شعار سال: آموزش عالی در تمامی جوامع، اصلیترین عامل تحول و پیشرفت جامعه محسوب میشود. در همین راستا دانشگاه بهعنوان عامل اجرایی آموزش عالی بیشترین تأثیرگذاری را دارد. یکی از لازمههای ایفای چنین نقشی برخورداری از اعضای هیئتعلمی شایسته و توانمند است. اگر دانشجو را نیز بهعنوان یکی از شاخصهای اصلی توسعهیافتگی نظام آموزش بدانیم، وجود اعضای هیئتعلمی برجسته و توانمند در انتقال مفاهیم آموزشی و پژوهشی جایگاه پراهمیتتری مییابد.
وزارت علوم در همین راستا و باهدف توسعه علمی و پویایی اعضای هیئتعلمی در محیطهای دانشگاهی از سال ۸۳ اقدام به تدوین آییننامهای بانام ارتقای مرتبه اعضای هیئتعلمی کرد. این آییننامه طی دو دهه اخیر با فرازوفرودهای زیادی همراه بود، بهطوریکه در سالهای ۸۵ و ۸۹ یکبار و درنهایت پس از دو سال کشوقوس و جدال دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۹۵ با پیشنهادات مختلف و تجمیع دو آییننامه اعضای هیئتعلمی وزارت علوم و وزارت بهداشت دستخوش تغییرات فرمی و محتوایی شد.
اما باوجود تمام بررسیها و تشکیل کارگروههای مختلف آییننامه ارتقای اعضای هیئتعلمی همچنان مشکلات اساسی داشت بهطوریکه باید به وزارت علوم برای دستیابی به چنین آییننامهای تبریک گفت! نه از آن روی که آئیننامههای قبلی ارتقاء چون آئیننامه مصوب ۱۴ دیماه ۹۸ در زمان وزارت کامران دانشجو یا آئیننامه مصوب ۱۸آبان ۸۷ در زمان وزارت محمدمهدی زاهدی و نظایر آن چیزی داشتند که میشد به آنها دلخوش بود، بلکه از آن روی که آئیننامه جدید فرصت اصلاح را نیز از خود گرفته است.
آییننامه ارتقای اساتید همچنان مبهم است
نواقص موجود در آخرین اصلاحیه آییننامه ارتقای اساتید که مربوط به سال ۹۴ میشود، حاشیههای زیادی در پی داشت تا آنجا که قریب بهاتفاق کارشناسان دانشگاهی ایرادات خاص خود را بر آن گرفتند به همین منظور وزارت علوم در سال ۹۷ تصمیم به اصلاح مجدد آن در حد الحاق یک ماده گرفت، مادهای که بهموجب آن وظیفه اصلاح بند پژوهشی آییننامه ارتقای اساتید به دانشگاهها محول شد. فارغ از اینکه ایرادات آییننامه ارتقای اساتید تنها به بخش پژوهشی مربوط نمیشود و در جایجای آن مشهود است در ادامه به برخی ابهامات و نواقص آییننامه ارتقای اساتید با توجه به نظر اعضای هیئتهای علمی، اساتید و دبیران هیئت ممیزه خواهیم پرداخت.
نگاه یکسان به همه دانشگاهها
مأموریت دانشگاهها با یکدیگر متفاوت است؛ بهطوریکه برخی از آنها با اهداف خاصی تأسیسشدهاند و به یک نظام ارزیابی متمایز از سایر دانشگاهها نیازمند هستند.
عبداللهی، دبیر هیئت ممیزه دانشگاه خوارزمی دراینباره گفت: شاید کمی سخت باشد تا با توجه به رشتههای دانشگاهی آییننامه ارتقاء اساتید تدوین شود؛ اما اگر حوزهبندی رخ دهد و نگاه عملیاتیتری به آن کنیم، تصمیمگیریها واقعبینانهتر میشوند. وزارت علوم شاید هم یک پله آنطرفتر یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی لازم باشد بهصورت جامعتر به تدوین این آییننامه بپردازد.
یک آییننامه برای ۲ وزارت خانه
ادغام آییننامه ارتقای اعضای هیئتعلمی دو وزارت خانه علوم و بهداشت نهتنها مشکلی را حل نکرد؛ بلکه ابهامات بسیاری را به بار آورد؛ که ازجمله آنها میتوانیم به عدم تفکیک فعالیت علمی استاد فلسفه و مهندس شیمی اشارهکنیم.
محمود فتوحی، رئیس دانشگاه شریف دراینباره گفت: ایراد کلی آییننامه این است که یک نسخه برای همه دانشگاهها و همه رشتهها نوشتهشده؛ درحالیکه نمیتوان گفت روش ارتقای یک استاد دانشگاه باید در رشتههای مختلف علوم انسانی، فنی و ریاضی و پزشکی یکسان باشد. البته نمیتوان به تعداد اعضای هیئتعلمی آییننامه ارتقا نوشت، ولی میتوان آییننامههای ارتقا را برای گروهی از رشتههای تخصصیتر تدوین کرد.
عدم تفکیک مناطق جغرافیایینیازمندیهای مناطق مختلف جغرافیایی با یکدیگر متفاوت است؛ بهطوریکه برخی از آنها مشکلات بومی خاصی دارند؛ و ازآنجاییکه نسبت یک دانشگاه به مسئله بومی خود با نسبت سایر دانشگاهها به آن مسئله متفاوت است، لازم میآید دانشجویان و اساتید آن دانشگاه به بررسی مسئله بپردازند؛ البته در این میان ضرورت دارد وزارت علوم به ساماندهی آموزش عالی و مأموریت گرا کردن دانشگاهها همت کند.
علی خاکی صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: باور ما این است که مراکز آموزش عالی نباید خود را مستعد هر کاری بدانند؛ بلکه آنها باید مأموریت ویژه خود را داشته باشند و متناسب با نیازهای جامعه و توانمندیهای خود به تربیت دانشجو بپردازند.
ابهام در انتظارات جدی از اساتید
یکی دیگر از ابهامات آییننامه ارتقای اساتید نامعلوم بودن انتظارات علمی و پژوهشی از اساتید است. بهعنوانمثال انتظار از یک استاد در رعایت نظم و انضباط درسی و شئون آموزشی و انجام فعالیت فرهنگی چیست.
عبداللهی، دبیر هیئت ممیزه دانشگاه خوارزمی دراینباره گفت: ماده یک آییننامه ارتقاء اساتید کمی بهصورت شکلی درآمده است. بهصورتی که متأسفانه مقدار زیادی از بحث فعالیت فرهنگی همکاران محدود به مستنداتی شده است که اساتید در کلاسها و دورههای آموزشی خود میگذرانند؛ و شاید آنطور که انتظار میرفت عملیاتی نشد یا به عبارت دقیقتر آن جنبه تربیتی که بههرحال یک عضو هیئتعلمی باید مدنظر داشته باشد در کنار آموزش و پژوهش موردتوجه واقع نشد، اگر قرار است تغییراتی در آییننامه ارتقاء اساتید وزارت علوم داده شود در ماده یک باشد بهنحویکه یک مقداری این جنبه تربیتی معنای جدیتری بیابد مثلاً علاوه بر تعهد حرفهای، مؤلفههای فرهنگی نیز پرنگتر شوند.
عدم ایجاد سطح کیفی در ارائه مقالات / تلاش اساتید برای ارائه مقالات isiاگرچه در اصلاحیه سال ۹۷ آییننامه ارتقای اساتید مسئله کاربردی بودن مقالات تا حدودی بهبود بخشیده شد، اما سیاستهای انگیزشی کافی برای روی آوردن اساتید به نگارش صرفاً مقاله در هر سطحی تعجببرانگیز است.
رجب زاده طهماسبی، معاون پژوهشی دانشگاه صداوسیما دراینباره گفت: متأسفانه اساتید به میزان مقالههای ایاسای که ارائه میدهند ارتقاء مییابند. این موضوع سبب شده است تا به مسئله پایاننامهها نگاه کمی داشته باشند با این کار در حقیقت به مشکلات دیگر نظامها میپردازیم و در جهت رفع آنها تلاش میکنیم و درنهایت توسط آنها تحسین میشویم. بنده معتقد هستم این نگاه باید کمی تغییر کند بهطوریکه مسئله یابی در داخل کشور انجام شود و مشکلات کشور خودمان را مرتفع سازد.
فقهی، مدیر امور هیئتعلمی و دبیر هیئت ممیزه دانشگاه شهید بهشتی گفت: اینکه تمام اساتید به سمت ارائه مقاله isi بپردازند کار درستی نیست، شاید اگر نسبت آن ۸۰ به ۲۰ باشد؛ بهطوریکه ۸۰ درصد افراد به حل مسائل داخلی بپردازند و ۲۰ درصد از توانمندترین اساتید دانشگاه به سمت کسب آبروی علمی از طریق چاپ مقاله در معتبرترین مجلات بینالمللی بروند، بسیار مناسبتر است. راهحلی که در این زمینه وجود دارد، ایجاد یک سطح کیفی حداقلی برای مقالات isi در آییننامه ارتقاء اعضای هیئتعلمی است. این موضوع در آییننامه دیده نشده است.
عدم تفکیک آییننامه ارتقای اساتید دانشگاهها و پژوهشگاههاابهامات ایجادشده تنها به ادغام ۲ آییننامه ارتقای اعضای هیئتعلمی وزارت علوم و بهداشت منتهی نمیشود بلکه عدم تفکیک آییننامه ارتقاء اساتید دانشگاهها و پژوهشگاهها را نیز شامل میشود. در حقیقت عدم تفکیک آییننامه موجب میشود تا افرادی که به فعالیتهای پژوهشی میپردازند نیز به ارائه مقاله رویآورند.
فقهی، مدیر امور هیئتعلمی و دبیر هیئت ممیزه دانشگاه شهید بهشتی دراینباره گفت: زمانی که فرد پس از فارغالتحصیلی، در صنعت حضور مییابد دیگر نباید از او درخواست ارائه مقاله داشته باشیم. در حقیقت در این مقطع فعالیت در صنعت از وی انتظار میرود. مقاله را به این منظور از دانشجو درخواست میکنیم تا مشخص شود به چه میزان پژوهش را آموخته است؛ بنابراین یک آییننامه ارتقاء برای تمام اعضای هیئتعلمی چه در صنعت و جامعه و چه در دانشگاه روش صحیحی نیست.
نبود ساختاری برای تنزل علمی اساتید
یکی از ضعفهای جدی این آییننامه ارتقای اساتید، مربوط به ضعف ساختار جریمه اساتید در صورت کمکاری است. بهطورکلی در آییننامه فعلی هیچ ساختاری برای تنزل علمی اساتید در نظر گرفته نشده است و صرفاً طولانی شدن ارتقای یک استاد میتواند نشاندهنده کمکاری یا ضعف علمی او باشد. اصلاح و گنجاندن این نکته در آییننامه جدید میتواند قابلتأمل باشد، بهطوریکه اگر استادی نتواند جایگاه علمی خود را بر اساس نیازهای ملی تعریف کند، ساختار در نظر گرفتهشده جایگاه علمی را کاهش میدهد.
وزارت علوم پس از گذشت چندین سال هنوز در پیچوخم اصلاح آییننامه ارتقای اساتید باقیمانده و موفق به تدوین آییننامهای درخور اعضای هیئتعلمی نشده است. امیدوار هستیم وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی با اتخاذ تدابیری پس از درک اهمیت مسئله و لزوم اصلاح بندهای مختلف آییننامه ارتقای اعضای هیئتعلمی به تدوین آییننامهای جدید بپردازند.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار: 18 تیر 1399، کد خبر 860200، www. snn.ir