شعار سال: سید محمد صدر دیپلمات پیشین و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بر بهبود هر چه بیشتر روابط ایران با همسایگان تأکید دارد و می‌گوید: ایران باید در روابط خود با کشور‌های همسایه «اعتماد سازی و تنش‌زدایی» را به صورت جدی دنبال کند.

وی معتقد است: با توجه به ظرفیت‌های کشور در ابعاد مختلف، در حال حاضر «جایگاه بین‌المللی ایران» مناسب نیست. ایران جایگاه استراتژیک مهمی دارد و مهمترین این جایگاه محل برخورد سه قاره است فلذا این موقعیت جغرافیایی یک استعدادی به ایران می‌دهد که می‌تواند هاب منطقه از نظر اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، بین‌المللی و ... باشد؛ ولی متاسفانه نتوانستیم چنین موقعیتی را کسب کنیم. همچنین در ایران بسیاری از نیرو‌های انسانی، تحصیل‌کرده و در سطح بالایی هستند که می‌توانند موقعیت‌های خوبی را برای کشور رقم بزنند، اما متاسفانه با سیاست‌هایی که وجود دارد برخی از این نیرو‌های انسانی از کشور مهاجرت می‌کنند. معتقدم اصلاح این سیاست‌ها می‌تواند در آینده «جایگاه بین‌المللی ایران» را بالا ببرد، ولی اگر این اصلاح صورت نگیرد، روز به روز موقعیت و جایگاه ایران نیز افول خواهد کرد.

در ادامه متن کامل گفتگو با محمد صدر را می‌خوانید:

* عرصه سیاست خارجی ایران در حوزه روابط با همسایگان شاهد تحولاتی قابل توجه از جمله برقراری روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی پس از ۷ سال بوده است. وضعیت و جایگاه فعلی ایران در منطقه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

کشور‌های همسایه همواره در درجه اول سیاست خارجه هر کشوری به لحاظ امنیتی و فرهنگی به شمار می‌آیند. برخی از کشور‌های همسایه می‌توانند برای سایر کشور‌ها از جمله ایران مشکلی ایجاد کنند یا مشکل‌گشا باشند. به عنوان مثال جنگی که به ایران تحمیل شد، متاسفانه از سوی کشور همسایه بود، اما در حال حاضر شاهد هستیم روابط با همین کشور همسایه یعنی عراق بهبود یافته است. همان عراقی که بر ایران ۸ سال جنگ تحمیل کرد و ضربات مهلکی به جمهوری اسلامی در این راستا وارد شد، در حال حاضر یکی از کشور‌هایی است که رابطه خوبی با ایران دارد و سالانه ۱۰ میلیارد دلار صادرات به این کشور داریم. بنابراین، بحث همسایگان، بحث بسیار مهمی که هر چه امکانات همسایه بیشتر باشد، اهمیت آن بیشتر می‌شود. عربستان سعودی در بین کشور‌های جنوب خلیج فارس به دلیل اینکه بزرگترین کشور به شمار می‌آید از جایگاه خاصی برخوردار است. رابطه با عربستان و باقی کشور‌های همسایه، چه جنوب، چه شمال و چه شرق و غرب، دارای اهمیت به سزایی است که باید دنبال شود.

اعتماد سازی و تنش‌زدایی باید به صورت جدی دنبال شود

* در طول مدت ۷ سالی که روابط ایران و عربستان قطع بود، تحولات مهمی در منطقه رخ داد. امروز که این روابط بهبود یافته، معتقدید که تهران برای تداوم روابط دیپلماتیک با ریاض باید چه سیاست‌هایی را دنبال کند؟

در ارتباط با همسایگان باید بیشتر اعتمادسازی صورت بگیرد. زمانی که مسئولیت معاونت سیاست خارجی و روابط با کشور‌های عربی را عهده دار بودم، سفری به امارات داشتم که آن زمان شیخ‌زاید حکمران امارات بود. در ملاقاتی که با ایشان داشتم، جمله‌ای را بیان کردند که بسیار عجیب بود. وقتی بحث از دولت اصلاحات آقای خاتمی شد، شیخ زاید گفت: «آقای خاتمی نه تنها برای ایران امنیت آورد که برای ما هم در کشور‌های جنوب خلیج فارس امنیت رقم زد.» اگر این احساس در تمام کشور‌ها به وجود بیاید که ایران باعث امنیت است و می‌توان با کمک آن امنیت منطقه را تامین کرد، روابط با همه کشور‌های همسایه روز به روز گسترش و بهبود خواهد یافت؛ بنابراین معتقدم که باید در جهت ساختن این تفکر در ابعاد امنیتی، اقتصادی و ... هماهنگی کامل ایجاد شود. اعتماد سازی و تنش‌زدایی باید به صورت جدی دنبال شود.

* در حال حاضر اقدامات و تحرکات ایران در جهت «اعتماد سازی و تنش‌زدایی» با کشور‌های همسایه است؟

متاسفانه به صورت دوران قبل نیست. باید سعی شود در این جهت حرکت‌های موثری برداریم.

* باید چه اقدامات مهمی در این راستا صورت بگیرد؟

«گسترش روابط» اولین قدم است. ایران نباید اقداماتی انجام دهد که باعث تنش و بهم خوردن امنیت خلیج فارس شود.
«تحریم‌ها و قطعنامه‌های سازمان ملل» مهم‌ترین چالش‌های ایران

* معتقدید ایران در منطقه با چه چالش‌هایی مواجه است؟

چالش خیلی جدی در منطقه نداریم و چالش ایران بیشتر در خارج از منطقه است. چالش ایران، بین‌المللی و مربوط به تحریم‌ها و قطعنامه‌های سازمان ملل و همچنین مسایلی است که در ارتباط با موضوع هسته‌ای و موشکی ایران است. نکته مهمی که در اینجا وجود دارد این است که متاسفانه کشور‌هایی که تمایل دارند با ایران ارتباط بگیرند، به دلیل بحث تحریم‌ها نمی‌توانند روابط خود با ایران را گسترش دهند لذا گمان می‌کنند که اگر این ارتباط برقرار شود ممکن است تحریم‌ها بر آن‌ها اثرگذار باشد. بنابراین، چالش‌های منطقه‌ای ایران تحت تاثیر چالش‌های بین‌المللی است که عمدتاً بحث تحریم‌ها و قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل است که از دوره آقای احمدی‌نژاد شروع شد و همچنان ادامه دارد.

برای جبران عقب ماندگی‌ها باید در سیاست‌های کلی تجدیدنظر شود

*با توجه به تغییرات با سرعتی که در قدرت سیاسی، اقتصادی، علمی، اجتماعی، نظامی و تکنولوژیکی منطقه شاهد هستیم. به نظر شما مهم‌ترین تحولات در ساختار حکمرانی منطقه طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده چگونه است؟

تمام کشور‌های منطقه از جمله عربستان، چین، ترکیه و باقی کشور‌های جنوب خلیج فارس، حرکت رو به رشدی دارند و به لحاظ اقتصادی در حال پیشرفت هستند. همه کشور‌های منطقه این مسیر را طی می‌کنند و به این نتیجه رسیده‌اند برای اینکه موقعیت بین‌المللی پیدا کنند باید رشد اقتصادی بالایی داشته باشند به همین دلیل هم به دنبال سرمایه‌گذاری خارجی هستند و هم جذب سرمایه خارجی را دنبال می‌کنند و مرتب در حال پیشرفت هستند.

متأسفانه علی رغم اینکه قرار بود ایران در سال ۱۴۰۴ قدرت اول منطقه باشد طبیعتاً در چنین شرایطی قرار نداریم و باید تجدیدنظری در سیاست‌های کلی صورت بگیرد تا این عقب‌ماندگی اقتصادی ایران جبران شود.

*منزلت ایران در جهان آینده و آینده منطقه را چگونه می‌بینید؟

به تعریفی که از منزلت داریم، بستگی دارد. آن چه مسلم است در حال حاضر جایگاه بین‌المللی ایران مناسب نیست. در حالی که ایران ظرفیت‌هایی دارد که نه تنها در منطقه بلکه در کل جهان می‌تواند جایگاه بسیار عالی داشته باشد.

ایران جایگاه استراتژیک مهمی دارد و مهمترین این جایگاه محل برخورد سه قاره است فلذا این موقعیت جغرافیایی یک استعدادی به ایران می‌دهد که می‌تواند هاب منطقه از نظر اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، بین‌المللی و ... باشد؛ ولی متاسفانه نتوانستیم چنین موقعیتی را کسب کنیم.

همچنین در ایران بسیاری از نیرو‌های انسانی تحصیل‌کرده و در سطح بالایی هستند که می‌توانند موقعیت‌های خوبی را برای ایران رقم بزنند، اما متاسفانه با سیاست‌هایی که وجود دارد برخی از این نیرو‌های انسانی از کشور مهاجرت می‌کنند. معتقدم اصلاح این سیاست‌ها می‌تواند در آینده «جایگاه بین‌المللی ایران» را بالا ببرد، ولی اگر این اصلاح صورت نگیرد، روز به روز موقعیت و جایگاه ایران نیز افول خواهد کرد.

* برخی از کشور‌ها از جمله عربستان سعودی به دنبال عادی سازی روابط با اسرائیل است، برای عادی سازی این روابط دولت فعلی آمریکا نیز تلاش دارد نقش موثری ایفا کند. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

عربستان و آمریکا یک رابطه استراتژیک ۷۰ ساله دارند و برای امروز و دیروز نیست. همیشه عربستان جزو کشور‌هایی بوده که رابطه خوبی با آمریکا داشته و از این نظر با ایران رقابت داشت. در زمان شاه هم این دو کشور با هم رقابت داشتند و هر یک سعی می‌کردند به آمریکا بگویند ما می‌توانیم پیگیر منافع آن در منطقه باشیم. این رابطه وجود دارد. مهم‌ترین هدف امریکا در خاورمیانه تامین امنیت اسرائیل است و سعی می‌کند میان روابط کشور‌های عربی و اسرائیل یک نوع عادی‌سازی ایجاد کند. در کشور‌های عربی، نقش عربستان مهم‌تر از سایر کشور‌ها به شمار می‌آید لذا اگر آمریکا موفق شود روابط میان اسرائیل و عربستان را به سمت عادی سازی پیش ببرد، موقعیت خوبی برای اسرائیل ایجاد کرده است. البته عربستان به خاطر بحث مردم جهان اسلام و جهان عرب با رودربایستی‌هایی مواجه است چرا که بالاخره قضیه فلسطین برای مردم مسلمان و جهان عرب بسیار مهم است. ممکن است دولت‌های عربی خیلی اهمیتی به مسئله فلسطین ندهند، ولی برای مردم عرب بسیار مهم است. فلذا ۸۰ درصد مردم عرب به دلیل حمایت امریکا از اسرائیل ضد امریکا هستند و حضور آن را در منطقه مضر می‌دانند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی جماران، تاریخ انتشار: ۲۱ شهریور ۱۴۰۲، کدخبر: ۱۶۰۷۳۰۹، www.jamaran.news