سالها می گذرد و هر ساله تابستان بر جذابیت کلاس های تابستانه زبان‌های خارجی، ورزشی، نقاشی و موسیقی و ... افزوده می شود و هر کدام از این رشته ها سعی کردند خود را با برترین متدهای خارجی به روز کنند. در این بین هم کسانی هستند که چشم خود را به روی زرق و برق کلاس‌های خصوصی بستند و پیرو بیانات رهبر معظم انقلاب پیرامون تربیت نسل اسلامی تمام دغدغه‌شان تربیت و آموزش فرزندان صالح و قرآنی است. البته که این تربیت و شکل گیری آموزش صحیح باید زیرنظر اساتید و مدیران قرآنی کشور مانند سازمان اوقاف و امور خیریه یا سازمان دارالقرآن کشور به مدیریت مهدی قره شیخلو و دیگر مدیران قرآنی کشور باشد.

یکی از دغدغه های مهم در روند موسسات و محافل قرآنی اخذ مجوز و نظارت بر محتوا و کیفیت برگزاری کلاس‌های قرآنی است، محافلی که مبتنی بر فرمایشات رهبر انقلاب وظیفه تربیت نسل اسلامی به ویژه قرآنی کشور را دارند. مهدی قره شیخلو ریاست سازمان دارالقرآن کشور درباره تشریح برنامه‌های این سازمان در فصل تابستان و فعالیت نهادهای قرآنی با ما گفتگو کرد که در ادامه می خوانید:

سلام عرض می‌کنم آقای قره شیخلو؛ خداقوت و ممنونم از وقتی که امروز برای ما گذاشتید. خیلی سریع وارد اولین سوال شویم، به تابستان 98 رسیدیم و دغدغه خانواده ها کلاس های تابستانی برای فرزندانشان است. از برنامه های خود برای تابستان امسال بفرمایید.

همان طور که شما و مخاطبان اطلاع دارید، یکی از ماموریت های اساسی ما در سازمان دارالقرآن توسعه آموزش های عمومی و تخصصی قرآن کریم است که هم عموم مردم و هم قشر تخصصی جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد. ما در مجموعه چیزی حدود چهل عنوان آموزشی داریم که از آموزش های عمومی و پایه شروع می شود و نهایتا به آموزش های تخصصی و پایه مربی متخصص قرآن می‌رسد. معمولا این برنامه ها را در سطح استان ها در حد ظرفیت بودجه ای که در استان ها داریم، سهمیه ها را از طریق تشکلات قرآنی مردمی توزیع می کنیم.

یعنی چند موسسه و محفل قرآنی؟

ما امروز چیزی حدود دو هزار موسسه و هفت هزار خانه قرآنی در کشور داریم؛ البته این آمار به این معنا نیست که همه آن ها صددرصد فعال هستند؛ بلکه بخش عمده‌ای از این ها در سطح کشور فعالیت می کنند و این موسسات بستر اجرایی برنامه های آموزشی سازمان دارالقرآن را برعهده دارند.

برنامه های آموزشی ما هم مبتنی بر آموزش ظاهری قرآن (مثل روخوانی، روان خوانی، قرائت، حفظ قرآن و ...) و هم در زمینه مفاهیم قرآن و آموزش تفسیری آن است. محوری که چند سالی است برای رسیدن به آن سرمایه گذاری کردیم؛ چراکه احساس می‌کنیم یکی از مسائلی که امروز نیاز جامعه ماست بحث آموزش های متکی بر سبک زندگی قرآنی و نگاه قرآن به زندگی و کاربردی کردن آموزش های قرآنی است. چراکه ما در سال گذشته ۱۳۹۷، بیش از سیصد کارگاه آشنایی با سبک زندگی قرآنی در کشور ایجاد کردیم که بازخوردهای خیلی خوبی داشت و نشان داد که مردم بیشتر متقاضی آموزش مفاهیم قرآنی هستند تا یافته‌هایشان را در زندگی بیش از گذشته اجرایی کنند.

این استقبال خوب، چرا مستمر نیست؟

خانواده در تربیت نسل قرآنی و اصولاً تشویق فرزندان به بحث های قرآنی نقش بسیار مهمی دارد. در نبود اعتبارات و توجه های لازم به موسسات و جلسات قرآنی، ما تلاش کردیم با استفاده از ظرفیت خیرین استان ها کار را پیش ببریم؛ اما توان ما محدود است. ان‌شاءالله با حمایت بیشتر مسئولان ارشد کشور توجه بیشتری به قرآن در کشور شود.

در شرایط امروز جامعه باید نگاه ویژه‌ای به قرآن داشته باشیم. نگاه معمولی اداری خیلی کار را پیش نمی‌برد، مگر اینکه یک عزم جدی در توسعه قرهنگ قرآنی در کشور رقم بخورد. ما این زمینه ها را برای تابستان امسال آماده کردیم و در خدمت مدیران نهادهای دارالقرآن در سراسر کشور هستیم که هماهنگی ها و یکسان سازی لازم انجام شود.

یکی از اصلی ترین وظیفه های درالقرآن، نظارت، ارزیابی و مجوز دادن به موسسات قرآنی است. به اختصار درباره نحوه مجوز گرفتن موسسات قرآنی و ... برای ما بگویید.

نگاه ما و سیاست کلی نظام این است که کارهای دینی بیشتر در بستر مردمی پیگیری شود. مسائل دینی مبتنی بر اعتقادات مردم است و خیلی ظاهر اداری ندارد و نمی شود با آن برخورد کرد. تقریبا یک دهه است بحث راه اندازی موسسات قرآنی مردمی مطرح شده و به نظرم در حد خودش رشد خوبی داشته است؛ اما در قیاس با هیئت‌های مذهبی که سابقه طولانی تری دارند، ما عمر کوتاهی داریم. همه ما امیدواریم به جایی برسیم که این سبک اتفاقها مثل محرم که خود مردم پای کار هستند، در برگزاری محافل قرآنی هم رخ دهد. در برپایی هیئت های امام حسین (ع) صفر تا صد امور را خود مردم انجام می دهند و سازمان و نهاد و ارگانی از آن ها حمایت نمی کند.

ما دو شکل کار در سازمان دارالقرآن داریم؛ یکی موسسات قرآنی و دیگری خانه‌های قرآنی که خانه‌های قرآنی کمی از موسسات قرآنی متفاوت تر هستند. در واقع کسانی که متقاضی دریافت مجوز برای موسسات قرآنی هستند، باید یکسری شرایط عمومی مثل سن، مدرک تحصیلی و ... را داشته باشند و صاحب نظر در یک رشته قرآنی باشند. البته ما سه نوع موسسه قرآنی عمومی، تخصصی تک منظوره و تخصصی چند منظوره داریم که هرکدام از آن‌ها شرایط خودش را برای اعطای مجوز دارد.

خانه‌های قرآنی ما مقیاس کوچکتری نسبت به موسسات قرآنی هستند که ماموریت‌های محدودتری دارند. خانه‌های قرآنی ثبت شماره‌ای ندارند و مجوز خود را از سازمان تبلیغات اسلامی دریافت می‌کنند. البته ما امروز نیاز به موسسات تخصصی در کشور داریم. همین دو هزار موسسه قرآنی که داریم، بیشتر توانستند در بخش آموزش عمومی مجوز بگیرند.

با توجه به رشدی که شما در تاسیس موسسات و خانه های قرآنی اشاره کردید، حلقه مفقوده دیدن نشدن فعالیت های قرآنی در کشور چیست؟

عمر موسسات قرآنی در کشور ما عمر جوانی است و نسبتاً در این یک دهه پیشرفت چشمگیری داشتند. امیدواریم در سنوات آینده با توجه به حمایت‌ها و کمک‌هایی که خود مردم می‌کنند، مراجعه به این موسسات و شلوغ شدن آن باعث دوام کاری این موسسات و رشد آن‌ها شود.

من باز تاکید می‌کنم که خانواده‌ها نقش بسیار مهمی در این راستا دارند و مثل همه حوزه‌هایی که نگران آینده فرزندانشان هستند و هزینه می‌کنند، آشنایی بچه‌ها با قرآن هم مهم است. این امر تعیین کننده مسیر زندگی بچه هاست. باید توجه کنیم که انس با قرآن فرزندان ما را از آفت‌های اجتماعی دور نگه می‌دارد.

یک دهه است موسسات برپا شده و کار خودش را رو به رشد پیش می برد، اما چرا تا امروز نتوانستند مطالبه رهبر انقلاب را پیرامون تربیت 10 میلیون حافظ قرآنی پاسخ دهند؟

ما بیش از پنج هزار جلسه سنتی قرآن در کشور داریم. حضرت آقا با توجه به جایگاه رهبریتی که دارند افق‌هایی را برای ما مشخص می‌کنند که شاید در زمان خیلی کوتاه قابل دسترس نباشند؛ مثلا ایشان در یکی از فرمایشاتشان اشاره کردند در مملکتی که با اصول قرآنی اداره می‌شود، نباید احدی پیدا شود که نتواند قرآن را درست بخواند. درواقع این افقی است که حضرت آقا برای ما مشخص کرده اند و ما نمی‌توانیم بگوییم که همه ۸۰ میلیون نفر مردم ما قرآن را صحیح از رو بخوانند.

این را بگویم که ما در کشور برای قرآن کم سرمایه گذاری کرده ایم. این اتفاقات اگر بخواهد رقم بخورد، سرمایه آن هم باید متناسب باشد. من به یاد دارم که در اوایل دهه ۸۰ بحث نهضت قرآن آموزی مطرح شده بود و اتفاقا متولی آن سازمان تبلیغات و دارالقرآن بود. در همان دوران مسئول سازمان دارالقرآن از دستگاه‌های بودجه‌ای کشور گِله کرد که این چه نهضت قرآن آموزی است که کل بودجه سالش نصف دستمزد مربی تیم فوتبال ماست. در واقع با این بودجه‌ها نهضت راه نمی‌افتد و نهایتا بشود کاری معمولی برای قرآن انجام داد. افق‌هایی هم که رهبری برای ما مشخص کردند، باید سرمایه انسانی و اعتبارات آن انجام شود. ما اگر بخواهیم واقعا ده میلیون حافظ قرآن داشته باشیم خیلی از زیرساخت‌ها را باید آماده کنیم.

رسیدن به جامعه آرمانی قرآنی، نیاز به سرمایه و فرهنگ سازی دارد، اینکه من می‌گویم سرمایه گذاری، همه آن سرمایه گذاری ریالی نیست. برخی از این سرمایه گذاری‌ها حمایتی و تبلیغاتی است؛ تبلیغی که خود رسانه صدا و سیما در ایجاد آن بسیار موثر است. مثالی می‌زنم؛ دو نفر از اساتید قرآنی چند سال پیش در سفری تحقیقی به کشور مصر رفتند. آن‌ها می‌گفتند که برای رفت و آمد در شهر از وسیله نقلیه عمومی استفاده می‌کردند، آن‌ها گفتند که نود درصد ماشین‌هایی که ما سوار می‌شدیم، رادیو روی موج رادیو قرآن بود، یعنی نود درصد رانندگان تاکسی وقتی در ماشین بودند قرآن گوش می‌کردند. این اتفاق خیلی ساده در مصر شکل نگرفته، بلکه یک فرهنگ سازی پشت آن بوده است.

ما اگر دم از فرهنگسازی می زنیم، یعنی اینکه من مدیر که در خط مقدم هستم کار خودم را به خوبی انجام دهم و زیرساخت‌هایی مثل آموزش و پرورش، رسانه ملی و ... کارشان را به درستی انجام دهند. ما از پیش دبستانی باید تربیت بچه‌ها را با قرآن گره بزنیم، احساس می‌کنم هنوز سرمایه گذاری جدی در کشور ما وجود ندارد و کل بودجه قرآنی که به ما در سال ۹۸ اختصاص داده اند، باید چیزی حدود نزدیک به ۳۰۰ میلیارد تومان باشد. سیصد میلیارد تومان در مقایسه با کل بودجه ۹۸، درصدی اندک است، سیصد میلیارد تومان پول یک قرار داد در فلان وزارتخانه کوچک است که برای صد کیلومتر اتوبان سرمایه گذاری می‌کنند.

در اینجا باید مردم ورود پیدا کنند و این نقیصه فقط با ورود مردم به بحث قرآن برطرف می‌شود. با این بودجه‌هایی که ما داریم، خیلی نباید منتظر جهش رو به رشد قرآنی باشیم.

**یعنی فقط مشکل در نبود اعتبارات و بسیج مردمی است؟

این را من با قطعیت می‌گویم که الان هر کسی که اراده کند، می‌تواند از برنامه‌های قرآنی کشور استفاده کند و فضای محافل قرآنی مهیاست، ما ضعف داریم و آنگونه که باید تبلیغ نمی‌کنیم اما حلقه مفقوده ما فرهنگسازی است. در دو دهه گذشته جنس زندگی مردم تغییر کرده و اولویت‌های زندگی مردم جا به جا شده است. دستگاهی مثل ما موظف است ارائه خدمات خود را متناسب با نیاز جامعه به روز کند. مردم ما اگر احساس کنند که در این کلاس‌ها و محافل قرآنی آورده‌ای برای زندگیشان وجود دارد و قابل بهره برداری است، قطعا استقبالشان بیشتر می‌شود. البته این استقبال پیکانی دو سویه است؛ به طوری که هم مردم باید استقبالشان را بیشتر کنند و هم دستگاه‌ها باید خدمات خود را ارتقا بدهند. اگر این اتفاق رقم بخورد بخشی از این مشکلات حل می‌شود.

همیشه این نکته را گفتم که در ماه رمضان رسانه ملی و دیگر دستگاه‌ها بسیج می‌شوند، البته این کار خوب و عالی است؛ ولی وقتی عید فطر می‌شود همه اتفاقات تعطیل می‌شود و ما از اوج قرآن پایین می‌آییم. قرآن برای همه ایام است و ماه رمضان بهارش است. در ماه رمضان کار نهاد‌های قرآنی باید ادامه پیدا کند، نه اینکه اوج بگیرد و بعد از رمضان تعطیل شود.

یکی از مواردی که همیشه درد است این است که ما بیشتر کارکرد قرآن را برای مراسم عزاداری و روضه خوانی داریم. در هر فیلمی که ساخته می‌شود، قرآن خوانده نمی‌شود، مگر اینکه کسی فوت کرده باشد. این فرهنگ کاملاً باید تغییر کند که بهترین جا برای شکل گیری آن رسانه است. البته ما هم باید خوراک و محتوای خوب پیدا کنیم.

این خوراک خوب یعنی نگاه ویژه به موسسات و محافل خانگی قرآنی؟

بخشی از آن محافل قرآنی است. ما باید آمار را دقیق بیان کنیم. ما خودمان از سال ۱۳۸۴ برای فعالیت مجوز داریم. تا امروز به دو هزار و ۵۴ موسسه قرآنی رسیده ایم. مجوز‌هایی را هم در سازمان تبلیغات اسلامی صادر کرده ایم و در مقایسه با آنها، تعطیلی‌های ما شاید به سه درصد هم نرسند.

در سال تعطیلی موسسات قرآنی در میان ۲۰۰۰ مورد به ۵۰ موسسه هم نمی‌رسد. موسسات ما روز‌های سختی را می‌گذارند، روزانه هزینه‌های ما افزایش پیدا می‌کند و متاسفانه محل درآمد موسسات ما روز به روز کم می‌شود. بار‌ها این مثال را زدم که اصلی‌ترین مشکل موسسات ما هزینه مکان است. اکثر موسسات ما اجاره نشین هستند و موسسه‌ای که ثبات مکان داشته باشد، در یک منطقه جا می‌افتد و شناخته می‌شود. در مقابل ۱۰۵ هزار مدرسه در این کشور داریم؛ مدرسه‌ای که آب و برق و صندلی و امکانات برگزاری یک کلاس را دارد و ۹۹ درصد این مدرسه‌ها یک شیفت هستند و فقط صبح‌ها استفاده می‌شوند. اگر از این ۱۰۵ هزار تا ۵ هزار آن را به موسسات بدهیم، نیمی از مشکلات موسسات حل می‌شود. اما متاسفانه این نگاه وجود ندارد. سازمان میراث فرهنگی کلی ساختمان دارد که به خرابه تبدیل شده، چه ایرادی دارد که آن‌ها به موسسات قرآنی داده شود تا هم نگهداری و هم از آن‌ها بهینه استفاده شود.

بودجه سازمان دارالقرآن چقدر است؟ عمده آن در کجا هزینه می‌شود؟

بودجه ما در سال ۹۸، ۸ میلیارد تومان تصویب شد. تقریباً عمده پول ما از طریق موسسات قرآنی هزینه می‌شود و براساس سهمیه بندی به آنها تعلق می‌گیرد. البته ۸ میلیارد تومان برای سی و یک استان و ده‌ها تشکل قرآنی کم است. ما این قول را می‌دهیم که اگر این اعتبارات افزایش پیدا کند، فعالیت خود را افزایش دهیم.

موسسات قرآنی موظف هستند حتما از مربیانی استفاده کنند که گواهینامه تدریس دارند. ما هر سال برنامه‌ای برای آموزش و بازآموزی مربیان داریم. تقریبا چیزی حدود ۸۰ هزار مربی قرآنی طی این سی سال تربیت کردیم و ظرفیت خوبی برای موسسات داریم. اما آنقدر رشد تکنولوژی در جهان امروز سریع شده که ما باید با این سرعت تغییر کنیم و براساس نیاز روز پیش برویم.

مربی قرآن باید قرآن درس بدهد و نیاز‌های بینشی و ارزشی مردم را مورد توجه خود قرار بدهد. خیلی از مردم به خاطر مشغله‌ای که دارند نمی‌توانند سر کلاس بیایند؛ بنابراین ما باید فضایی را ایجاد کنیم تا در خانه و در زمان آزاد آموزش‌های لازم را ببینند. ما باید از راه‌های مختلف و فضا‌های آموزشی مختلف استفاده کنیم.

به عملکرد خودتان و موسسات و محافل قرآنی چه نمره‌ای می‌دهید؟

موسسات قرآنی فقط موظف به تربیت حافظ و قاری قرآن در کشور نیستند؛ بلکه ما در بسیاری از اتفاقات کشور شاهد تاثیرگذاری محافل قرآنی هستیم. درست است که با نقطه مطلوب فاصله بسیار زیادی داریم، اما باز شاهد رشد خیلی خوبی نسبت به سال‌های گذشته هستیم و نمره خوبی را دریافت می کنیم. بعضی از حوزه‌ها مانند آموزش و پرورش، حوزه‌های علمیه و ... نقش پررنگ تری در عرصه انس با قرآن دارند. ما هنوز هم مشکلی اساسی در این حوزه‌ها داریم و این بد است که دانش آموزان ما دوزاده سال زنگ کتاب قرآن دارند، اما وقتی دیپلم می‌گیرند، نمی‌توانند قرآن را روان بخوانند. این مشکلاتی است که باید به آن توجه شود. ان‌شاءالله همه دستگاه‌ها پای کار بیایند و کمک کنند توسعه قرآن رقم بخورد.