شعار سال: دکتر احمد وثوق، رئیس مرکز درمان ناباوری رویان با اشاره به راه اندازی و تأسیس پژوهشگاه رویان، اظهار کرد: موضوع تأسیس مرکز درمان ناباوری در کشور در دهه 60 مطرح شد و در سال 66 بااینکه ما دچار جنگ تحمیلی بودیم و تمام تلاش مسئولان کشوری برای اداره کشور و پیروزی از جنگ بود، در آن زمان تعدادی از جوانان کشور به فکر طراحی مرکزی برای درمان ناباروری افتادند اما آن زمان احساس می‌شد کشور دارای مشکلات دیگری است که باید حل شوند تا اینکه بحث بیماری و مشکلات ناباروری را در کشور پیگیری کنیم.

وی ادامه داد: با توضیح درباره اینکه تأسیس مرکز درمان ناباروری کار بسیار دشواری نیست و با یک‌همت نیروهای جهاد دانشگاهی و کمک دولت، می‌توان این اقدام را آغاز کرد این ایده در آن زمان توانست جایگاه اصلی خود را پیدا کند و در اوائل سال 69 مرکز درمان ناباروری با حمایت‌های مسئولان، به بهره‌برداری رسید و رسماً سال 1370 این مرکز در کشور تحت عنوان «مرکز درمان ناباروری رویان» آغاز به کار کرد.

درمان بیماران نابارور در کنار پژوهش؛ هدف اصلی پژوهشگاه رویان است

رئیس مرکز درمان ناباوری رویان ابراز کرد: نگاه ما از همان ابتدا انجام خدمات درمان ناباروری با توجه به پژوهش‌های صورت گرفته در زمینهٔ علل ناباروری بود و در کنار آن آموزش نیروی انسانی موردنیاز برای مراکز دیگر نیز یکی دیگر از اهداف رویان به شمار می‌آید، درواقع هدف‌گذاری و نقشه راه ما این بود که موسسه‌ای داشته باشیم تا فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و درمانی را در کنار هم دارا باشد.

وثوق، درباره اهمیت مسئله پژوهش در پژوهشگاه رویان، عنوان کرد: ما در این پژوهشگاه توانستیم سؤالات درمانی را به‌عنوان موضوعات پژوهشی در زمینهٔ درمان ناباروری مطرح کنیم و پیرو آن پژوهش صورت بگیرد و درنهایت پاسخ سؤالات که نتیجه پژوهش است را در اختیار درمان قرار دهیم. دراین‌باره توفیقات خوبی داشته‌ایم و توانستیم روش‌هایی برای بالا بردن کیفیت جنین و استحصال(جداسازی) تخمک داشته باشیم.

وی اضافه کرد: برای این‌که تخمک و اسپرم، کیفیت مطلوبی داشته باشند و منجر به بالا رفتن میزان موفقیت در درمان ناباروری شوند، پژوهش‌های انجام‌شده در اختیار درمان قرار می‌گیرد تا مراجعین ما از موفقیت بالاتری برخوردار شوند.

ایجاد بانک نگهداری اسپرم و تخمک بیماران خاص برای حفظ شانس باروری

رئیس مرکز درمان ناباوری رویان بر توجه این پژوهشگاه به سلامت نوزادان متولدشده تأکید و بیان کرد: ما تنها به بالا بردن میزان موفقیت توجه نمی‌کنیم، بلکه سلامت نوزادان نیز مهم است و باید کودکانی متولد شوند که از سلامت کافی برخوردار باشند.

وی تأکید کرد: ما همواره به دنبال این پژوهش بودیم که چگونه می‌توانیم شانس افراد در معرض بیماری را برای قابلیت باروری حفظ کنیم، به این صورت که اگر کسی در معرض بیماری قرار دارد که درمان آن منجر به کاهش شانس باروری شود، ما چه اقداماتی می‌توانیم انجام دهیم که این شانس باروری را برای او نگهداری و حفظ کنیم، اینجا بود که در همان سال‌های ابتدایی این موضوع را آغاز کردیم که اسپرم و تخمک زوجین را استحصال و منجمد و برای آن‌ها نگهداری کنیم تا در زمان موردنیاز بتوانند از آن استفاده کنند و همین علت سبب شد تا بانک اسپرم را ایجاد کنیم.

وثوق متذکر شد: هدف این بانک آن نیست که اسپرم و تخمک برای کسانی دیگر استفاده شود بلکه این نمونه‌ها صرفاً برای خود افراد نگهداری می‌شوند، این از راهبردهای ما بوده تا بتوانیم باروری را برای افراد حفظ کنیم.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه رویان با اشاره به تلاش‌های این پژوهشگاه برای باروری افراد عقیم،خاطرنشان کرد: ما در پژوهش دیگری به دنبال حل مشکلات افراد عقیمی بودیم که نمی‌توان با هیچ روشی از آن‌ها نمونه و گامت گرفت و این ایده در ذهن محققین ما بود که آیا سلول‌هایی در ساختار بدن وجود دارند که توانایی تقسیم به انواع سلول‌ها را داشته باشند ازجمله سلول‌های جنسی، این موضوع باعث شد تا وارد تحقیقاتی شویم که نتیجه‌ آن بحث دست یافتن به دانش سلول‌های بنیادی است و موجب شد تا سلول‌هایی را داشته باشیم که در موارد ضروری و ازجمله بیماری‌های لاعلاج،موضوعات ناباروری و عقیم کامل این نوع درواقع مشکلات را بتوانیم درمان کنیم و توانستیم به سلول‌های بنیادی دست پیدا کنیم.

بومی‌سازی دانش شبیه‌سازی؛ با احداث پژوهشکده‌ای جانوری در اصفهان

وی بابیان برخی دیگر از فعالیت‌های این پژوهشگاه، ادامه داد: با تلاش‌های محققان، پژوهشکده‌ای در اصفهان به نام بیوتکنولوژی جانوری را ایجاد کردیم که موفق شده شبیه‌سازی حیوانات را اجرا کند. این پژوهشکده توانسته در طول این سال‌ها دانش شبیه‌سازی را کاملاً بومی‌ کند، طوری که امروز توانایی استفاده از دانش شبیه‌سازی و سلول‌های بنیادی و توام کردن این‌ها برای درمان بیماران لاعلاج را به دست آورده‌ایم.

وثوق در بخش دیگری از این گفت‌وگو، در پاسخ به پرسشی درباره اهمیت خون‌بند ناف، عنوان کرد: یکی از منشأهای سلول‌های بنیادی، خون‌بند ناف است، سلول‌های بنیادی را می‌توان از جنین، خون‌بند ناف و از انسان‌های بزرگ‌سال جدا کرد، در حقیقت در استفاده سلول‌های بنیادی بند ناف نسبت به سلول‌های بنیادی افراد بالغ دست بازتر است و احتمال رد این سلول‌ها در پیوند بسیار کم است و قابلیت تمایز بهتری نسبت به بالغین دارند. به‌طور مثال در چند سال گذشته، وقتی نوزادی متولد می‌شد تمام محصولات همراه با نوزاد دور انداخته می‌شد اما امروز از خون‌بند ناف سلول‌های بنیادی بند ناف، از پرده دور جنین(آمنیوتیک) بسیاری از محصولات بیولوژیک و از مایعی که جنین در آن غوطه‌ور است سلول‌هایی می‌توان جدا کرد که در درمان مورداستفاده قرار می‌گیرند.

وی ادامه داد: در خود جفت نیز یک بافتی وجود دارد که کاربردهای فراوانی درزمینهٔ محصولات آرایشی بهداشتی  دارد، در واقع خود بند ناف حاوی عناصر بسیاری است که قابلیت استفاده دارد و می‌توان از آن سلول‌های بنیادی جدا کرد.

رئیس مرکز درمان ناباوری رویان بیان کرد: موضوع ذخیره‌سازی خون‌بند ناف بحث جدیدی در دانش پزشکی است، این موضوع در بیماری‌های خونی بیشترین کاربرد را دارد و ما این کاربرد را به بیماری‌های سیستم اعصاب مرکزی مانند فلج مغزی، اوتیسم و بعضاً در سکته‌ها سوق دادیم اما آینده روشن است چراکه هرروز این تحقیقات دامنه وسیع‌تری پیدا می‌کند و کاربرد آن سلول‌ها برای جامعه بشری علنی‌تر می‌شود.

خون‌بند ناف می‌تواند کودکان بیمار تالاسمی را درمان کند

وی در تشریح فواید خون‌بند ناف، ابراز کرد: به‌طور مثال خانواده‌هایی هستند که پدر و مادر، ناقل بیماری تالاسمی هستند یعنی چون هردوی آن‌ها ناقل هستند احتمال اینکه نوزادان آن‌ها به بیماری تالاسمی مبتلا باشد بسیار بالاست و در نتیجه فرزند اول آن‌ها، مبتلا به بیماری تالاسمی است و برای فرزند دوم باید کاری کرد که از طرفی تالاسمی نداشته باشد و از سویی دیگر بتواند در درمان فرزند اول کمک کند.

وثوق اضافه کرد: امروز در مجموعه رویان زوجینی که ناقل تالاسمی بوده مراجعه می‌کنند  و ما با روش‌هایی برای درمان ناباروری، جنینی را در آزمایشگاه از پدر و مادر تولید می‌کنیم و از میان آن‌ها جنینی سالم انتخاب و به مادر انتقال داده می‌شود، پس‌ازاین انتقال، مادر نوزادی را متولد می‌کند که دیگر بیماری تالاسمی ندارد. دراین‌بین خون‌بند ناف نوزاد غیر تالاسمی جداسازی شده و بهترین نمونه برای پیوند فرزند اول  مبتلابه تالاسمی است و می‌توان با آن نوزاد قبلی را درمان کرد.

می‌توان صدها بیماری را با سلول‌های بنیادی درمان کرد

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه رویان تأکید کرد: ما فکر می‌کنیم ذخیره خون‌بند ناف یک امیدواری برای آینده ایجاد می‌کند که اگر مشکلی پدیدار شود بتوان از این ذخیره برای درمان استفاده کرد، آینده ممکن است بتوان صدها بیماری را با سلول‌های بنیادی درمان کرد.

ایران مأمنی مناسب برای درمان بیماران نابارور خارجی در دنیا

وی درباره پیشرفت ایران در عرصه درمان ناباروری خاطرنشان کرد: تا پیش از شیوع کرونا در دنیا؛ ایران جزو کشورهایی بود که برای درمان‌های پزشکی مانند ناباروری، بیماری‌های قلبی، کلیوی و چشم پزشکی میزبان تعداد زیادی از بیماران خارجی برای درمان  بود که بنابر دلایلی مانند اعتماد و اعتقاد به پزشکان ایرانی، درمان استاندارد در ایران و رعایت اصول اخلاق پزشکی همواره شاهد حضور بیماران در این پژوهشگاه بودیم.

معاون درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان با ارائه مقایسه‌ای بین درمان ناباوری در ایران و کشورهای اروپایی، تصریح کرد: مسئله هزینه‌ها نیز مهم است، وقتی بیماران خارجی می‌بینند که درمان در ایران هزینه‌ای معادل یک‌سوم این اقدامات در کشورهای اروپایی است اما میزان موفقیت قابل‌مقایسه و رقابت با آن کشورها است تبعا انگیزه مسئله مالی می‌شود. این‌ها باعث شده که تا پیش از ایام کرونا تعداد قابل‌توجهی از زوج‌های خارجی برای درمان ناباوری به ایران بیایند و یک ارزآوری مطلوبی برای کشور به دنبال داشته باشند. این نه‌تنها برای رویان بود بلکه برای مراکز دیگری که درزمینهٔ چشم‌پزشکی، قلبی کلیوی و جراحی‌های مهم که ایرانی‌ها حاذق هستند ارزآوری خوبی بود که متأسفانه کرونا مراجعات خارج از کشور را کاهش داده و سایر مراکز از این مسئله متأثر شده‌اند اما تا پیش‌ازاین کرونا ایران کشوری بود که توانسته  درزمینهٔ توریسم درمانی کم‌کم به جایگاه خود دست پیدا کند.

درمان ناباروری زوج‌های مقیم خارج کشور در ایران

توفیق یادآور شد: ما از کشورهایی مانند استرالیا، کانادا، کشورهای آفریقایی،هند، پاکستان، مالزی و آسیای مرکزی، آمریکای جنوبی و ایرانیان مقیم آمریکا و اروپا بیماران ناباروری داشته‌ایم که درمان شده‌اند.

 معاون درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان، درباره هزینه درمان ناباوری و زمان رفع اختلالات ناباوری این‌گونه توضیح داد: موضوع ناباوری می‌تواند دلایلی مختلفی داشته باشد، از یک مسئله بسیار ساده که سبب می‌شود زوجین نتوانند طبیعی باردار شوند آغاز شده  و بسیاری از زوجین با همین توصیه‌های پیش‌پاافتاده مشکلاتشان حل می‌شود و  شاید بعضاً نیز برخی‌ها نیازمند جراحی و یا دارودرمانی باشند که آن‌هم نیاز به هزینه‌های آن‌چنانی ندارد.

وی درباره هزینه‌های باروری افراد عقیم در پژوهشگاه رویان، خاطرنشان کرد: برخی از خانواده‌ها مشکلات جدی در این زمینه دارند و قدرت باروری دریکی از زوجین به‌اندازه‌ای پایین است که نیازمند مداخله جدی است تا قدرت باروری مرد یا زن افزایش پیدا کند، بر همین اساس باید از مرد یا زن نمونه‌گیری اخذ و در آزمایشگاه‌های آی وی اف (IVF) یا میکرواینجکشن انجام شود، پس‌ازآن جنین نیز منتقل می‌شود.

هزینه‌های درمان ناباروری بسیار بالا نیست

توفیق ادامه داد: اگر شدت بیماری به آن مرحله‌ای برسد که جداسازی اسپرم از مرد و تخمک از زن صورت گیرد، این عملیات را «میکرواینجکشن» گویند و برای این پروسه که از جداسازی اسپرم و تخمک آغاز و تا مرحله تشکیل جنین و انتقال آن صورت می‌گیرد در مجموعه رویان مبلغی معادل 4 میلیون هزینه می‌شود که بخشی از آن به مواد مصرفی مانند سوزن استحصال تخمک، کاتتر انتقال جنین و محیط‌های کشت برای قرار دادن چندساعته خارج از بدن بر می گردد.

وی یادآور شد: هزینه آماده‌سازی زوجین تا رسیدن مرحله تشکیل نوزاد متفاوت است، برخی از زوجین با یک واکسن و برخی‌ها با 4 بار تزریق واکسن پاسخ می‌دهند و قطعاً دراین‌باره هزینه‌ها متفاوت است.

زوج‌های نابارور همچنان چشم‌انتظار بیمه‌های ناباروری!

وی درباره پوشش بیمه‌ای داروهای ناباروری، گفت: بودجه‌هایی به نام حمایت از زوجین نابارور و ترویج فرزند آوری اختصاص داده‌اند که اغلب در اختیار مراکز دانشگاهی قرارگرفته است و حدود 2 میلیون تومان است اما هنوز ما نتوانسته‌ایم برای درمان ناباروری پوشش بیمه‌ای داشته باشیم، این پوشش بیمه نیست این‌یک اعتبار و بودجه دولتی برای مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی برای درمان ناباوری است. دولت و مجلس و مجموعه‌های پژوهشگاهی در تلاشند تا بیمه زوجین نابارور صورت بگیرد و محقق شود و مانند دیگر درمان‌ها، بیمه‌ها بخشی از هزینه‌های آن را پرداخت کنند.

 تبلیغات داروهای ناباروری در ماهواره دروغ محض است

رئیس مرکز درمان ناباوری رویان بابیان اینکه نباید به داروهای تبلیغ‌شده در ماهواره‌ها توجه کرد، اظهار داشت: داروهایی که در ماهواره‌ها برای درمان ناباروری تبلیغ می‌شود تماماً به نظر بنده غیرقابل‌اعتماد هستند و نباید در تله این فریب‌کاران بیفتیم، بهترین موضوع این است اگر کسانی مشکلاتی دارند مراجعه حضوری داشته باشند و درمان‌ها را از طریق طبیب حاذق پیگیری کنند.

وی ادامه داد: این تبلیغات ماهواره‌ها درباره فروش داروهای ناباروری و مسائل جنسی پول دور ریختن است و می‌تواند در برخی موارد اثرات سوء داشته باشد چراکه این‌ها ترکیبات هورمونی دارند و فرد بیمار را به‌جای تحریک سیستم باروری، سرکوب می‌کنند. در واقع این داروها را نمی‌توان به‌صورت خودسرانه مصرف کنند بلکه باید زیر نظر پزشک بود چراکه پزشک می‌داند آن فرد باید چه دارویی را مصرف کند.

دکتر آشتیانی پا به عرصه‌ای نهاد که باور موفقیت در آن وجود نداشت

وی در خاتمه این گفت‌وگو، با اشاره به تلاش‌های دکتر کاظمی آشتیانی در راه اندازی پژوهشگاه رویان، عنوان کرد: آقای مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی، دوست و رئیس بنده، نقش مؤثر و مثال‌زدنی و بی‌بدیلی در توسعه دانش سلول‌های بنیادی و درمان ناباروری و علوم جدید پزشکی داشتند و مثل آقای دکتر را نداریم، امیدواریم جوانان ما در همان سمت و سویی حرکت کنند که دکتر آشتیانی حرکت کرد و توانست اولویت‌های کشور را شناسایی کند. او شهامت این را داشت تا وارد عرصه‌هایی از پزشکی شود که واقعاً باور موفقیت در آن عرصه سخت بود اما آن مرحوم قدم برداشت و وارد این عرصه‌ها شد و توفیق‌هایی را به دست آورد که ثبت جهانی شد و این نتیجه توکل، پشتکار و جسارت آقای دکتر بود.