رانت و انحصارگری دو مانع بزرگ اصلاح صنعت خودرو

یک کارشناس صنعت خودرو معتقد است: مصرف کننده تاوان ناکارآمدی و انحصار طلبی خودروسازان را می‌پردازد. صنعت خودرو به صنعتی انحصارگر و حیاط خلوت دولت‌ها تبدیل شده است که بهره وری و کارایی پایینی دارد. پشت این سیاست، ناتوانی، ضعف و هزارتوی فساد در مدیریت بوده و همچنان هست.

شعار سال: ستاد تنظیم بازار عصر دیروز پیشنهاد خود را مبنی بر قیمت گذاری خودرو اعلام کرد و بر اساس پیشنهاد این کمیته، فرمول قیمت تمام شده خودرو به علاوه حداکثر ۵ درصد سود به عنوان فرمول نرخ‌گذاری خودرو نهایی و مصوب شد.
طبق شنیده‌ها خودروسازان درخواست افزایش ۳۰ درصدی قیمت‌ها برای جبران ضرر خود را دارند، اما شورای رقابت معتقد است بخشی از زیان خودروسازان متوجه سرمایه گذاری آن‌ها در بخش‌هایی غیر از تولید بوده و به همین دلیل این ارقام به عنوان زیان تولید محسوب نشده و نباید در دستورالعمل جدید قیمت گذاری مورد توجه قرار گیرد.
این زورآزمایی طبق تجربه سال‌های گذشته خیلی به نفع مصرف کننده نیست چراکه در نهایت اگر شورا با افزایش قیمت مصوب خودرو در سال ۹۹ نیز موافقت کند در نهایت قیمت کف خودرو در بازار چیز دیگری را نشان می‌دهد!
هرچند این روز‌ها بازار خودرو در شرایط رکود تورمی قرار دارد و صاحبنظران معتقدند شیوع ویروس کرونا همچون دیگر نقاط جهان به کاهش قیمت‌ها در این بازار می‌انجامد، اما با گشت و گذار در بازار خودرو متوجه خواهید شد که علی رغم نبود خریدار، قیمت‌ها شکل صعودی گرفته و قصد کاهش هم ندارند.
البته کارشناسان یک دلیل مهم این مساله را عرضه اندک خودرو در بازار عنوان می‌کنند. فاصله ایجاد شده قیمتی کارخانه‌ای و بازار به وضوح قابل مشاهده است و این محصول محدودیت عرضه به بازار است.
هرچند خودروسازان به ویژه ایران خودرو ادعای افزایش تولید و عرضه کافی در بازار را شعار سال خود قرار داده، اما شواهد نشان از ضعف در عرضه محصولات به ویژه پرتیراژ‌ها در بازار دارد. وقتی نمایندگی‌های خودروسازان و همچنین نمایشگاه‌ها، خودرویی برای عرضه ندارند، نبض بازار را افرادی در دست می‌گیرند که در ماه‌های گذشته نسبت به پیش خرید خودرو و سرمایه‌گذاری اقدام کرده بودند و این روز‌ها قیمت‌های دلخواه خود را ارائه می‌کنند، مانند پیش فروش‌های ایران خودرو که برای جبران کسری نقدینگی اقدام می‌شود و بار‌ها از سوی کارشناسان مورد نقد قرار گرفته است.
صنعت خودرو، حیاط خلوت دولت‌ها
امرالله امینی، کارشناس صنعت خودرو با توجه به وضعیت صنعت خودرو می‌گوید: تا زمانی که دولت‌ها هیچ استراتژی خاصی برای حمایت از صنعت خودرو نداشته باشند ایجاد تنش‌های قیمتی و تقاضا در این بازار ادامه دارد.
این کارشناس صنعت خودرو گفت: امروز مردم تاوان سیاست‌های انحصارگرایانه دولت‌ها را با شرایط موجود در صنعت خودرو می‌پردازند. داشتن خودرو حق مردم است و هر ایرانی می‌تواند با خرید خودرو از این وسیله جهت رفاه و مقاصد اقتصادی بهره بگیرد، اما امروز این پدیده را تبدیل به یک تجارت ناپایدار و به دور از هر استانداردی در ایران کرده اند تا به هدف اصلی خود برسند.
به گفته امینی، مصرف کننده تاوان ناکارآمدی و انحصار طلبی خودروسازان را می‌پردازد. صنعت خودرو به صنعتی انحصارگر و حیاط خلوت دولت‌ها تبدیل شده است که بهره وری و کارایی پایینی دارد لذا باید تا حدی در این شرایط اقتصادی وضعیت مردم را نیز در نظر بگیرند. زمانی که به دنبال افزایش غیر معقول و بدون مصوبه قیمت خودرو هستند، نشان می‌دهد پشت این سیاست، ناتوانی و ضعف مدیریت در صنعت خودروسازی کشور همچنان وجود دارد.
وی تصریح کرد: متاسفانه دولت هم از این سیاست حمایت می‌کند، اما باید کار‌های دیگری انجام شود که تاکنون هیچ اقدامی در این خصوص از سوی سیاست گذاران و اقتصاددانان در بدنه دولت صورت نگرفته است.
این کارشناس صنعت خودرو با تاکید بر اینکه اصلاح زیر ساخت‌ها و تغییر در نحوه مدیریت، از جمله مواردی است که هیچگاه برای بهبود شرایط صنعت خودرو اجرایی نشده است و تاکنون نیز بنا به دلایل مختلف تمایلی برای مناسب سازی این شرایط وجود نداشته است.
امینی وجود رانت و انحصارگری را از موانع بزرگ برای ایجاد اصلاحات در صنعت خودرو برشمرد و گفت: پرداخت تسهیلات ارزان به این صنعت با نرخ‌های پایین بانکی و عدم انسجام و هماهنگی در زنجیره تولید خودرو (قطعه سازان، واردکنندگان و تولیدکنندگان خودرو) از ضعف‌هایی است که در صورت اصلاح و تغییر در رویکرد آن شرایط صنعت خودرو را دگرگون می‌کند، اما صلاح اقتصادی دولت‌ها در بلاتکلیفی این صنعت است، چرا که اگر این صنعت با استاندارد‌های جهانی چه از لحاظ کیفی و کمی و همچنین نحوه قیمت گذاری هماهنگ باشد دیگر هیچ سلطه‌ای را از سوی دولت‌ها نخواهد پذیرفت، از اینرو صنعت خودرو ضعیف تنها به نفع دولت هاست.
به گفته این کارشناس صنعت خودرو، تعیین ارتباط این صنعت با سایر تولیدکنندگان و عوامل در زنجیره تولید هنوز در ابهام و پیچیدگی است.
سیاست‌های ناکارآمد در صنعت
امینی با تاکید بر اینکه توسعه و پایداری صنعت خودرو در ایران با واقعیت‌های جهانی فاصله زیادی دارد گفت: کجای دنیا با وجود صنعتگران و تولید خودرو‌هایی با برند‌های صد ساله و بیشتر، دولتشان اجازه پیش فروش خودرو‌هایی که قرار است دو سال دیگر به دست مشتری برسد را صادر می‌کند؟! اینجا به دلیل سیاست‌های ناکارآمد مدیران در این صنعت سایت ثبت نام به مدت یک ربع به روی متقاضیان باز می‌شود و تنها با نمایی از سایت مواجه می‌شوند چراکه این نمایش تنها برای فریب اذهان عمومی است و همین تعداد محدودی که قرار است عرضه شود، قبل‌تر قرعه را به نام دلالان و واسطه گران وابسته به بدنه خود زده اند، این یعنی فساد، یعنی انحصار و مدت هاست که در حال رشد است.
این کارشناس صنعت خودرو در پایان تاکید کرد: اگر متولیان و دولت‌ها می‌خواهند با نام صنعت خودرو به مقاصدی به دور از رقابت بپردازند که هیچ، در غیر این صورت نیاز است دیدگاه دولت در راستای توسعه این صنعت به گونه‌ای تغییر کند که حداقل‌های مشابه با سایر کشور‌ها را داشته باشد.