارت است. درحال حاضر بسیاری از مصوبه‌های این شورا به جهت عدم‌نظارت مناسب در دستگاه‌های مختلف به نحو احسن پیگیری نمی‌شود، حتی مجموعه‌هایی که ذیل شورای‌عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این مجموعه‌ها درحالی از ضعف مدیریتی و عدم‌تحول و کارآمدی رنج می‌برند که مشخص نیست نظارت بر فعالیت و خروجی آنها دقیقا برعهده چه شخص یا ارگانی است. سند مهندسی فرهنگی 6 سال است که به تصویب این شورا رسیده و هیچ پایشی به جهت اجرایی شدن آن وجود ندارد. شوربختانه چنین مصادیقی در بررسی عملکرد شورای‌عالی فرهنگی کم نیست.

این ناکارآمدی در شورا تا زمانی که اتاق فرمان فرهنگی کشور به گود زورآزمایی سیاسی مسئولان طراز اول مملکت تبدیل شده، پویایی و نقش‌آفرینی جدی در فضای فرهنگی و علمی کشور ندارد و نقش تشریفاتی پیدا کرده است، جای تعجب ندارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان، تاریخ انتشار9تیر 98 ، کدخبر: 174493، newspaper.fdn.ir