تحلیل های متفاوتی در رابطه با خروج نیروهای آمریکا از شمال سوریه و همزمانی عملیات ترکیه در آن منطقه ارائه می شود، برخی آن را چراغ سبز ترامپ به اردوغان می دانند و معتقدند رئیس جمهور آمریکا با این اقدام به متحدین خود یعنی کردها از پشت خنجر زده است. ارزیابی شما در این باره چیست؟

ترکیه در پرده ای دیگر از مداخلات منطقه ای خود عملیات نظامی در شمال سوریه را آغاز کرده است. وضعیتی که در روزها و هفته های گذشته در چارچوب تهدیدهای مقام های ترکیه قابل پیش بینی بود. اگر چه این عملیات سرآغاز یک وضعیت جدید در ارتباط با روابط ترکیه با مناطق اطراف و سوریه است اما از زمان آغاز عملیات جدید نظامی ترکیه واکنش های تندی را در عرصه جهانی علیه این کشور به همراه داشته که سیاست های آنکارا را مورد انتقاد قرار داده است. این عملیات از سوی ترکیه با عنوان مقابله با گروه های تروریستی با عنوان«چشمه صلح» اعلام شده است که تنش ها را در منطقه افزایش خواهد داد.

از طرف دیگر چند ماهی است که موضوع خروج نیروهای آمریکایی از سوریه مطرح است. دونالد ترامپ سال قبل اظهار داشت که آمریکا تصمیم دارد تا نیروهایش را از سوریه خارج کند. در روزهای اخیر نیز شاهد بودیم که وی تداوم حضور نیروهای آمریکایی در سوریه را مضحک خواند و اظهار داشت که سوریه درگیر جنگ های قبیله ای است و آمریکا نیازی ندارد وارد چنین موضوعاتی شود. سوال اصلی اینجاست که هدف آمریکا از استقرار نیرو در شمال سوریه چه بوده است و چرا هم اکنون صحبت از خروج شده است. به یاد داریم که در سالهای گذشته سوریه وضعیت بی ثباتی داشت و محلی برای تقابل گروه های مختلف بود که از حمایت های بیرونی نیز برخوردار بودند. اما با گذشت زمان و با تقویت حاکمیت ملی، تثبیت اوضاع، بازپس گیری مناطق مختلف کشور از دست گروه های شورشی و تروریستی موضوع ماندن نیروهای خارجی و ائتلاف بین المللی مبارزه علیه داعش در سوریه و غیره مورد پرسش قرار گرفت که در این راستا حضور آمریکایی ها نیز یکی از موارد مورد بحث بود. علی رغم اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، این کشور حضور نیروهایش در نواحی شمالی و کردنشین را تداوم بخشید. این موضوع یکی از موارد چالش برانگیز و مورد اختلاف سیاست های آمریکا و ترکیه بود. پیش از این نیز بحث هایی مطرح بود بود که آمریکا در راستای تامین منافعش از گروه های مختلف در سوریه گام بر می دارد که به نوعی به چالش کشیدن حمایت آمریکا از گروههای کرد سوری بود که در این راستا به نوع نگاه آمریکا استناد می شد. حتی سخنگوی حزب دموکراتیک کردها در سوریه عنوان کرد که آمریکایی ها به تعهداتشان عمل نکردند و از پشت به ما خنجر زدند. این عبارت در رسانه بسیار مورد توجه قرار گرفت و بخش عمده آن را در راستای نگاه منفعت محور یا ابزاری سیاست آمریکا در حمایت از کردها ارزیابی شد.

شاید آغاز عملیات با حملات هوایی و پراکنده ترکیه سنجشی برای نوع واکنش کشورها و جامعه جهانی به این عملیات باشد که ترکیه به این موضوع از دریچه مسائل امنیتی نگاه می کند؛ چنانچه در ماه های اخیر یک کشمکش طولانی بین آنکارا و واشنگتن بر سر ایجاد یک منطقه امن یا حائل برقرار بود که در این راستا ترکیه نتوانست به خواسته اش برسد. بنابراین شاید از منظر مقام های ترکیه این عملیات بتواند نقطه آغازی برای ایجاد یک منطقه امن بدست مقام های این کشور باشد. اما این روند راه صعب العبوری را پیش روی آنکارا گذاشته که عبور از آن به این آسانی ها نخواهد بود.

صرفنظر از فضای رسانه ای شاید مهمترین سوال در حال حاضر این باشد که آیا آمریکا نیروهایش را از شمال سوریه خارج خواهد کرد و یا اینکه بر اساس سهم خواهی به حضور خود ادامه خواهد داد؟ نوع رابطه آمریکا و ترکیه به چه شکل خواهد بود؟

همزمان با اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوریه نوع سیاست ترکیه در قبال سوریه نیز تهاجمی تر شد. در همین حال مقام های آنکارا نیز همواره از ضرورت عملیات نظامی در شمال سوریه می گویند، در کنار این موارد جابجایی نیروها، تحرکات نظامی ترکیه از جمله گرفتن آرایش جنگی در مرز سوریه شدت گرفته که امکان انجام عملیات نظامی را نیز افزایش می دهد.

علیرغم اینکه گفته می شود خروج نیروهای آمریکایی چراغ سبزی برای انجام عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه بود باید در نظر داشت که آنکارا در این موضوع ملاحظاتی را نیز دارد. اگر اتفاقات گذشته را مرور کنیم می بینیم که ترکیه قبل تر در عفرین و ادلب عملیات هایی داشته که ناتمام مانده و نتیجه ای از آن نگرفته است. همزمان با مخالفت آمریکا و کشورهای اروپایی در رابطه با عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه مواجه هستیم. از طرفی مقام های آنکارا نیز در این رابطه اهدافی را تعریف کرده اند که مهمترین آن جلوگیری از خطرات امنیتی بوده است که قدرت گرفتن کردها نیز تهدیدها علیه ترکیه را نیز افزایش خواهد داد. حضور نیروهای پ.ک.ک نیز برای آنکارا تهدیدی بزرگ محسوب می شود که این امر نیز آنها را به مقابله مجبور می کند. بحث دیگر درباره تصمیم دولت ترکیه برای بازگشت آوارگان از این کشور به سوریه است که ضرورت ایجاد مناطق امن برای ترکیه را دو چندان می کند. در خصوص مناطق امن بحثی که مطرح می شود ایجاد منطقه حائل در منتهی الیه مرز ترکیه به داخل خاک سوریه است. آنکارا هدف از ایجاد چنین مناطقی را استقرار آوارگان و پناهندگان سوری عنوان می کند که این مساله و عملیات در شمال نیز مورد انتقاد جدی دولت سوریه قرار گرفته است. دولت سوریه با تاکید بر شکست آمریکا در این کشور به ترکیه توصیه کرده است که خود را در لبه پرتگاه قرار ندهد.

علی رغم ادعای ترکیه در خصوص مباحث سیاسی- امنیتی در سوریه برخی از ناظران و کارشناسان هدف این کشور را پیگیری سیاست تهاجمی در راستای افزایش توان و تأثیرگذاری آنکارا در منطقه پیرامونی ارزیابی می کنند. بحث حضور ترکیه در شمال سوریه از سالهای گذشته همچنان مطرح بوده و منجر به حضور نظامی این کشور در این منطقه شده است. همچنین مقابله با هر گونه تحرک کردها در شرق فرات از دیگر اهداف ترکیه است که در قالب سیاست های تهاجمی این کشور قرار می گیرد که هدف نهایی آن همانگونه که اشاره شد تأثیرگذاری در معادلات منطقه ای از منظر امنیت و سیاست بوده است که در این صورت ممکن است نتایج آن حتی بر مشکلات و بحران های ترکیه در سیاست داخلی اثرگذار باشد و باعث کاهش فشارها شود.

این تحلیل شما می تواند مصداق تفسیر دیگر تحلیل گران باشد که معتقدند اردوغان برای رهایی از فشارهای داخلی نیاز به یک بحران خارجی دارد تا طی آن بتواند سرپوشی بر ناکامی های خود در داخل بگذارد. مانند نتایج انتخابات شهرداری ها که برخی معتقدند باعث به خطر افتادن جایگاه رئیس جمهور ترکیه شده است.

تقویت جایگاه در سیاست داخلی یکی از اهداف سیاست های نظامی و برون مرزی ترکیه در سالهای گذشته بوده است. در همین راستا برگزاری انتخابات ملی، پارلمانی و حتی ریاست جمهوری در ترکیه همواره دوره ای از ایجاد تنش های امنیتی در منطقه بوده است؛ بدین معنا که ترکیه در این برهه ها تنش هایی را هم در داخل و هم در مرزهای سوریه با کردها داشته است. برای مثال می توان به حوادث عفرین و امنیتی کردن فضای کشور در داخل اشاره کرد. پس برای جمع بندی می توان گفت که تاثیرگذاری بر محیط درونی ترکیه و بهره گیری سیاسی و اجتماعی از تحولات که انتخابات یکی از آن موارد بوده، از جمله سیاست هایی است که دولت و شخص اردوغان همواره از آن استفاده کرده است.

آیا این اقدام بر معادلات دیگری مانند نشست های چندجانبه برای حل بحران سوریه نیز تاثیر خواهد گذاشت؟

بله همینطور است و ممکن است طرف های دیگر را که در قالب نشست های سه جانبه ایران، روسیه، ترکیه و حتی نوع گفت و گویی که میان آنکارا و واشنگتن وجود دارد اثر بگذارد. حتی عملی شدن خواسته های آنکارا نیز تضمینی برای تثبیت امنیت در داخل این کشور نخواهد بود. اگر چه تعداد زیادی از پناهندگان در داخل ترکیه هستند اما باید در نظر داشت ایجاد مناطق امن حاکمیت ملی سوریه را نقض خواهد کرد. در همین حال مرحله ایجاد تا برداشتن منطقه حائل و همچنین عبور از آن روندی زمان بر خواهد بود و نقطه بحران و چالش در شمال سوریه باقی خواهد ماند.

افزایش عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه چه تبعاتی را اول از همه متوجه ترکیه و سپس منطقه خواهد کرد؟

به طور طبیعی پیامدهایی خواهد داشت و دولت سوریه این اقدام را اشغالگری می داند و ممکن است باعث حضور طولانی مدت نیروهای نظامی آنکارا در آن منطقه شود که این موضوع در تعارض با اظهارات رجب طیب اردوغان رئیس جمهور و مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه مبنی بر احترام به تمامیت ارضی سوریه است. مقابله با یک تهدید در خاک سوریه و بهانه قرار دادن آن برای مقابله با کردها به عنوان یک موضوع امنیتی و سیاسی، دلیل موجهی برای حضور ترکیه در خاک آن کشور نیست و متعاقبا این مساله باعث افزایش تنش ها خواهد شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری خبرآنلاین ، تاریخ انتشار: 18 مهر 1398 ، کدخبر: 1308730 ، www.khabaronline.ir