شعار سال: کارآفرینی اصطلاحی است که در چند دهه اخیر، وارد ادبیات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فارسیزبان شده است. واژهای که ترجمه Entrepreneur در زبان انگلیسی است، و البته بیشک، معنای آن در زمینههای مختلف سیاسی و اجتماعی و اقتصادی میتواند متفاوت باشد. اما این یعنی چه؟
شاید با شنیدن واژه کارآفرین، بیش و پیش از هر چیز، تصویر مردی در ذهن ما مجسم شود که دارای قدرت اقتصادی است. کسب و کار خودش را دارد و احتمالاً چند نفر در کسب و کار او مشغول به کارند. اما واقعیت اینجاست که کارآفرینی در معنای اجتماعی آن، بیش از آنکه به معنای دارنده کسب و کار باشد، به معنای خلق کسب و کار است. کسب و کاری که با اهداف مختلف انجام میشود: خروج از وابستگی اقتصادی، به کار گرفتن سرمایهای مشخص برای تولید و سودآوری، رسیدن به برابری جنسیتی در عرصه اقتصادی و غیره.
یکی از نکاتی که تفاوت میان کارآفرین و کارفرما را رقم میزند، این است که کارآفرین، بیش از کارفرما ممکن است در شرایط به خطر انداختن منابعی باشد که به کار اختصاص میدهد. به این معنا که کارفرما، عموماً در فرایند تولید و به کار گیری سرمایه قرار گرفته و ابعاد کاریاش را تعیین میکند. اما کارآفرین، بیش از آنکه در یک سلسله مراتب قدرت و سرمایه، جایگاه رئیس را اشغال کند، از این منابع استفاده میکند تا «کار» بیافریند. کاری که تا پیش از آن وجود نداشته و پس از آن نیز، در شرایط مطلوب و مدیریتشده میتواند حفظ شود. در شرایط کارآفرینی، نه یک نفر، بلکه تمام کسانی که در آن کار مشغول میشوند، سود میبرند و همچنین، ظرفیت کار میتواند گسترش یابد. اما همه اینها نیازمند شرایط مساعد اقتصادی است. شرایطی که از نابرابری، فساد، و کساد دور باشد.
زنان، از جمله گروههایی هستند که در بحث کارآفرینی، بیش از دیگران با خطر مواجهند. برای مثال همین چند روز پیش، گزارشی در روزنامه شهروند منتشر شد، مبنی بر اینکه زنان ماهیگیر در استان هرمزگان نمیتوانند مجوز ماهیگیری دریافت کنند، «چرا که زن هستند». این، یکی از اولیهترین و اصلیترین موانع پیش روی زنان کارآفرین است: زن بودن.
نابرابری و تبعیض جنسیتی در واقع یکی از اولیهترین و مهمترین موانع پیش روی زنان در بحث کارآفرینی است. این کار، کار تولیدی باشد یا خدماتی، تفاوتی نمیکند. بازار کار عموماً عرصهای است مردانه شده که یا مردان در آن در اولویتاند، یا مردان در آن به زنان اجازه پیشرفت و توسعه کسب و کارشان را نمیدهند و این البته، معضل تنها جامعه ایران، و تنها یک یا چند جامعه معدود نیست.
کارآفرینی زنان، نوعی از کارآفرینی است که بیش از هر چیز میل به افزایش استقلال اقتصادی زنان و دستیابی به هدف برابری جنسیتی در بازار کار دارد. زنانی که دست به کارآفرینی میزنند، زنانیاند که گام در عرصه فرصتهای نابرابر میگذارند، چرا که استقلال اقتصادی و توانمندی مالی، یکی از اولین و زیربناییترین شرایط دستیابی به برابری سیاسی و اجتماعی است، و خب البته نتیجهگیری چندان دور از ذهن نیست که جامعه مردسالار و مردانی که تمایل به تسلط به زنان دارند، زنان را در عرصه کارآفرینی با مشکلات و موانع متعددی روبرو سازند.
اما واقعیت اینجاست که مسیر رو به برابری جنسیتی و زدودن فرودستی زنان در عرصه اقتصاد، مسیری بیبازگشت است. زنان کارآفرین همزمان با گسترش مباحث مربوط به کارآفرینی در ایران وارد این عرصه شدهاند.
رژا ملک
پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از کانال تلگرامی زن روز