شعار سال: احداث سد مارون ۲ در بالادست سد مارون ۱ همواره با مخالفت‌های بسیاری از سوی کارشناسان، اساتید دانشگاه، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مردم استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد همراه بوده است، پیش از این نمایندگان استان خوزستان در مجلس شورای اسلامی، فرماندار شادگان، مدیرعامل سازمان آب خوزستان و تعدادی از اساتید دانشگاه و کارشناسان حوضه آب و محیط زیست مخالفت خود را با این پروژه اعلام کرده‌اند.

"سد مارون ۲"؛ ضربه نهایی بر پیکره نیمه‌جان تالاب شادگان
مخالفان معتقدند که احداث سد مارون ۲ در بالادست سد مارون ۱، اثرات بسیار نامطلوب و بدی را خواهد داشت و باعث کاهش بیش از پیش ورود آب به رودخانه مارون می‌شود؛ بنابراین احداث هرگونه سد در بالادست سد مارون ۱ و برداشت آب از رودخانه مارون، صدمات چشمگیری را به شهر‌های پایین‌دست مذکور و به‌ویژه تالاب بین‌المللی شادگان وارد می‌کند.

جای‌گذاری اشتباه این سد یکی دیگر از ایراداتی است که مخالفان به سد مارون ۲ وارد می‌کنند. سد مذکور روی شاخه اصلی رودخانه مارون که پرآب و هم شیرین است احداث خواهد شد، از طرفی در پایین‌دست سد مذکور، رودخانه شور با آب سولفاته، با درصد بسیار بالا از مواد گچی وجود دارد که می‌تواند کیفیت آب رودخانه را به‌خصوص در فصول خشک، دچار مشکل کند.

به‌تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارش را تحت عنوان "ارزیابی کارشناسی احداث سد آبریز با توجه به منابع و مصارف حوضه آبریز مارون ـ جراحی" منتشر کرده که در این گزارش به‌ تفصیل به اثرات ساخت این سد در حوضه‌های آبریز مارون و زهره پرداخته شده است. این گزارش تأکید می‌کند که با توجه به مصرف ۱۰۰ درصدی منابع آب زیرزمینی در حوضه آبی مارون ـ جراحی و وضعیت رو به زوال تالاب شادگان، بهتر است که مصارف آب در این حوضه کاهش پیدا کند و سد مارون ۲ نیز ساخته نشود.

در این گزارش آمده است، حوضه آبریز مارون ـ جراحی در جنوب شرق کشور و در دو استان کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان واقع شده و آورده آن در تالاب بین‌المللی شادگان تخلیه می‌شود. تقریباً تمام پتانسیل منابع آب تجدیدپذیر حوضه آبریز مارون ـ جراحی که سالیانه ۱۸۵۳/۸ میلیون مترمکعب برآورد شده است، توسط برداشت‌های مستقیم در این دو استان و طرح‌های توسعه واقع در استان خوزستان مصرف می‌شود.

عمده برداشت‌های مستقیم حوضه مربوط به بخش کشاورزی سنتی واقع در پایاب حوضه در استان خوزستان است. در بالادست حوضه در استان کهگیلویه و بویراحمد، متأثر از شرایط کوهستانی منطقه، شرایط به‌نسبت طبیعی حفظ شده است. تخصیص منابع آب صورت‌گرفته ازسوی وزارت نیرو برای حوضه آبریز مارون ـ جراحی که در سال ۱۳۹۵ ابلاغ شده، نیازمند کاهش کل مصارف استان خوزستان در این حوضه به میزان ۵۳ درصد است.

زنده ماندن شادگان به شرط کاهش مصارف حوزه 
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با توجه به منابع و مصارف زمان حاضر حوضه و شرایط محیط‌زیستی تالاب شادگان در حوضه آبریز مارون ـ جراحی تأکید شده است که روند کاهشی میانگین بلندمدت بارش و آبدهی حوضه که نشان‌دهنده آثار تغییرات اقلیم و خشکسالی بر این حوضه است، همچنین کاهش ۴۴ درصدی آبدهی رودخانه جراحی طی دو دهه اخیر نسبت به نیم‌قرن قبل از آن، دورنمای خوبی از منظر بهبود و یا حتی حفظ آبدهی موجود نشان نمی‌دهد.

همچنین تقریباً تمام پتانسیل منابع آب تجدیدپذیر حوضه در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. مصرف تمام منابع از منظر شاخص‌های استاندارد در تعارض با پایداری حوضه است و تأمین مصارف را با مشکل مواجه خواهد کرد، لذا جهت پایداری محیط‌زیستی حوضه و افزایش اطمینان نسبت به تأمین مصارف و ارتقای امید به تداوم حیات تالاب شادگان، چاره‌ای جز تعدیل مصارف موجود وجود ندارد.


کشاورزی ۹۵ درصد حق‌آبه تالاب شادگان را برداشت می‌کند!
عمده مصارف کشاورزی حوضه مارون ـ جراحی در استان خوزستان واقع است و این استان با مصرف ۹۵ درصد از منابع آب تجدیدپذیر حوضه، تمام حقابه محیط‌زیستی تالاب شادگان را نیز مصرف می‌کند. براساس تخصیص صورت‌گرفته ازسوی وزارت نیرو، این استان باید در حوضه مارون ـ جراحی ۹۳۴ میلیون مترمکعب از مصارف خود را با حذف برداشت‌های مستقیم، کاهش دهد، به‌عبارت دیگر این استان باید ۵۳/۲ درصد از کل برداشت‌های موجود در حوضه مارون ـ جراحی را حذف کند.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح می‌کند که عمده برداشت‌های مستقیم در استان خوزستان معیشتی و در پایاب حوضه متمرکز شده است که برای مصارف کشاورزی سنتی استفاده می‌شود. حذف بدون مدیریت این مصارف، علاوه‌بر تبعات اجتماعی، احتمال تبدیل شدن زمین‌های رهاشده به کانون‌های محلی گردوغبار را افزایش می‌دهد.

پتانسیل تولید کانون‌های گردوخاک در پایاب حوضه آبریز مارون جراحی
براساس این گزارش، تالاب بین‌المللی شادگان بزرگ‌ترین تالاب کشور با بخش‌های آبی شیرین، لب‌شور و شور با تنوع زیستی کم‌نظیر در سطح کشور است که در سال‌های اخیر با مشکلات کمّی‌وکیفی مواجه شده و حداقل نیاز حجمی بخش شیرین تالاب را که معادل ۷۰۰ میلیون مترمکعب در سال بوده، دریافت نکرده است. کاهش حداقل جریان شیرین ورودی به تالاب، اکوسیستم و جوامع وابسته به این زیستگاه ارزشمند را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است. خشک شدن این تالاب، آن را به یکی از کانون‌های داخلی منشأ گردوغبار تبدیل می‌کند.

همچنین اگرچه در راستای پوشش تخصیص صورت‌گرفته، احداث سد آبریز در حوضه مارون و در استان کهگیلویه و بویراحمد پیشنهاد شده است، اما موقعیت مصارف اصلی و طرح‌های توسعه کشاورزی مرتبط با این سد در حوضه زهره قرار دارند، لذا تأمین مصارف سد آبریز نیازمند انتقال آب بین‌حوضه‌ای است که با توجه به شرایط حوضه مبدأ، وقوع چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در سطوح بین‌استانی و درون‌استانی دور از انتظار نیست.

ضمن آنکه با توجه به شرایط زمان حاضر حوضه آبریز مارون ـ جراحی ازجمله روند کاهشی بارش و آبدهی حوضه، سهم بالای کشاورزی معیشتی استان خوزستان در اضافه‌برداشت‌ها، مصرف کل منابع آب تجدیدپذیر حوضه و شرایط بغرنج تالاب بین‌المللی شادگان، نه‌تن‌ها بارگذاری جدید بر پتانسیل منابع آب در تعارض با پایداری محیط زیستی حوضه مارون ـ جراحی و تالاب شادگان است، بلکه مصارف موجود نیز جهت حصول پایداری حوضه باید تعدیل شود و کاهش یابد، در همین راستا احداث سد آبریز مذکور نیز پیشنهاد نمی‌شود.

توضیحات برای بهره برداری بیشتر از خبر:

رودخانه مارون که در زیر حوضه مارون جراحی در جریان است یکی از رودخانه‌های مهم جنوب کشور قلمداد می‌شود. تمام «آورد» این رودخانه از استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد که معادل یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب در واقع آورد و روان آب را در طول سال در خود جای داده است. بر روی رودخانه مارون در استان کهگیلویه و بویراحمد تاکنون هیچ گونه، سازه‌ای احداث و اجرا نشده و صرفا بهره برداری‌های سنتی در کنار رودخانه از طریق موتور پمپ‌های کشاورزی در حد محدود استفاده می‌شود. سد مخزنی مارون در دهه۶۰ توسط سازمان آب و برق خوزستان در مرز بین شهرستان کهگیلویه و شهرستان بهبهان احداث شد. مخزن سد قریب یک میلیون و ۱۹۰ میلیون متر مکعب بوده به طور کامل در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد.

سد مارون یک ، سدی خاکی بوده که بر روی رود "مارون" در ۱۵ کیلومتری شمال شهر بهبهان در استان خوزستان قرار دارد. این سد آب مورد نیاز کشاورزی و نیروی برق آبی را تأمین می‌کند. عملیات احداث سد در سال ۱۳۶۸ شمسی آغاز و در سال ۱۳۷۷ شمسی پایان یافت. دریاچه سد مارون یکی از جا‌های دیدنی بهبهان محسوب شده و گردشگران زیادی به این دریاچه سفر می‌کنند.

عملیات احداث سد مارون ۲ معروف به آبریز با هدف انتقال آب به ۳۰هزار هکتار از زمین های شهرستان های کهگیلویه و چرام که مورد تاکید وزیر نیرو در سفر مهرماه سال ۹۸ به این استان بود. سد مخزنی مارون دو که با نام «سد آبریز» هم شناخته می‌شود در سال ۱۴۰۱ در لایحه بودجه قرار گرفت تا بر سرچشمه اصلی مارون در محدوده روستای آبریز در شمال شرقی شهر دهدشت (مرکز شهرستان کهگیلویه) و اندرون دشمن زیاری، با ارتفاع ١۵٠ متر از سطح دریا به صورت بتن غلتکی (RCC) و مخزن ١٧٧ میلیون متر مکعبی به منظور انتقال آب از حوضه مارون به حوضه زهره (چرام و دهدشت) اجرا شود. با اجرای این طرح، آب به صورت ثقلی از یک تونل به طول چهار هزار و ٩٠٠ متر به لوله‌هایی به طول هفت هزار و ۴۰۰ متر انتقال داده شده و با احداث تونلی به طول ۶ هزار و ٤۵٠ متر آب به دشت‌های کهگیلویه و چرام خواهد رسید؛ همچنین این طرح با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و از طریق قرارداد EPC (مهندسی، تأمین، تجهیزات و اجرا) اجرایی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و از طریق قرارداد EPC (مهندسی، تأمین، تجهیزات و اجرا) اجرایی خواهد شد.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری تسنیم. تاریخ انتشار 28 فروردین 1402. کد خبر: 2881125 . https://www.tasnimnews.com/ سایر منابع .