شعار سال: مریم فلاحی، در مراسم روز مزرعه که با هدف ارائه راهکارهای ارتقای کمی و کیفی تولید بچه‌ماهیان خاویاری برگزار شد، با بیان این‌که در این همایش از دستاورد مؤسسه تحقیقات بین‌المللی تاس‌ماهیان دریای خزر رونمایی می‌شود، گفت: پروبیوتیک بومی و اختصاصی ماهیان خاویاری، فیل‌ماهی تمام ماده و تولید هیبرید دورگه بیگ‌بستر از‌جمله دستاورد این مؤسسه درزمینه ماهیان خاویاری بوده است.

وی با بیان این‌که مدیریت و ساماندهی بانک ژن زنده تاس‌ماهیان و ذخایر ژنتیکی از دستاوردهای این مؤسسه در سال‌های گذشته بوده است، افزود: الگوسازی و معرفی الگوی نوین ساماندهی و مدیریت ژنتیکی گونه‌های بومی، جلوگیری از کاهش تنوع ژنتیکی، جلوگیری از بروز بیماری‌های خویشاوندی و نقایص ژنتیکی، ارتقای کمیت و کیفیت سلول‌های جنسی و افزایش راندمان تکثیر و تولید ماهیان خاویاری بومی و درنهایت کمک به توسعه پایدار آبزی‌پروری ماهیان خاویاری ازجمله دستاوردهای فعالیت این مؤسسه بوده است.

وی افزود: درآمد جانبی حاصل تکثیر و تولید بچه‌ماهی و همچنین خاویار حاصل از مازاد ماهیان مولد در سال ۹۷ به ۳۰۰ میلیون تومان رسیده است. فلاحی دیگر فعالیت‌های این مؤسسه را دستیابی به دانش فنی مولدسازی و تولید خاویار از تاس‌ماهیان در شرایط پرورشی، استحصال خاویار از ماهیان خاویاری پرورشی و استحصال خاویار از تاس‌ماهی سیبری (Acipenser baerii) در شرایط آب‌وهوایی ایران عنوان کرد و ادامه داد: همچنین دستیابی به بیوتکنیک استحصال خاویار از گونه‌های زودبازده، دورگه‌گیری در تاس‌ماهیان و مقایسه روند رشد آن‌ها، مولدسازی و روش استحصال اسپرم از مولدین نر تاس‌ماهیان (ثبت اختراع)، انجماد اسپرم ماهیان خاویاری (ایجاد بانک اسپرم منجمد و قابلیت انجماد در خارج از فصل تکثیر)، کاهش سن بلوغ فیل‌ماهی ماده پرورشی با به‌کارگیری فرمولاسیون نوین جیره غذایی و ابداع روش ریزبرش مجرای تخم‌بر (Micro-Incision) در کشور ازجمله فعالیت این مؤسسه تحقیقاتی بوده است.

فلاحی با اشاره به این‌که امکان تخم‌گیری چندباره از طریق زنده‌نگه‌داشتن مولدین ماده نیز ثبت اختراع ‌شده است، تصریح کرد: تولید غذای کنسانتره مخصوص ماهیان خاویاری (ثبت اختراع) و دستیابی به دانش فنی تولید هورمون GnRH برای تکثیر مصنوعی تاس‌ماهیان نیز در این مؤسسه از دیگر نتایج تحقیقات و فعالیت این مؤسسه است.

عادت‌دهی مولدین طبیعی تاس‌ماهی ایرانی به تغذیه برای تخم‌گیری مجدد

وی یکی از اساسی‌ترین تحقیقات این مؤسسه را بررسی امکان عادت‌دهی مولدین طبیعی تاس‌ماهی ایرانی به تغذیه در شرایط پرورشی به­منظور تخم‌گیری مجدد عنوان کرد و افزود: دستاوردها و اثربخشی سازگاری مولدین وحشی به تغذیه در شرایط پرورشی طی شش ماه و زنده‌نگه‌داشتن آن‌ها پس از تکثیر در صورت عادت‌دهی و تخم‌گیری مجدد از ۲۰ مولد وحشی طی دو سال و با احتساب سه کیلوگرم خاویار با قیمت هر کیلوگرم ۱۰ میلیون تومان، به‌طور میانگین ۶۰۰ میلیون تومان در هر دوره سه‌ساله درآمد خواهد داشت. با توجه به میزان خاویار استحصال‌شده از صید در سال ۹۶ که 368/1 تن بوده، می‌توان با این روش آن را به مبلغ شش‌میلیارد تومان به‌ازای هر سال درآمد رساند.

وی از دیگر طرح‌های این مؤسسه را طرح پایلوت غنی‌سازی سریع فیلترهای بیولوژیک سیستم‌های مداربسته با برگشت ۹۰ درصد آب برای پرورش ماهیان خاویاری عنوان کرد و گفت: وضعیت فعلی میزان مصرف آب به‌ازای تولید هر تن ماهی خاویاری در سیستم‌های باز غیرگردشی ۹ تا ۱۰ لیتر در ثانیه و در سیستم‌های مداربسته 5/0 لیتر در ثانیه است که درحال‌حاضر در کشور به‌طور طبیعی برای استقرار سیستم بیولوژیک دو تا سه ماه نیاز است و ماکزیمم درصد آب برگشتی در پرورش آبزیان در کشور 15 تا 20 درصد است که در روش جدید این زمان به ۴۸ ساعت کاهش‌ یافته و درصد آب برگشتی به ۹۰ درصد رسیده است.

فلاحی همچنین از ایجاد راهرویی برای مسیر مهاجرت و رهاکرد تاس‌ماهیان در سواحل جنوبی دریای خزر در استان گیلان خبر داد و افزود: این مهم حفظ ذخایر ماهیان خاویاری و افزایش بازماندگی حاصل از رهاکرد بچه‌ماهیان در دریای خزر را در پی دارد.

صید غیرمجاز، آلودگی رودخانه‌ها و کاهش ورودی آب‌های بالادست، ماهیان خاویاری را با خطر جدی مواجه کرد و ایران به‌سمت استحصال خاویار از ماهیان پرورشی روی آورد که ‌راهی طولانی در این مسیر دارد، اما به‌دلیل گذشته درخشانش می‌تواند ظهوری مؤثر داشته باشد.

خاویار ایران در سال‌های نه‌چندان دور به‌دلیل وجود 93 درصدی ذخایر ماهیان خاویاری در دریای خزر همه‌جا پرآوازه بود و بدون هیچ رقیبی پیش می‌تاخت، اما با ازبین‌رفتن ماهیان خاویاری در دریای خزر و کاهش تولید این محصول مهم به‌تازگی رقیب‌های جدی برای خاویار ایران پیدا شده است.

گونه‌های ماهیان خاویاری در دریای خزر از بین رفته یا از بین می‌رود و اگر این روند ادامه داشته باشد، خیلی زود خزر خالی از ماهیان خاویاری می‌شود و شاید کشورهایی مانند چین که چندین سال است روی این محصول کار می‌کنند و خاویار خود را از ماهیان پرورشی می‌گیرند، جایگاه طلای سیاه را که سال‌ها متعلق به ایران بود، از ما بگیرند.

تولید خاویار دریایی ایران در 15 سال گذشته از سالانه 13 تن به سه تن کاهش پیدا کرده و تولید خاویار پرورشی ایران طی هشت سال گذشته، حدود 30 کیلو بوده؛ درحالی‌که چینی‌ها حدود 100 تن خاویار پرورشی تولید می‌کنند. ‌به‌تازگی ایران تلاش می‌کند کمبود خاویار ماهیان دریایی را از ماهیان پرورشی تأمین کند.