شعار سال: حجت‌الاسلام عبدالحسین خسرو پناه ظهر امروز در اردوی علمی فرهنگی نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه با اشاره به دیدگاه‌های مختلف در اسلامی‌سازی علوم اظهار داشت: اصطلاح اسلامی‌سازی علوم یا علم دینی که اصطلاح علم دینی بیشتر رایج است تقریباً 70 سال است که جاافتاده و صاحب‌نظرانی در این مورد نظریه‌پردازی کرده‌اند.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: افرادی که در مورد اسلامی‌سازی علوم اظهار نظر کرده‌اند موضوع‌شان در حوزه علوم اعم از علوم انسانی است و مطلق علوم را اعم از علوم طبیعی، علوم انسانی، علوم مهندسی و علوم پزشکی در نظر داشته‌اند.

خسرو پناه با اشاره به شخصیت‌های دارای صاحب‌نظر در زمینه اسلامی‌سازی علوم بیان کرد: اسماعیل فاروقی که فلسطینی الاصل است در واشنگتن مؤسسه "المعهد العالمی للفکر الاسلامی" را راه انداخت و ظاهراً اولین کسی است که اصطلاح علم دینی را مطرح کرده است.

وی با بیان اینکه فاروقی همایش‌هایی هم در مالزی، کوالالامپور، جده و مکه برگزار کرد تصریح کرد: ظاهراً عربستان از او حمایت مالی می‌کرد اما فاروقی گرایش‌های وهابی نداشت.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: شخص صهیونیستی به فاروقی و خانواده‌اش در آمریکا حمله می‌کند که خودش و خانمش در این جریان کشته می‌شوند و دخترش مجروح می‌شود.

وی با بیان اینکه بعد از مرگ فاروقی شاگردانش مؤسسه "المعهد العالمی للفکر الاسلامی" را اداره می‌کنند گفت: این مؤسسه هم اکنون در واشنگتن فعال است و نزدیک 150 ـ 160 کتاب در حوزه اسلامی‌سازی اقتصاد، جامعه شناسی و بعضی علوم دیگر به زبان انگلیسی تألیف کرده است.

خسرو پناه در بخش دیگری از سخنانش ادامه داد: سید محمد نقیب العطّاس از دیگر افرادی است که به موضوع اسلامی‌سازی علوم پرداخته است و جزو متقدمین است.

وی عنوان کرد: نقیب العطاس یک مؤسسه به نام ایستاک در مالزی دارد که فعالیتش پژوهشی است و حدود هشت جلد از کتاب‌هایش در مورد اسلامی‌سازی علوم در این موسسه منتشر شده است.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در ادامه شهید صدر را نیز از افرادی برشمرد که در زمینه اسلامی‌سازی علوم نظر داده اما اصطلاح علم دینی را چندان مطرح نکرده است.

وی گفت: شهید صدر با توجه به تسلطی که بر فقه و تا حدودی فلسفه داشت کتاب فلسفتنا را نوشت که از فلسفه اسلامی برای نقد فلسفه مارکسیستی و سوسیالیستی کمک گرفته است.

خسرو پناه با بیان اینکه سید حسین نصر از دیگر افرادی است که در حوزه اسلامی‌سازی علوم نظریاتی را مطرح کرده گفت: دکتر نصر در حوزۀ هنر و معماری دینی قلم‌زده و معتقد است که دانشجویان قبل از شروع دروس فنی و علوم پایه باید یک ترم معارف اسلامی، هستی شناسی اسلامی، معرفت شناسی اسلامی و انسان شناسی اسلامی بخواننند.

وی ادامه داد: آیت‌الله مصباح یزدی نیز از جمله افرادی است که در این زمینه اظهار نظر کرده و دغدغه‌اش بیشتر در اسلامی‌سازی علوم انسانی است تا علوم طبیعی و مهندسی و پزشکی.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: جریان‌های روشنفکری سکولار و روشنفکری دینی در مقابل صاحب‌نظران اسلامی‌سازی علوم هستند که منکر علم دینی‌اند، دکتر ملکیان نماینده روشن‌فکری سکولار و سروش هم نماینده روشن‌فکری دینی است که هر دو منکر علم دینی هستند.

خسرو پناه با بیان اینکه منکرین علم دینی معتقدند که ما وقتی از علم صحبت می‌کنیم مقصود علوم تجربی است گفت: حالا چه علوم تجربی انسانی چه طبیعی و علوم تجربی روشش تجربه است تجربه با مشاهده و استقرا و فرضیه و تجربه‌پذیری انجام می‌شود وقتی علوم تجربی روشش تجربه است تجربه دیگر اسلامی و غیر اسلامی ندارد.

وی عنوان کرد: این افراد معتقدند علوم تجربی که متدش تجربه است، تجربه را دیگر می‌خواهد مسلمان انجام بدهد یا کافر انجام بدهد فرق ندارد و قائلین به علم دینی معتقدند که در علوم تجربی و تجربه مبانی هم تأثیرگذار است.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به اصطلاح کلام جدید اظهار داشت: میر سید احمد خان هندی که دانشگاه علیگر را تأسیس کرد در هندوستان اولین بار اصطلاح کلام جدید را مطرح کرد.

خسروپناه با بیان اینکه در ایران نیز شهید مطهری اولین کسی بود که اصطلاح کلام جدید را مطرح کرد افزود: تا جایی که تحقیق کرده‌ام اصطلاح علم دینی را دارد ولی بسط نداده بلکه گفته هر علمی که برای جامعه دینی مفید باشد علم دینی است.

وی عنوان کرد: شهید مطهری با اینکه شخص بسیار نواندیشی بود و امثال علامه طباطبایی و دیگران را دغدغه‌مند می‌کرد اما آن زمان چون در جامعه ما خیلی اصطلاح علم دینی مطرح نبود لذا شهید مطهری هم به آن نپرداخته است.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران اظهار داشت: آیت‌الله مصباح یزدی جزو معدود کسانی است که علاوه بر اینکه در باب علم دینی دغدغه داشتند تشکیلاتی و مدیریتی هم کار کردند.

وی بیان کرد: آیت‌الله مصباح نیز مانند شهید صدر دغدغه‌اش در علوم دینی، علوم طبیعی و همه علوم نبود بر خلاف نصر و عطاس و فاروقی که وقتی از علم دینی صحبت می‌کردند مثلاً فیزیک دینی هم منظورشان بود.

خسروپناه تصریح کرد: آیت‌الله مصباح یزدی به علوم انسانی با رویکرد اسلامی معتقد است و اساسنامه مؤسسه امام خمینی(ره) هم همین تعبیر را دارد.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه علم را برای حل معضلات می‌خواهیم و علم را دنبال می‌کنیم که معظلی را حل کنیم عنوان کرد: شخصیتی مثل شهید صدر وقتی اقتصادنا می‌نویسد یک معضل اجتماعی دیده که می‌نویسد شهید صدر 47 ـ 48 سالش بود شهید شد ولی این همه آثار و برکات علمی خیلی حرف است چون این‌ها با علم زندگی کردند.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به اینکه امروزه عده‌ای به دنبال علم هستند تا درجه و ارتقایی بگیرند تصریح کرد: اگر به دنبال تحول در علوم انسانی هستیم باید علم را برای حل نیازهای جامعه دنبال کنیم چرا که با دغدغه‌های ظاهری و مادی به جایی نمی‌رسیم.

وی افزود: آیت‌الله جوادی آملی بر مبانی معرفت‌شناسی تاکید می‌کنند و معتقدند دو مبنای معرفتی داریم عقل و نقل.

خسرو پناه گفت: آیت‌الله جوادی آملی نقل را قرآن و سنت می‌داند و سنت هم اقسامی از جمله خبر واحد و متواتر دارد عقل هم که تقسیم می‌شود به عقل تجریدی، عقل نیمه تجریدی، عقل تجربی.

وی تصریح کرد: آیت‌الله جوادی آملی معتقد است که مشکل علوم موجود این است که فقط از عقل استفاده کرده‌اند از نقل استفاده نکرده‌اند.

خسرو پناه با اشاره به الگوی حِکمی اجتهادی علوم انسانی اسلامی اظهار داشت: علم دینی علمی است که مبانی روش‌شناسی، جهت‌گیری و کارآمدی دینی داشته باشد و علمی اگر در این چهار جهت دینی باشد علم دینی است به این معنا می‌شود علوم طبیعی دینی داشت، علوم انسانی دینی داشت و طب دینی داشت.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: تعریف علم دینی مشکلی را حل نمی‌کند بلکه آنچه مهم است داشتن یک الگوست، الگوی اسلامی‌سازی علوم.

خسرو پناه خاطرنشان کرد: ارائه یک الگوی واحد برای اسلامی‌سازی علوم امکان پذیر نیست به عنوان مثال الگوی اسلامی‌سازی فلسفه الگوی خاصی است که این الگو مخصوص خودش است و در جای دیگر کاربردی ندارد و در سایر علوم مانند علوم رفتاری ـ اجتماعی، طب هم به همین شکل است.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار 17 شهریور 95 ، کد مطلب: 1181076: www.tasnimnews.com