شعار سال: تحولات عراق وارد مرحله تازهای شده است. اگر تا هفته گذشته تنها معضل، مشکوک بودن انتخابات و اعتراض گروههای سیاسی به نتایج و شمارش آرا بود، حالا شبهه در مورد اینکه چه کسی قصد ترور نخست وزیر را داشته و چه اهداف دیگری را در پیش دارد، به آن اضافه شده است. وضعیت امنیتی عراق در گرو آن است که هرچه زودتر تکلیف انتخابات مشخص شده و کسانی که در آن دخالت کرده و تصمیم به ترور نخست وزیر گرفته اند، شناخته شوند. با قاسم محبعلی دیپلمات پیشین و کارشناس امور خاورمیانه در مورد وضعیت امنیتی و سیاسی عراق به گفتگو نشسته ایم:
با توجه به ترور الکاظمی در عراق و اعتراضاتی که کماکان در زیر پوست شهرها در جریان است، وضعیت امنیتی و سیاسی این کشور را چطور ارزیابی میکنید؟
وضعیت عراق بعد از تظاهراتها و روی کارآمدن الکاظمی وضعیت نسبتا بی ثبات تلقی میشود که چند علت دارد. یکی اینکه وضعیت اقتصادی مردم خوب نیست و دوم اینکه منازعاتی بین جریان کردها و سنیها و شیعیان وجود دارد. مساله بعدی خروج آمریکا و رقابتهای منطقهای است که به این کشور هم کشیده شده است. اخیرا هم بعد از انتخابات نارضایتیها از نتایج از سوی برخی از گروههای سیاسی به این وضعیت بی ثبات در این کشور دامن زده است. میتوان گفت که وضعیت عراق در شرایط فعلی نامعلوم است.
یک بحث جدی این است که چه کسی میخواسته الکاظمی را ترور کند و ایا اصلا چنین اقدامی ساختگی بوده یا نه. برخی میگویند کار گروههای مخالف الکاظمی بوده و برخی دیگر میگویند که این نقشهای با طراحی آمریکاییها به حساب میآید. این وضعیت به افزایش ناآرامی در عراق دامن میزند؟
بله این طور است. عملیات ترور الکاظمی میتواند بیانگر دو هدف اصلی باشد: یک هدف برهم زدن بیشتر اوضاع امنیتی عراق و بی ثبات کردن این کشور در پی برگزاری انتخابات پارلمانی و معترضان به نتایج حاصل از این انتخابات است. هدف دوم نیز میتواند افزایش بی اعتمادی بین ایران و آمریکا و دولت مصطفی الکاظمی باشد. اینکه چه کسی دقیقا پشت پرده این حادثه قرار داشته و چه جریانهایی از آن سود میبرند، موضوعی امنیتی بوده که نیازمند بررسی و موشکافی بیشتر از سوی مقامهای اطلاعاتی عراق است. اما طبیعتا هر طرفی انگشت اتهام را به سمت دیگری نشان میدهد. به خصوص اینکه بعد از قضیه جمعه گذشته که مخالفان نتایج انتخابات کشته شدند، سوءتفاهمها در فضای سیاسی عراق بیشتر شده است.
نتایج انتخابات هنوز از سوی مخالفان پذیرفته نشده و آنها خواهان باطل شدن این انتخابات هستند. این باعث چه اتفاقاتی در عراق خواهد شد؟
کمیسیون انتخابات نتایج را تایید کرده و این به معنای آن است که نتایج تغییری نخواهند کرد. هر چند که مخالفان کماکان معتقدند که تقلب و کارشکنی شده و این نتایج صحت ندارند. اما اعتراضات به جایی نمیرسند. برندگان مشخص شده اند. مقتدی صدر و بعد ائتلاف سنیها و نوری المالکی. اما آنها نیاز به ائتلافات بیشتر دارند. مشکل عراق این است که برنده انتخابات لزوما نخست وزیر نخواهد شد و نتیجه ائتلافات بعد از انتخابات است که نتیجه نهایی را مشخص میکند.
حتی ممکن است بازنده بتواند نخست وزیر شود. از جمله اینکه در این دوره مستقلین هم در مجلس بوده اند. این دفعه وضع از دفعات قبل هم پیچیدهتر است. احتمالا ماهها طول میکشد تا نتیجهای حاصل شود و با اینکه مقتدی صدر اعلام کرده که ما داریم به نتیجه نهایی میرسیم، اما نمیشود به آن اعتماد کرد. چون علاوه بر گروههای داخلی و احزاب قدرتهای منطقهای و فرا منطقهای هم در شکل گیری این ائتلافهای جدید نقش بازی میکنند.
آیا کسانی هستند که شانس بیشتری برای نخست وزیری داشته باشند؟ چه نامهایی مطرح است؟
طبیعی است که ائتلاف مقتدی صدر میتواند در تعیین نخست وزیر نقش مهمی بازی کند. یکی از گزینهها الکاظمی نخست وزیر فعلی عراق است که عربستان سعودی و آمریکا به او علاقه بیشتری نسبت به ایران دارند. اسم المالکی و شخصیتهای دیگر هم مطرح است. شخصیتهای دیگر بعید میدانم که شانسی داشته باشند. اما باید صبر کرد و دید که انتخابات پارلمانی چگونه پیش میرود. البته ریاست جمهوری هم مساله مهمی هست. بین کردها اختلاف است که رییس جمهور از دموکراتها باشد یا از طالبانیها و سنیها که این بار نیز مدعی هستند که میتوانند در قدرت شریک شوند.
مقتدی صدر شانسی ندارد چرا که در عراق معمول نیست که یک روحانی نخست وزیر شود. به نظر میرسد که یک شخصیت تکنوکرات یا سیاسی به این مقام برسد.
با توجه به برگزاری انتخابات و اتفاقات پس از آن به ویژه ماجرای ترور نافرجام الکاظمی، تاثیرات بر روی روابط منطقهای عراق چه خواهد بود؟ به ویژه آنکه بغداد تلاش میکرد تا نقش میانجی بین عربستان و ایران را بازی کند.
کشورهای عربی از نتایج انتخابات بسیار شادمان هستند چرا که عراق به سمت جهان عرب گرایش پیدا خواهد کرد. طبییعی است که ایران احساس کند شانس کمتری در عراق خواهد داشت. انتظار میرود عراق به سمت گرایش مساوی به همه طرفها برود. اما اگر بخواهد یک طرف را انتخاب کند، باید در این کشور منتظر بی ثباتیهای بیشتری باشیم. اگر که دولت آینده بتواند توازنی ایجاد کند به نفع همه کشورهای منطقه و از جمله گفتگوهای بین ایران و عربستان هم هست.
ماجرای خروج آمریکا از عراق چطور؟
بستگی به مسائل بسیاری دارد و اینطور نیست که با تغییر دولت در عراق اتفاقات عجیبی بیفتد. اینطور نیست که اتفاقی که مثلا در افغانستان افتاد، برای عراق هم بیفتد. آنها بغداد را به حال خود نمیگذارند بلکه باید به توافقاتی برسند که این امر بسیار مشکل است. همچنین نیروی جایگزین قدرتمندی که بتواند عراق را بعد از خروج آمریکاییها اداره کند و قادر به ایجاد توازن باشد وجود ندارد. در عراق همه ممکن است از وضعیت بی ثبات سود ببرند. داعش، گروههای تندرو و حتی آمریکاییها ممکن است در این وضعیت منافعی داشته باشند.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرآنلاین، تاریخ انتشار:۲۰ آبان ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۵۷۲۰۹۲، www.khabaronline.ir