شعار سال: داستان مشکلات کامیون‌داران تمامی ندارد. پاکستان برای دومین‌بار در شش‌ماهه اخیر برای کامیون‌داران ایرانی دردسر جدید ایجاد کرده است.

طی هفته‌های گذشته برخی از کامیونداران ایرانی که تاریخ ویزای آن‌ها تمام شده، نمی‌توانند به پاکستان بروند و مقامات این کشور دلیل آن را کمبود هولوگرام ویزا اعلام می‌کند، اما ماجرا به این موضوع ختم نمی‌شود و پای ساخت دیوار مرزی ازسوی پاکستان در میان است. موضوعی که پس از ساخت دیوار مرزی افغانستان ازسوی ایران و ساخت دیوار مرزی ازسوی ترکیه، ایران را در محاصره دیوار‌ها قرار می‌دهد که هرچند با بهانه جلوگیری از تردد گروه‌های تروریست و قاچاق مطرح شده، اما چندان برای تجارت امری مطلوب نیست.

در کمتر از دو سال اخیر نام پنج کشور را در مسیر ترانزیت کامیون‌های ایرانی زیاد شنیده‌ایم؛ ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان، افغانستان و اخیرا پاکستان. این‌ها مسیر‌هایی است که گاهی خبر می‌رسد که کامیون‌داران ایرانی پشت مرز آن‌ها مانده و اجازه ورود نیافته‌اند. هرچند این ممنوعیت یا محدودیت‌ها پایدار نبوده، اما تکرار آن‌ها این سوال را ایجاد می‌کند که آیا مسئله خاصی در میان است که در بازه کوتاه زمانی، خبر ممنوعیت ورود کامیون‌داران ایرانی به کشور‌های همسایه بیش از پیش شنیده می‌شود؟

هرچند نمی‌توان ریشه مشترکی برای این اتفاقات پیدا کرد و عمدتا مشکلات پایداری نبوده و به مرور حل شده‌اند. با این حال یک وجه اشتراک را به یاد می‌آورد: «تحریم» موضوعی که احتمالا تجار و مسئولان کشور‌های همسایه را مجاب می‌کند که «به دردسرش نمی‌ارزد»‌ی بگویند و مسیری دیگر را دنبال کنند.

مشکل اصلی تردد در مسیر پاکستان چیست؟

اخیرا صدور ویزا برای کامیونداران ایرانی در سفارت و کنسولگری‌های مشهد و زاهدان دچار مشکل شده است و به همین دلیل آن دسته از رانندگانی که تاریخ ویزای آن‌ها به اتمام رسیده، نمی‌توانند ویزای خود را تمدید و به همین علت نیز نمی‌توانند در مرز پاکستان تردد کنند. پس از پیگیری‌های متعدد از طریق وزارت امور خارجه و سازمان راهداری، مسئولان کنسولگری‌های مشهد و زاهدان اعلام کردند که هولوگرام صدور ویزا تمام شده و از پاکستان هنوز ارسال نشده است. گفته شده قرار است از امروز صدور ویزا به کامیون‌داران ایرانی آغاز شود، اما ماجرا به این موضوع محدود نمی‌شود و گویا به دیوار مرزی بین ایران و پاکستان می‌رسد که به چالش تردد کامیون‌ها دامن زده است.

آبان‌ماه سال گذشته، اما موضوع چیزی دیگر بود. بخشی از کامیون‌های ایرانی بار را پیشتر تا کویته پاکستان می‌بردند که حمل یکسره محسوب می‌شد که اکنون به تفتان و مرز ایران و پاکستان عقب رانده شده بودند؛ بنابراین تخلیه و بارگیری در مرز‌ها انجام می‌سد که تشریفات تخلیه و بارگیری در مرز هم طولانی بود و همین مسئله منجر به توقف کامیون‌ها در دو طرف مرز شده بود.

ممنوعیت ۲۵ روزه ورود کامیون‌داران ایرانی به افغانستان

همان اوایل حضور طالبان در افغانستان، طالبان محدودیت ورود ۲۵روز یکبار برای کامیون‌های ایرانی وضع کرده بودند. این مشکل در واقع یک مشکل داخلی در افغانستان به شمار می‌رفت که پس از روی کار آمدن طالبان، به دلیل وضعیت وخیم اقتصادی و مشکلات معیشتی مردم، حجم تجارت افغانستان هم کاهش یافته و بسیاری از افرادی که کامیون‌دار بودند یا شغلشان را از دست داده‌اند یا بار کمتری جابه‌جا می‌کنند. طالبان هم برای ورود کامیون‌های ایرانی محدودیت گذاشته بود که بازار کار به نفع کامیون‌داران افغانستان تغییر کند که با مخالفت ایران روبرو و در نهایت لغو شد.

همین چند وقت پیش هم به دلیل تنش مرزی بین ایران و افغانستان، تردد کامیون‌های ایرانی به دلیل ناامنی به مدت چند روز متوقف شده بود.

مشکل کامیون‌داران ایرانی در مرز ترکمنستان

در مرز ترکمنستان البته مشکل فقط مربوط به ایران نبود و توقف کامیون‌های دیگر کشور‌ها را هم شاهد بودیم و هیچ‌یک از اتباع کشور‌های خارجی را راه نمی‌دادند. علت هم مربوط به کرونا بود. آن‌ها تمایلی نداشتند که هیچ‌گونه تماسی بین اتباع ترکمن و اتباع سایر کشور‌ها برقرار شود و احیانا از این طریق کرونا به داخل این کشور رسوخ کند که البته با بازگشایی مرز‌ها این مشکل برطرف شد.

سنگ‌اندازی آذری‌ها برای تجار ایرانی

جمهوری آذربایجان در مقطعی اقدام به بستن مرز قره‌باغ به دلیل جنگ با ارمنستان کرده بود و حتی در اقدامی، دو راننده ایرانی را نیز بازداشت کرد. این دو راننده ایرانی، اواخر شهریور ماه در جاده گوروش-قافان که مسیر اصلی ترانزیت کامیون‌های ایرانی به ارمنستان است بازداشت شدند. این جاده پس از جنگ ۴۴ روزه میان آذربایجان و ارمنستان تحت کنترل آذربایجان درآمده بود. آن‌ها پس از حدود یک ماه تنش در ۲۹ مهرماه آزاد شدند.

از آن سو مشکل اصلی صادرات ایران از قلمروی آذربایجان به روسیه، با محدودیت‌های مرزی آذربایجان روبرو شده بود. در مرز مشترک این دو کشور، به دلیل بازسازی ازسوی روسیه، ظرفیت پذیرش کامیون‌ها بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ کامیون در روز بود. به همین دلیل توقف کامیون‌ها در آن مرز افزایش یافته بود. آذربایجان هم گفته بود برای مدیریت آن مرز، باید ظرفیت پذیرش کامیون‌ها را در مرز ایران کمتر کند که تجمع و توقف در مرز آذربایجان و روسیه را کاهش دهد.

بلاتکلیفی در مرز ترکیه

مردادماه سال گذشته، حدود دو هفته ۱۲۰۰ کامیون در مرز بازرگان در مرز مشترک ایران و ترکیه بلاتکلیف مانده بودند. اختلاف ترانزیتی بالا گرفته و دولت ترکیه، نرخ عوارض عبور کامیون‌های ایرانی از مرز کشور را به ۵۰ یورو افزایش داده بود. ازطرفی توقف فروش سوخت در ترکیه به کامیون‌های ایرانی مشکلات زیادی را برای کامیون‌داران به وجود آورده بود.

درحالی‌که اختلافات ترانزیتی در سایه تحریم، نگرانی‌ها را تشدید می‌کند، مشخص نیست که باید در انتظار ادامه سریالی مشکلات کامیون‌داران باشیم یا ماجرای پاکستان، آخرین چالش ترانزیتی برای حمل‌ونقل جاده‌ای ایران خواهد بود.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرگزاری اقتصاددان، تاریخ انتشار:۸ خرداد ۱۴۰۱، کد خبر: ۸۹۴۱۰، www.eqtesaddan.ir