شعار سال: با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای غذا و روند‌هایی مانند ضرورت امنیت غذایی، بیمه مطلوب‌تر کشاورزی، نوسانات قیمت کالا‌های اساسی و مدیریت بهتر زنجیره تامین، شرکت‌های کشاورزی به دنبال راه حل‌هایی برای یافتن کارایی بیشتر و استفاده بهتر از فرصت‌های رشد و سوددهی حداکثری هستند.

 از نظر تاریخی، زنجیره تامین این بخش در طول یک قرن اخیر نسبتاً پراکنده بوده است، این بدان معنی است که در قرن ۲۱ فضایی برای ادغام زنجیره‌ها در این بخش بوجود آمده و تقریباً در هر بخش از بازار کسب و کار کشاورزی از تولید گرفته تا تجهیزات و فناوری و مدیریت مزرعه و موارد دیگر پدیده ادغام و تملک صدق می‌کند.

مفهوم شناسی پدیده ادغام و تملک

مفهوم ادغام و اکتساب (Merger and Acquisition) یا تملک، در تجارت کشاورزی برای مدیریت منسجم‌تر مالی ضروری است و معمولا سه رویه قانونی وجود دارد که می‌تواند توسط یک شرکت برای خرید یک شرکت دیگر استفاده شود. اول ادغام یا تملک بواسطه مشارکت، دوم خرید سهام، و سوم کسب دارایی یا به زبان مالی “اکتساب”؛ شرکتی که شرکت دیگری را خریداری می‌کند مناقصه گر و شرکتی که خریداری می‌شود شرکت هدف نامیده می‌شود

بنابراین یکی از استراتژی‌هایی که شرکت‌ها برای رشد جایگاه خود در طول سال‌های فعالیت‌های صنعتی خویش استفاده کرده‌اند، معاملات ادغام و اکتساب (M&A) بوده است.

البته کسانی که می‌خواهند از فرصت‌های مربوط به M&A استفاده کنند، باید درک قوی از بازار و چگونگی تکامل بخش کشاورزی در چند سال گذشته داشته باشند، چون فرایند‌های ادغام و اکتساب (M&A) رویداد‌های پیچیده‌ای هستند که دو شرکت را از طریق ادغام یا از طریق تملک یک شرکت توسط شرکت دیگر به هم نزدیک می‌کنند.

این معاملات می‌تواند مزایای قابل توجهی مانند دسترسی به بازار‌های جدید، تنوع محصولات و خدمات و هم افزایی منابع را به همراه داشته باشد.
ا این حال، برای دستیابی کامل به این مزایا، داشتن یکپارچگی خوب بین شرکت‌های درگیر و عدم تعارض فرهنگ سازمانی بسیار مهم است. یکپارچه سازی؛ فرآیندی است که طی آن دو شرکت با هم گرد می‌آیند و به عنوان یک نهاد واحد شروع به فعالیت می‌کنند. این فرآیند شامل ادغام چندین بخش مانند مالی، عملیاتی، منابع انسانی، فناوری و حکمرانی شرکتی است.

عدم ادغام مناسب می‌تواند منجر به مسائلی مانند تکرار نقش، تعارضات رهبری، از دست دادن استعداد‌های کلیدی و انتقال کندتر و دشوارتر فراگرد‌ها شود. علاوه بر این، یکپارچه سازی کارآمد می‌تواند منجر به استفاده بهره ورتر از منابع موجود شود.

شرکت‌های درگیر در معاملات M&A اغلب دارای حوزه‌های فعالیت همپوشانی هستند. با یکپارچه‌سازی این حوزه‌ها می‌توان افزونگی‌ها را حذف کرد و استفاده بهینه از منابع را افزایش داد که به نوبه خود می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری شود.

طلیعه ادغام و تملک شرکت‌ها در بخش کشاورزی

از سال ۲۰۱۵، ​” بزرگترین پیشنهادات سال برای ادغام و تملک” تعدادی از معاملات بزرگ در طیف وسیعی از بخش‌های کشاورزی، اغلب با هدف پیوند دادن گره‌های مختلف در زنجیره تامین در دستور کار حاکمیت شرکتی بسیاری از هیات عامل شرکت‌های کشاورزی قرار گرفت.

این فهرست، شامل ادغام ۱۳۰ میلیارد دلاری بین غول‌های شیمیایی کشاورزی ایالات متحده، Dow و DuPont، خرید ۶۶ میلیارد دلاری بایر از مونسانتو، خرید ۴۳ میلیارد دلاری Syngenta توسط ChemChina و ادغام برنامه‌ریزی شده آن با “Sinochem” در سال ۲۰۱۸ بود. این معاملات به تنهایی ۷۲ درصد از صنعت کشاورزی جهان را در اختیار سه شرکت ادغام شده قرار می‌داد.

در همین حال، ادغام بین شرکت‌های تولید کود پیشرو کانادایی” Potash Corp و Agrium” پیشنهاد کرافت هاینز برای غول صنایع تبدیلی و پردازش”Unilever” و خرید خرده‌فروش آنلاین آمازون از” Whole Foods Market ” گواه این بود که معاملات بزرگ در تمام گره‌های زنجیره در حال گسترش است.

در سپتامبر ۲۰۱۶، شرکت چند ملیتی علوم زیستی، دارویی و شیمیایی آلمانی “بایر”، شرکت مونسانتو، یک شرکت چندملیتی بیوتکنولوژی کشاورزی و کشاورزی مدرن ایالات متحده را خریداری کرد که به دلیل تولید بذور اصلاح شده ژنتیکی (GM) معروف است.

در اواخر سال ۲۰۱۷، تجارت جهانی کشاورزی در مورد تأثیرات احتمالی ادغام سه شرکت بزرگ “ChemChina-Syngenta، Bayer-Monsanto، Dow-DuPont” در اکوسیستم تجارت کشاورزی بسیار نگران بود.

در آن زمان، پیش بینی می‌شد که ادغام‌ها ممکن است اثرات مثبت و یا حتی منفی داشته باشد. حتی این امکان وجود داشت که شرایط رقابتی در بازار نهاده‌های کشاورزی محدود شود، بسیاری هم معتقد بودند که ادغام منابع این شرکت‌های ادغام شده ممکن است با رشد بخش‌های “تحقیق و توسعه “منجر به نتایج تحقیقاتی مؤثر و هدفمند شود.

علی‌رغم التهابات بازاری و عدم اطمینان ابراز شده توسط کشاورزان و تجار کشاورزی در مورد این ادغام‌ها، رگولاتوری مسئول بررسی ادغام؛ موافقت‌های خود را صادر کردند و طرفین معاملات مربوطه را به پایان رساندند.


پیامد‌های ادغام و اکتساب

به نظر می‌رسد که از زمان بسته شدن قرارداد‌ها و عملیاتی شدن این ادغام ها، نتایج مثبت آن‌ها بر بخش تجارت کشاورزی هویدا و تسلط یافته است. بگونه‌ای که امروزه در این هولدینگ‌های عظیم، تنوع در خطوط تکمیلی کسب و کار‌ها به وجود آمده است و تحقیق و توسعه در نتیجه ادغام‌ها بسیار بهبود یافته است. قبل از ادغام، “Dow Chemical” عمدتاً در حفظ نباتات (تولید و فروش علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها) شرکت داشت، در حالی که ” DuPont ” عمدتاً در زمینه بذر و بیوتکنولوژی فعالیت می‌نمود. در نتیجه ادغام، هر دو شرکت توانسته اند تخصص‌های مکمل خود را در یک جریان تولید متعادل ترکیب و همنوا کنند.

پس از ادغام این دو شرکت و بوجود آمدن شرکت “Dow-DuPont”؛ هولدینگ در سال ۲۰۱۹، به سه واحد تقسیم شد “Dow” تولید مواد شیمیایی را بعهده گرفت، “DuPont de Nemours” خود را بر تولید مواد تخصصی متمرکز کرد و”Corteva” مسئول تولید مواد شیمیایی کشاورزی و بذر گردید. در این میان، تحقیق و توسعه نیز در نتیجه این ادغام بسیار بهبود یافته است.

به عنوان مثال، “Corteva” از طریق پلتفرم خود، “نوآوری باز”، تحقیق و توسعه در ویرایش ژن، مقاومت در برابر بیماری، مقاومت در برابر علف‌کش، کنترل حشرات بومی و توسعه ژنوتیپ را در میان سایر موارد از فعالیتهایش تقویت کرده است. همچنین، تحقیقات ” Corteva” منجر به توسعه یک روش ویژه” اصلاح نژاد” جدید بنام (CRISP-Cas) برای گیاهانی مانند سویا، سورگوم، کلزا و ذرت شد.

به نظر می‌رسد که با اجازه دادن به دانشمندان هر یک از بخش‌های تحقیق و توسعه قبلی برای همکاری و سینرژی با یکدیگر، محصولات نوآورانه تری در جهان کشاورزی تولید شده اند. بگونه‌ای که امروزه”DuPont ” توسعه دهنده عمده بذر‌های اصلاح شده ژنتیکی است که توسط کشاورزان در سراسر جهان استفاده می‌شود. همچنین اعتقاد متخصصین بر این است که ادغام” ChemChina با Syngenta ” به ” ChemChina “که تجارت اصلی آن فروش آفت کش‌ها بود، این امکان را به اکوسیستم فنآوری داد که از عملیات تولید بذر، بیوتکنولوژی و ” GMO Syngenta” بهره‌مند شود.

جذب سرمایه و تاسیس صندوق‌های مخاطره پذیر

یکی از نتایج مهم این ادغام ها، اقدام به سرمایه گذاری بیشتر و تولد صندوق‌های مخاطره پذیر در جهت فناوری‌های جدید با تاسیس شرکت” Yuan Longping High-Tech Agriculture Co. Ltd ” به امید ریسک بیشتر و بازده افزون‌تر است. این سرمایه گذاری‌ها فناوری توسعه و فروش انواع جدیدی از ذرت اصلاح شده ژنتیکی در چین است.

همچنین این ادغام‌ها تقاضا‌های زیادی برای خدمات بذور نوین در چین ایجاد کرده است و تا کنون، بذر‌هایی با صفات ژنتیکی خاص و توان مقاومت حداکثری در برابر آفات و خشکی نیز معرفی شده اند. به گفته شرکت سرمایه گذاری جهانی “مورگان استنلی”، ترکیبی از تجارت کشاورزی Syngenta و DuPont حدود ۲۷ درصد از فروش آفت کش‌های جهان را کنترل می‌کند و مانند دو ادغام دیگر، ادغام” بایر-مونسانتو“ نیز تلاش‌های قبلی این دو شرکت در توسعه صنعت جهانی بذر را هم افزایی کرده است. این ادغام منجر به تنوع متوازن در مراقبت‌های بهداشت گیاهی و توسعه علوم زراعی و بذر شد.

از نتایچ پس از ادغام، تولد یکی از مهمترین شرکت‌های تحقیق و توسعه فنآوری موسوم به، مجموعه نوآورانه ” JonyBio ” بود که تمرکز خود را بر تحقیق پیرامون تأثیرات استفاده از میکروب‌ها بر گیاهان گذارد. البته شرکتی که از ادغام بین مونسانتو و بایر به وجود آمد، نگرانی‌هایی را نیز در مورد سطوح ادغام ایجاد کرد. این شرکت تقریباً سه چهارم زمین‌های زیر کشت پنبه در ایالات متحده را کنترل می‌کند و تقریباً کنترل انحصاری کامل زنجیره را به آن‌ها می‌دهد. علاوه بر این، بخش‌های بزرگی از بازار بذر، از جمله انواع بیوتکنولوژی کلزا (کلزا)، سویا و ذرت (ذرت) را کنترل می‌نماید.

این ادغام همچنین کنترل مونسانتو را بر سایر مناطقی که در حال حاضر بازیگر غالب در آن‌ها است، از جمله کودها، آفت کش‌ها و فناوری کشاورزی افزایش می‌دهد.

با این حال، ادغام بین بایر و مونسانتو (به ترتیب اولین و سومین شرکت‌های بزرگ بیوتکنولوژی و بذر در جهان)، یکی از روند‌های رو به رشد ادغام مشاغل کشاورزی در زنجیره ارزش محسوب میشود. در مجموع؛ تا سال ۲۰۱۹ دارایی‌های سه شرکت جدید به ۳۵۲.۱۴ میلیارد دلار و مجموع درآمد آن‌ها ۱۸۹.۷۶ میلیارد دلار بود. این معاملات به تنهایی ۷۰ درصد از صنایع کشاورزی و بیش از ۶۵ درصد بذر‌های تجاری را تا سال ۲۰۲۰ در اختیار سه شرکت قرار میداد.

این ادغام‌ها نمادی از انحصار در روح سرمایه داری لیبرال و افراط در تمرکز بازار در تعداد قابل توجهی از صنایع نهاده‌های کشاورزی جهانی است. بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۷ چهار شرکت BASF، Bayer-Monsanto، Dow-DuPont، و ChemChina-Syngenta سهم بازار خود را از ۲۱.۱ درصد به ۴۴ درصد در بذور زراعی و بیوتکنولوژی و از ۲۸.۵ درصد به ۶۲ درصد در مواد شیمیایی کشاورزی؛ از ۲۸.۱ درصد به ۵۶ درصد در ماشین آلات کشاورزی؛ و از ۳۲.۴ درصد به ۵۵ درصد در صنعت بهداشت دام و سلامت حیوانات افزایش دادند.

منظر تاریخی ادغام کسب و کار‌ها در بخش کشاورزی

از نگره تاریخی؛ تجمیع کسب و کار‌ها در زنجیره ارزش کشاورزی، سال‌هاست که دارد اتفاق می‌افتد. چنانکه در طی ۳۵ سال گذشته، شرکت‌های بزرگ تجارت کشاورزی همواره شرکت‌های کوچک را خریداری کرده، بازار را تثبیت نموده و مداوما سهم خود را در بازار افزایش داده اند.

علاوه بر معاملات فوق، چندین ادغام و تملک دیگر در سال ۲۰۱۷ در فضای کسب و کار کشاورزی رخ داد که عبارت بود ازخرید شرکت منابع گیاهی استرالیا توسط ” Sumitomo Chemical”، خرید مکدون توسط لینامار، ادغام شرکت پتاس با آگریوم؛ و خرید Camso توسط میشلین که بسیار بحث انگیز در محافل کشاورزی طرح شدند. در مارس ۲۰۱۸، شرکت ژاپنی “ Sumitomo Chemical” خرید” Botanical Resources Australia ” را که عمدتاً بعنوان تولید کننده حشره‌کش‌های طبیعی شناخته می‌شد، تکمیل کرد. این ادغام منجر به انتقال دانش از منابع گیاهی استرالیا به” Sumitomo Chemical” و در نتیجه عرضه ثابت حشره کش‌های مدرن‌تر شد. در ژانویه ۲۰۱۸، شرکت” Linamar ” از انعقاد قرارداد خرید ۱۰۰ درصد سهام شرکت” Macdon”، یک شرکت کانادایی دیگر که عمدتاً به خاطر طراحی و ساخت تجهیزات و قطعات برداشت تخصصی محصولات شهرت دارد، خبر داد.

این خرید، Linamar را به عنوان یک تولید کننده پیشرو در رسته تجهیزات و مکانیزاسیون کشاورزی قرار داد، تخصص مکدون با سرمایه عظیم” Linamar ” ترکیب و تنوع محصولات مکانیزه ” Linamar ” تقویت شد. ادغام بین شرکت پتاس و آگریوم، در سال ۲۰۱۸ تکمیل شد. یک نتیجه مهم از این ادغام بزرگ در صنعت کود از زمان نتیجه گیری آن، ایجاد” Nutrien ” به عنوان بزرگترین شرکت ارائه دهنده نهاده‌ها و خدمات محصولات زراعی است.

شرکت مذکورمحصولات پتاس، نیتروژن و فسفات را تولید و توزیع می‌کند و از زمان تأسیس تا حد زیادی کیفیت تولید مواد غذایی را بهبود بخشیده است. تأثیرات ادغام‌های بزرگ مانند ((ChemChina-Syngenta، (Bayer-Monsanto) و (Dow-DuPont) شش شرکت بزرگ را به چهار گروه بزرگ رهنمون نمود و اثرات مثبتی در تنوع و افزایش نوآوری بر حوزه تجارت کشاورزی داشته است.

در سال ۲۰۱۵، شش شرکت بزرگ مواد شیمیایی کشاورزی حدود ۷۵ درصد از فروش جهانی محصولات کشاورزی و حدود ۶۵ درصد از سهم بازار جهانی بذر را به خود اختصاص میدادند، اما پس از ادغام Dow-Dupont، ChemChina-Syngenta و Bayer-Monsanto تنها چهار شرکت بزرگ کنترل اکثر مواد شیمیایی کشاورزی و بذر را در اختیار گرفتند.

تولد غول‌ها و تحریک به پیوند‌های عمودی بیشتر

حال دیگر، بازار ادغام و تملک، تجارت کشاورزی جهان را به حرکت درآورده است چنانکه سال ۲۰۲۱ از نظر ادغام و اکتساب (M&A) در قاره آمریکا سال شلوغی بود و سال ۲۰۲۲ نیز روند مشابهی را دنبال نمود. در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۳ شرکت کشاورزی مستقر در ایالات متحده Bunge و شرکت غلات کانادایی Viterra اعلام نمودند که قصد دارند تا در یک “شرکت ترکیبی” به ارزش ۳۴ میلیارد دلار ادغام شوند. خرید Viterra به Bunge این امکان را به هر دو می‌دهد تا با غول‌هایی مانند” ADM “ Cargill ” رقابت نزدیک‌تری داشته باشد.

از آنجایی که این معامله باعث ایجاد یک غول کشاورزی می‌شود، این شرکت‌ها احتمالاً در برخی کشور‌ها از جمله آرژانتین و کانادا با نظارت قانونی مواجه خواهند شد. انتظار می‌رود این قرارداد در سال ۲۰۲۴ نهایی شود. در حالی که Bunge یک رهبر جهانی در صنعت فرآوری سویا است، معامله با Viterra تجارت فرآوری و بخش صادرات غلات آن را تقویت می‌کند و ظرفیت ذخیره‌سازی و جابجایی غلات خود را در سراسر جهان گسترش می‌دهد.

ویترا با حمایت شرکت بازرگانی کالای سوئیسی “گلنکور “، دارای ظرفیت غلات عظیمی در آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا و استرالیا است. اصل توافق بر این است که این ادغام توانایی Bunge را برای رقابت با دیگر شرکت‌های برتر تجارت کشاورزی از جمله ADM، Cargill و Louis Dreyfus را افزایش می‌دهد. این سه شرکت به همراه Bunge اغلب شرکت‌های تجارت کشاورزی “ABCD” نامیده می‌شوند و در مجموع، حدود ۹۰ درصد از تجارت جهانی غلات را کنترل می‌کنند.

از زمان جنگ در اوکراین که صنعت تجارت غلات را مختل و قیمت جهانی غلات را بالا برد، این شرکت‌ها سود قابل توجهی را گزارش کرده اند.

ادغام‌ها در مسیر کالایی سازی و مالی سازی بیشتر کشاورزی جهان

طی ده سال اخیر این ادغام‌های بزرگ جرقه ادغام بی‌سابقه‌ای را در سراسر سیستم‌های غذایی ایجاد کرده اند و فناوری‌های جدید مالی و فین تک‌ها و ظهور هوش مصنوعی و جهان داده محور؛ نشان‌دهنده یک محرک جدید قدرتمند از انواع دیگر صور متنوع ادغام‌های آتی است. برای دهه‌ها، شرکت‌های بخش کشاورزی-غذایی ادغام و تملک (M & A) و سایر اشکال ادغام را به عنوان بخشی از استراتژی‌های رشد خود دنبال کرده‌اند، اما حالا موضوع فرق میکند و بحث بر سر سوپر انحصارات در حوزه کشاورزی بین المللی است.

با این حال، موج اخیر ادغام‌های بزرگ، این منطق را به مقیاس جدیدی می‌برد. فراگرد “مالی‌سازی کشاورزی”؛ یعنی نقش قدرتمند فزاینده بازیگران مالی، انگیزه‌ها و روند‌ها در شکل‌دهی به فعالیت‌های اقتصادی جهانی؛ به محرک اصلی ادغام شرکت‌ها در بخش‌های مختلف تبدیل شده است، زیرا سرمایه‌گذاران خواستار سود بیشتر، پرداخت‌های بالاتر و کوتاه‌مدت هستند.

با این حال، فراتر از فن‌آوری‌های فیزیکی (مثلاً هواپیما‌های بدون سرنشین) و تلاش‌های پر ریسک علمی (مثلاً ویرایش ژن) در پشت ادغام بخش کشاورزی و مواد غذایی، فناوری اطلاعات (IT) به عنوان جدیدترین و قدرتمندترین محرک ظاهر می‌شود Big Data ورودی‌ها – بذرها، کود‌ها و مواد شیمیایی- را به روش‌های بی‌سابقه‌ای به تجهیزات کشاورزی متکی بر اتوماسیون اینترنت اشیاء و از طریق بلاکچین و هوش مصنوعی خرده فروشان را به مصرف کنندگان در کلان شهر‌ها متصل می‌کند.

بی تردید یک بازسازی افقی و عمودی قابل توجه در سراسر سیستم‌های غذایی جهان شروع شده بود. یکپارچه‌سازی عمودی افسارگسیخته به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا خدمات داده‌های ماهواره‌ای، تأمین نهاده‌ها، ماشین‌آلات کشاورزی و اطلاعات بازار را زیر یک سقف قرار دهند و زنجیره تامین کشاورزی را در این فرآیند متحول کنند.

دلایل جذابیت بخش کشاورزی برای ادغام

ماهیت ادغام‌های بزرگ در چارچوب یک صنعت کشاورزی-غذایی به شدت همبسته شده انجام می‌شود و باعث ایجاد یک سری تغییرات ساختاری در سیستم‌های غذایی در حرکت از “پست فوردیسم در صنعت غذا به پسا فوردیسم” می‌شود. شرکت‌های شیمیایی کشاورزی در حال خرید شرکت‌های بذر هستند و راه را برای تجمیع بی‌سابقه مسیر‌های توسعه محصول هموار می‌کنند و با امکان ریسک بیشتر، کنترل نهاده‌های کشاورزی را به رقبای کمتری می‌سپارند.

به‌گونه‌ای که امروزه بخش کشاورزی تبدیل به یکی از جذاب‌ترین بستر ادغام و تملک‌ها شده است. شرکت‌های این بخش به دلیل چند عامل از جمله اتفاقات پسا کووئید، رکورد برداشت در سه سال گذشته، رشد تقاضای جهانی برای محصولات و افزایش قیمت کالا‌ها برای سرمایه‌گذاران، جذاب‌تر شده اند. چون زمین در اقتصاد‌های در حال توسعه و بی‌ثبات از وضعیت اقتصادی ویژه‌ای برخوردار است

زمین دارایی مولد است، که می‌تواند برای محافظت در برابر عدم قطعیت‌های اقتصادی استفاده شود، یا به طور متناوب برای دسترسی به منابع مالی فروخته و نقد شود. در نتیجه، بخش کشاورزی به جای اینکه صرفاً یک واحد تولیدی برای تأمین مواد و منابع مالی سایر صنایع مکمل باشد، به خودی خود، واجد ابعاد جدیدی نظیر زایش دارایی مالی و جذب سرمایه گذاری جدید می‌گردد. قدرت کسب‌وکار‌های کشاورزی به‌ویژه با توانایی آن‌ها در تأمین مالی تحقیق و توسعه (R&D) تقویت و حفظ می‌شود.

“کشش ژئواکونومیک” شرکت‌های فراملیتی

بواسطه قدرت ادغام ها؛ کشش ژئواکونومیک شرکت‌های فراملیتی، “مرز‌های منطقه‌ای” را تغییر می‌دهد. در واقع، کشش ژئواکونومیک شرکت‌های فراملیتی در حال سازماندهی مجدد مرز‌های سرزمینی زنجیره ارزش کشاورزی در آسیا، آفریقا وآمریکای لاتین است.

نمونه بارز این پدیده تحرکات شرکت‌های بین المللی در آرژانتین، برزیل و پاراگوئه است که آن‌ها را تا حد یک واحد تولید دانه سویا بازتعریف می‌کند. کسب‌وکار‌های بزرگ و ادغام شده فراملیتی به وضوح در حال طراحی مجدد جوامع کشاورزی برای کسب سود افزون هستند

در حالی که جوامع در گذشته توسط تجارت سنتی شکل می‌گرفتند، پدیده ادغام و تملک‌های اخیر یک رخداد جدید است که کسب‌وکار‌های چند ملیتی اکنون کل مناطق و کشور‌ها را با استفاده از لابی سیاسی، ابزار‌های مالی، زیرساخت‌ها، مالیات‌ها و عوارض برای ساده‌سازی تولید منطقه‌ای محصولات تخصصی‌تر و کالا‌های اساسی تغییر شکل داده‌اند. در نهایت قدرت دولت را از بین برده و یک شیوه تولید منحصربه‌فرد ایجاد می‌کنند.

تجارت جهانی کشاورزی، متشکل از گروه‌هایی مانند مونسانتو و کارگیل، یک انحصار جهانی بر زنجیره تامین بذر، تولید مواد شیمیایی کشاورزی، (برای مثال علف‌کش Roundup) ایجاد دانه‌های اصلاح‌شده ژنتیکی (GM) تا سرمایه گذاری بر تحقیق و توسعه ایجاد کرده است و چتر قدرت را به سایر مناطق زنجیره تولید سویا گسترانده است.

«جمهوری سویا»، نقش شرکت‌های چند ملیتی را برجسته می‌کند، مثلا، جامعه و دولت پاراگوئه توسط تجارت کشاورزی چند ملیتی از طریق کنترلی که بر تولید سویا دارند، مستعمره شده است. سرمایه گذاران خارجی و تجارت کشاورزی دولت را تسخیر کرده اند و باعث درگیری بین دولت و کارگران کشاورزی بی زمین شده‌اند

این وضعیت ماهیت سیاسی سرمایه گذاری‌های خارجی در بخش کشاورزی را برجسته می‌کند. در حوزه کارائیب، رشد تولید سویا در پاراگوئه منجر به استعمار نو توسط شرکت‌های چند ملیتی شده است. شرکت‌های چند ملیتی که در پاراگوئه فعالیت می‌کنند عمدتاً در کشور‌های همسایه مانند برزیل نیزمستقر هستند، اما اکثر زنجیره این صنعت را کنترل می‌کنند. علاوه بر این، بسیاری از زمین‌داران پاراگوئه‌ای تبار برزیلی دارند که منجر به درگیری بین مهاجران برزیلی و زمین داران و کارگران کشاورزی پاراگوئه شده است

به کمک نظام تجارت بین الملل ادغام‌ها و تملک‌های فرامرزی (M&A) در زمان‌های اخیر از نظر حجم و ارزش در حال رشد بوده است. به عنوان مثال، تا اواسط سال ۲۰۱۵، معاملات برون مرزی در مقایسه با حدود ۲۵ درصد در دوره ۱۹۹۰ حدود ۳۷ درصد از کل فعالیت‌های تصاحب و ادغام را تشکیل می‌دادند. نظرسنجی شرکت مشاوره ” KPMG” نشان داد که در سال ۲۰۲۰، ۳۹ معامله ” M&A ” در بخش تجارت کشاورزی در کشور برزیل انجام شده است

این رقم حاکی از افزایش ۲۱.۸ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ است. از ژانویه تا اکتبر، سال ۲۰۲۱، این مشاور به ۴۱ معامله منجر به انعقاد قرارداد اشاره کرد که در مقایسه با ۱۱ معامله در مدت مشابه سال قبل، رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد. این قرارداد‌ها شامل شرکت‌های فناوری کشاورزی به نام ” agtechs” نیز می‌شود.

تمرکز در اقتصاد غذا و کشاورزی از دهه ۱۹۸۰ و به ویژه پس از رکود بزرگ با سرعتی قابل توجه افزایش یافته است. عده‌ای از منتقدین معتقدند که این روند پیامد‌های منفی گسترده‌ای به خصوص برای مصرف کنندگان دارد.

به‌عنوان مثال، صنعت شیر ​​خشک برای نوزادان به سطح هشداردهنده‌ای از تمرکز شرکت‌ها رسیده است و چهار شرکت اکنون نزدیک به ۹۰ درصد از بازار شیر خشک آمریکا را در اختیار دارند. اختلال در عرضه تنها یک تولید کننده شیر خشک برای نوزادان اکنون خطری جدی برای سلامت نوزادان در ایالات متحده ایجاد می‌کند

ادغام همچنین به افزایش شکاف در فرصت‌های اقتصادی در ایالات متحده کمک می‌کند، زیرا شرکت‌های مسلط احتمالاً به جای افزایش دستمزد‌ها یا مزایا، در پی آن هستند که سود بیشتری به دارندگان حقوق صاحبان سهام و سرمایه‌گذاران برسانند.

ادغام‌ها در صنایع گوشت

در چهار دهه گذشته، چهار شرکت برتر بسته بندی گوشت گاو سهم بازار خود را از ۳۲ درصد به ۸۵ درصد افزایش داده اند. این افزایش تمرکز، همراه با اقدامات ضدرقابتی و سایر سوء استفاده‌های این شرکت‌های بزرگ بسته‌بندی گوشت، کشاورزان خانوادگی کوچک را از تجارت بیرون رانده و اقتصاد جوامع روستایی را تضعیف می‌کند.

شرکت‌های بزرگتر نیز در حال گسترش کنترل خود بر نظام کشاورزی و مواد غذایی هستند. فرآیند‌های تمرکز با پویایی بسیار زیاد در تمام مراحل زنجیره تامین دام و طیور در حال انجام است. روند‌ها عمدتا به سمت بازیگران مطرح جهانی در کسب و کار کشاورزی است.

شرکت‌ها از طریق ادغام و جابجایی بزرگتر می‌شوند و از طریق سیاست‌های خرید یا فروش خود، نوعی خاص از کشاورزی را ترویج می‌کنند که در آن تمرکز بر افزایش بهره وری و افزایش سهم بازار در زنجیره تامین است.
البته تمایل دولت ها، به موفقیت ادغام و همزیستی با آن و دسترسی به بخشی از سود کسب و کار‌های کشاورزی، نگاه درآمد محور دولت ناشی از تجارت گوشت به عنوان منبع درآمد مالیاتی برای دولت و بخش دام بمثابه یک تولید کننده رانتی که دولت قصد دارد تا جایی که می‌تواند از آن درآمد استخراج کند. در کنار لابی موسسات قوی و مستقر باعث شده که تجارت کشاورزی بتواند خود را محکم در جامعه تثبیت کند.

جریان انتقادی در برابر جریان اصلی ادغام و تملک شرکتی

منتقدین میگویند که ادغام‌ها در صنعت کشاورزی به تمرکز همزمان قدرت سیاسی با قدرت تولیدی -تجاری تمایل دارد. شرکت‌های کشاورزی منابع مالی قابل توجهی برای لابی کردن با دولت‌ها برای شکل دادن به قوانین سیستم غذایی به روش‌هایی دارند که از منافع آن‌ها حمایت کند.

دولت‌ها توسعه بیشتر تجارت کشاورزی را از طریق آزادسازی، برون سپاری، کاهش مالیات بر صنعت غذا، تولید رانت، تسامح در قوانین سود و اجرای سهل‌انگیز مقررات زیست‌محیطی امکان‌پذیر کرده‌اند؛ بنابراین جهت گیری‌ها و تغییر در سیاست‌های دولت که به نفع تمایل شرکت‌های بزرگ برای کشاورزی صنعتی در مقیاس بزرگ است، مستقیماً معیشت کشاورزان کوچک را تهدید می‌کند

در نتیجه، تأثیر این ادغام‌ها به‌ویژه بر روی کشاورزان خرده‌مالک که گزینه‌های جایگزین کمی دارند، احساس می‌شود. گاهی شرکت‌های کشاورزی می‌توانند قیمت‌ها را برای کشاورزان بالا ببرند، که در نهایت منجر به افزایش قیمت مواد غذایی برای مصرف‌کنندگان نیز می‌شود.

مزارع کوچک و خانوادگی بعید است که بتوانند با دامپینگ‌ها و افزایش قیمت بیشتر و هزینه‌های رو به تزاید استاندارد‌های کیفی غذا، زنده بمانند، در حالی که در حال حاضر نیز از منظر بیمه و کاهش ریسک‌ها با مشکل مواجه هستند، از نظر مالی در تنگنا قرار گرفته و تا لبه ورشکستگی پیش می‌روند، بسیاری ممکن است ترجیح دهند که کسب و کار خود را به اپراتور‌های بزرگ کشاورزی که توان تحمل هزینه‌های بالاتری را دارند، بفروشند.

به عقیده جریان چپ، ادغام‌های بزرگ کشاورزی، امنیت غذایی را تهدید می‌کند و معاملات عمده بذور، مواد شیمیایی و نباتات تراریخته را در اختیار سه شرکت قرار می‌دهد بطوریکه وقتی یک کشاورز هندی محصول پنبه خود را می‌کارد، حداقل ۷۵ درصد احتمال دارد که بذر‌ها از یک شرکت متعلق به مونسانتو خریداری شده باشد.
اگر یک کشاورز آمریکای لاتین حشره کش را روی دانه‌های سویای دستکاری شده ژنتیکی خود اسپری کند، احتمالاً این ماده شیمیایی توسط شرکت شیمیایی و دارویی آلمانی”بایر” یا شرکت آمریکایی Dupont تهیه شده است و هنگامی که کشاورزان آفریقایی یا خاورمیانه‌ای مواد شیمیایی را به مزارع ذرت خود اضافه می‌کنند یا به کاشت می‌پردازند، به احتمال زیاد از شرکت سوئیسی Syngenta آمده است.

فناوری جدید و هم‌افزایی مبتنی بر داده‌ها می‌تواند منجر به کنترل ۶۰ درصد بذر‌ها و ۷۰ درصد مواد شیمیایی کشاورزی در سراسر جهان توسط سه شرکت شود که امکان انحصاری بیشتری را بوجود می‌آورد. یک تغییر قدرت تاریخی در سراسر نهاده‌های کشاورزی جهانی بوقوع پیوسته و حتی آسیب‌پذیری بیشتر محصولات کشاورزی و دام از طریق همگنی، یکنواختی، تباین الگو‌های تولید-مصرف و مونیسم ماهوی نهفته در ذات سرمایه داری مدرن، جهان را تهدید می‌کند.

این در حالی است که بیشتر ادغام‌ها به شرکت‌هایی مرتبط است که خواهان کنترل داده‌های بزرگ و دسترسی به پتنت ها، ویژگی‌های ژنی و مالکیت معنوی هستند.

این معاملات فقط در مورد بذر‌ها و آفت کش‌ها نیست، بلکه در مورد اینکه چه کسی کل داده‌ها را در کشاورزی کنترل می‌کند، است. شرکتی که بتواند بر داده‌های ژنی، مکانیزاسیون، بذر، خاک، مالیه کشاورزی و آب و هوا تسلط داشته باشد و اطلاعات ژنومیک جدید را بدست آورد، به ناگزیر کنترل شبکه توزیع غذا، نهاده‌های کشاورزی جهانی، بذور، آفت‌کش‌ها، کود‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی را هم به دست خواهد آورد. این ادغام‌ها با هم قرار است کشاورزی جهانی را از آفریقا و آسیا گرفته تا آمریکای لاتین و اتحادیه اروپا، دوباره شکل دهند.

حسین شیرزاد، تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از اخبار سبز کشاورزی، تاریخ انتشار:۲۱ مرداد ۱۴۰۲، کدخبر: --،akhbarsabzkeshavarzi.ir