شعار سال: داستان از چند پیشنهاد شروع شد؛ اینکه عده‌ای معتقد بودند که نامزد‌های ریاست جمهوری بهتر است به جای دعوا‌های بی سر و ته در انتخابات، ابتدا کابینه خود را معرفی کنند تا مردم بدانند که آن‌ها چه چیزی در چنته دارند؛ پس از این صحبت به سراغ برخی از کارشناسان رفتیم تا نظر آن‌ها را درباره آن بدانیم.

مناظره یا تخریب؟ مسئله این است

اسدالله بادامچیان دبیرکل حزب موتلفه اسلامی یکی از افرادی بود که در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان به اثرات مثبت معرفی زود هنگام کابینه توسط نامزد‌ها در مناظرات انتخاباتی اشاره کرد و گفت: نباید انتخابات را که صحنه حضور مردم است به صحنه نزاع نامزد‌ها با یکدیگر بدل کنیم تا چند نفر مدام به یکدیگر بگویند تو نباید رئیس جمهور شوی و مانند مناظرات انتخاباتی آمریکا مدام به یکدیگر توهین کنند؛ معتقدم که در مناظرات، نامزد‌ها باید برنامه‌ها و کابینه خود را به مردم معرفی کنند نه جنگ‌های تخریبی ضد یکدیگر.

سیدمحمد حسینی وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت:، چون عموم مردم معمولا شناخت کافی نسبت به رویکرد، عملکرد و مواضع گزینه‌های ریاست‌جمهوری ندارند، بهتر است نامزد‌های ریاست جمهوری ضمن بیان برنامه‌های خود، مدیران ارشد مورد نظر خود را هم برای دستگاه‌های اجرایی به صورت اجمالی به مردم معرفی کنند؛ همچنین این امکان وجود دارد که تیم اقتصادی یا تیم سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و زیربنایی خود را به مردم معرفی کنند تا ارزیابی مردم از دولت تا حدودی واقع بینانه‌تر بوده و مسیر حرکت و توان عملیاتی هر نامزد را تشخیص دهند.

او تاکید کرد که در برخی کشور‌ها مانند آمریکا، نامزد ریاست جمهوری معاون اول و افراد کلیدی همراه خود را به مردم معرفی می‌کند که این اقدام خوبی است و باعث می‌شود تا تصمیم‌گیری توده‌های مردم بهتر صورت گیرد، بنابراین اگر ذکر اسامی دقیق وزرا برای نامزد دشوار باشد می‌تواند برخی اعضای اصلی کمیته‌های سیاست داخلی، فرهنگی، علمی، اجتماعی، اقتصاد، سیاست خارجی و امنیتی را اعلام کند تا نوع نگاه او مشخص شود و البته انتخاب نهایی وزراء موکول به تصویب و همکاری نمایندگان مجلس است که به آن‌ها رای اعتماد دهند.


حسین کنعانی مقدم دبیرکل حزب سبز در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره اثرات مثبت این اقدام گفته است که این پیشنهاد از سمت خود من مطرح شده و من بار‌ها در مصاحبه‌های مختلف تاکید کردم که کشور باید از شخص محوری خارج شود؛ بنابراین ما در ابتدا باید ببینیم که چه کسی قرار است دولت و کابینه را تشکیل دهد و آیا این کارآمدی را دارد یا خیر؛ زیرا رئیس جمهور نباید صرفا با صحبت‌های پوپولیستی و شعارگونه از مردم رای گرفته و یک دولت ناکارآمد را تشکیل دهد. اما او در ادامه صحبت‌هایش به موضوعی اشاره کرد که داستان گزارش را به خطی دیگر سوق داد.

پدرخوانده‌های پشت پرده دولت‌ها
کنعانی مقدم در ادامه گفت که این رخداد باعث می‌شود افرادی که در سایه اقدامات دولت هستند خود را نشان دهند، زیرا متاسفانه همیشه در دولت‌ها افرادی حضور داشته‌اند که علیرغم اینکه مورد اقبال مردم قرار نمی‌گیرند,، اما همواره بیشترین اِعمال قدرت را دارند؛ از همین رو نیز ما معتقدیم که با این فرآیند این افراد آفتابی خواهند شد و مردم می‌دانند که رئیس جمهور احتمالی قرار است با چه تیمی کار کند و آیا این تیم کارآمد خواهد بود یا خیر؟

این فعال اصولگرا در تشریح اقدامات این گروه‌ها گفت: این افراد معمولا بدون پاسخگویی و مسئولیت برای امور کشور تصمیم گرفته و این امری خطرناک است؛ کما اینکه عمدتا این‌ها افرادی هستند که مناسبات دولت را تعیین می‌کنند و دولت بر اساس خواسته‌های آن‌ها رفتار می‌کند؛ ما هم آن‌ها را به عنوان پدرخوانده‌هایی می‌شناسیم که در سایه نشسته و دولت‌ها را مدیریت می‌کنند.

این صحبت‌ها البته صرفا نظر این کارشناس نبود؛ چرا که محمد حسین قدیری ابیانه سفیر اسبق کشورمان در ایتالیا هم فرد دیگری بود که در گفتگو با ما نه تنها بر این موضوع صحه گذاشت، بلکه مصادیقی هم درباره این موضوع در دولت‌های قبل طرح کرد و گفت: برای مثال افرادی نظیر اسفندیار رحیم مشایی در دولت احمدی نژاد و برخی دیگر در دولت مرحوم آیت الله هاشمی بودند که نفوذشان در دولتِ حاکم امری بسیار مشهود بود.


او در ادامه گفت: برای مثال شاهد بودیم که احمدی نژاد در تعریف از مشایی او را در حد یک معصوم بالا می‌بُرد، در دوران رئیس دولت اصلاحات هم شاهد بودیم که اگر چه شعار او تکیه بر عقل جمعی بود,، اما گویا افرادی که آن‌ها را عقل جمعی می‌نامید بسیار محدود بودند، برای مثال افرادی نظیر حجاریان، تاجیک و حزب مشارکت بر دولت او بسیار مسلط بودند.

صحبت که به اینجا رسید سوال دیگری در ذهن ما ایجاد شد، مبنی بر اینکه آیا منظور از صحبت‎‌هایی که این کارشناسان ارائه کردند همان مفهوم دولت در سایه بود؟

آیا پدر خوانده‌ها همان دولت‌های در سایه هستند؟

برای یافتن پاسخ پرسش بالا به سراغ برخی کارشناسان رفته و این گونه پاسخ گرفتیم. محمدحسین قدیری ابیانه در این باره گفت: معنای دولت در سایه با آن مفهوم سنخیت ندارد؛ زیرا اصولا دولت در سایه یک اصطلاح رایج در جهان است و هر حزبی یک دولت در سایه دارد، برای مثال در کشور‌های غربی احزاب نشان می‌دهند که اگر به قدرت برسند چه کسی وزیر امور خارجه، وزیر مسکن و ... خواهد بود و آن‌ها معمولا امور مربوط به نظارت بر دولت را دنبال می‌کند؛ البته این به معنای دخالت در امور نیست، بلکه به معنای نظارت بر امور است؛ در نتیجه دولت در سایه به این معنا امر مفیدی است.


او در ادامه گفت که البته این بدان معنا نیست که دولت در دولت حضور داشته و یک دولت دیگر جدا از دولت حاکم عمل کند؛ زیرا طبق قانون وظیفه هر دولتی مشخص است و اینکه دیگران و سایر احزاب برای خودشان دولت در سایه داشته باشند نفی حقوق و اختیارات وزرای اصلی نیست.

البته حسین کنعانی مقدم دیدگاه دیگری درباره دولت در سایه داشته و درباره آن گفت: این دو واژه با هم متفاوت هستند، زیرا در تعریف احزاب و گروه‌ها، دولت در سایه به این معناست که وقتی یک جناح در انتخابات شکست می‌خورد؛ با تشکیل جمعی با نام دولت در سایه در تلاش است تا به دولت حاکم طرح‌های مشورتی ارائه داده تا هم امور دولت را دیدبانی کرده و هم به نیرو‌های خود برای دولت بعد کمک کند.

پس از این دو تعریفِ تا حدی متضاد به سراغ یک کارشناس دیگر رفتیم تا نظر تکمیلی او را در این باره جویا شویم.

سید محمد حسینی وزیر اسبق ارشاد در این باره به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: معمولا وقتی دو حزب در کشور باهم رقابت می‌کنند؛ مانند دموکرات‌ها و جمهوری خواهان در آمریکا و یا حزب کارگر و محافظه‌کار در انگلیس؛ هر زمان که دولت در اختیار یکی از این احزاب باشد، گروه‌های حامی آن دولت مسائل مختلف را رصد کرده و برنامه‌ها را در کمیته‌های تخصصی خود پیگیری می‌کنند و با دولت در میان می‌گذارند و در تمام امور دولت دخیل هستند.

او ادامه داد: علاوه بر این، حزب رقیب برنامه‌ها و فعالیت‌های دولت را پیگیری کرده و موضع می‌گیرد و حتی ممکن است در پایان دولت تحلیلی درباره عملکرد او ارائه دهد؛ بنابراین هر دو حالت این موضوع ممکن است، البته در ایران مفهوم دولت سایه چندان جا نیفتاده است,، اما شاید یکی از افرادی که در این زمینه بسیار قوی ظاهر شده سعید جلیلی باشد.


حسینی تاکید کرده است که هم در جناح مقابل و هم در جناح حامی باید افرادی خارج از ساز و کار‌های اداری حضور داشته و فعالیت‌های دولت را در مسیر درست قرار دهند، زیرا مسئولان اجرایی آنقدر درگیر هستند که ممکن است اشکالات خود را متوجه نشوند، اما افرادی که فراغ خاطر و فرصت و مجال بیشتری دارند باید نشسته و اظهار نظر کنند؛ کما اینکه در دولت‌های سایه معمولا از دو گروه استفاده می‌شود، یک دسته مدیران اجرایی هستند که کار‌های مدیریتی را درون حوزه مربوطه انجام خواهند داد و دسته دوم هم نظریه‌پردازان و اساتیدی هستند که صرفا اقدامات تئوریک انجام خواهند داد.

دو پیشنهاد برای دولت بعد
در پایان باید گفت سیر این گزارش که با اظهارات کارشناسان مختلف شروع شد و خاتمه پیدا کرد؛ دو پیشنهاد عملی و مطلوب را برای نامزد‌های ریاست جمهوری در پی داشت: اول اینکه نامزد‌ها در ابتدا کابینه احتمالی خود را معرفی کرده تا دست مردان پشت پرده از دولت آن‌ها کوتاه شود و دوم اینکه دولت‌ها نسبت به دولت‌های در سایه گارد نگرفته و از پیشنهادات آن‌ها استفاده مطلوب کنند؛ پیشنهاداتی که البته قطعا جای اظهارنظر‌های بیشتری داشته و در گزارش‌های بعدی به آن‌ها بیشتر خواهیم پرداخت.

البته در این میان نباید از نقش کلیدی مردم در انتخابات غافل ماند، چرا که به گفته مهدی چمران رئیس اسبق شورای شهر تهران در انتخابات نقش بصیرت مردمی اهمیت به سزایی دارد؛ کما اینکه مقام معظم رهبری به خصوص در این دو سال آخر بر روی بصیرت مردم تاکید بسیاری داشتند و آن را ملاک قرار دادند، مردم به سادگی از روی شعار‌ها و نحوه رفتار نامزد‌ها می‌توانند به نوع شخصیت نامزد دست یافته و درباره نحوه عملکرد احتمالی آن‌ها در دولت احتمالی و همچنین حضور افراد پشت پرده در دولت‌های آن‌ها اظهار نظر کنند.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: 12 آبان ۱۳۹۹، کد خبر:7543121، yjc.ir