شعار سال: این تصویری از تکاپوی انگلیسی‌ها برای استخراج نفت در ایران دوره قاجاریه است. این روز‌ها که صادرات نفت ما به دلیل تحریم ها، به حداقل رسیده، زمان مناسبی است که دوباره از خودمان بپرسیم آیا همه گرفتاری‌های ما از نفت است و اگر نفت نبود، ما واقعا چگونه کشوری بودیم؟

ویلیام ناکس دارسی در ۱۹۰۱ میلادی و با پرداخت مبلغی به مظفرالدین شاه و دربار، امتیاز اکتشاف نفت در ایران را گرفت.

اما ۲ سال جستجوی او برای نفت در قصرشیرین و رامهرمز به جایی نرسید. سرمایه شرکت در حال افول بود و دستور داد تا تجهیزات را جمع کنند و به انگلستان برگردند. جورج برنارد رینولدزمهندسی حفاری که از این بابت احساس سرشکستگی می‌کرد پیشنهاد داد تا عملیات اکتشاف فقط چند ماه در مسجد سلیمان ادامه یابد.

حفاری در مسجد سلیمان هم بی نتیجه بود و انگلیسی‌ها تقریبا از پیدا کردن نفت در ایران ناامید شده بودند که ناگهان در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷ خورشیدی برابر با ۲۶ ماه مه ۱۹۰۸ میلادی، مته حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۰۰ متر عبور کرد و آخرین ضربه خود را به صخره عظیمی که روی منبع نفت قرار داشت فرود آورد، در نتیجه در عمق ۱۱۸۰ پا (۳۶۰ متری) نفت با فشار زیادی تا ۵۰ پا (۱۵ متر) بالاتر از نوک دکل حفاری فوران کرد.

 

بلای سیاه

این آغاز داستان نفت در خاورمیانه بود که شکل و شمایل این منطقه را تغییر داد.. خیلی نفت را عامل شکل گیری اقتصاد رانتی و حکومت‌های غیر پاسخگو در ایران دانسته و از آن با عنوان «بلای سیاه» یاد کرده اند. اما این حرف ناآگاهانه‌ای است و هیچ کدام از این انتقاد‌ها به ماهیت نفت مربوط نمی‌شود

اقتصاد رانتی در ایران محصول نفت نیست. در قبل از پیدایش نفت نیز حکومت‌های ایرانی با در اختیار گرفتن آب و زمین و استقرار سیستم تیول داری، سلطه آمرانه‌ای را بر جامعه تحمیل کردند که به شیوه تولید آسیایی و استبداد شرقی معروف شد.

نفت یک ثروت طبیعی است که می‌تواند در جهت توسعه صنعت، اقتصاد، رفاه عمومی و حتی رشد دموکراسی قرار بگیرد. همین کشور‌های عربی خاورمیانه که مایه تمسخر ما بوده اند اکنون شیوه بهره گیری از نفت برای رفاه عمومی را فراگرفته و عنقریب وارد فاز تازه‌ای از توسعه صنایع نوین خواهند شد

مشکل ما در فقدان حکمرانی خوب و یا بحران حکمرانی است. نفت را بهانه و بدنام نکنیم. یقین بدارید که اگر همین اصطلاحا «بلای سیاه» نبود، روزگار ما از این هم سیاه‌تر بود!

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از کارخانه دار، تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۳۹۹، کد خبر: - www.karkhanedar.com