شعارسال: رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به شمولیت و گستردگی خدمات بانکداری الکترونیک در کشور گفت: به گواه مراجع معتبر بین‌المللی در زمینه استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک ایران جزء کشور‌های سرآمد در دنیا و در منطقه به لحاظ شمول مالی در رتبه نخست قرار دارد. این موضوع به خوبی توسعه دانش و ابزار در این حوزه را نشان می‌دهد و ریال دیجیتال گامی دیگر در توسعه این ابزارهاست.

دکتر فرزین با شاره به سهم ۹۸.۷ درصدی ابزار‌های پرداخت الکترونیک در مبادلات پولی گفت: سهم اسکناس و مسکوک از پول تنها ۱.۳ درصد است و این آمار ایران را در زمره بهترین کشور‌ها در شمولیت و گستردگی خدمات بانکی قرار داده است.

وی افزود: یکی از مقامات بانکی کشور‌های حوزه خلیج فارس در سفر به یکی از مناطق روستایی و دورافتاده در مواجهه با دسترسی اشخاص به خدمات بانکداری الکترونیک در این مناطق اظهار تعجب کرده بود که این موضوع نشان از شرایط رضایت بخش و گستردگی ارائه این خدمات توسط شبکه بانکی در سطح استاندارد‌های جهانی دارد.

دکتر فرزین اظهار داشت: ریال واحد پول ملی ماست و ما از این واحد در تمام مبادلات پولی استفاده خواهیم کرد و چیزی جایگزین ان نخواهد بود؛ بنابراین ریال دیجیتال نیز همان اسکناس است و انتشار آن در انحصار بانک مرکزی است.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اجرای فاز آزمایشی ریال دیجیتال در جزیره کیش گفت: با اجرای پایلوت پروژه ریال دیجیتال در جزیره کیش، ایران سیزدهمین کشور دارای «پول دیجیتال بانک مرکزی» در حوزه پرداخت خرد است که به فاز پایلوت (آزمایشی) و با امکان دسترسی عمومی رسیده است و امیدواریم با اجرای موفق فاز آزمایشی به زودی وارد مرحله عملیاتی استفاده از این ابزار شویم. در پروژه ریال دیجیتال از QR_CODE استفاده می‌شود و گام بعدی حرکت به سمت NFC است.

رئیس هیئت عالی بانک مرکزی در خصوص فواید استفاده از ریال دیجیتال در شبکه پرداخت گفت: تنوع بخشی به ابزار‌های پرداخت خرد، مدیریت پدافند غیرعامل در زیرساخت‌های پرداخت کشور، بسترسازی اقتصاد دیجیتال و آماده سازی اقتصاد جهت توسعه ظرفیت‌ها بر اساس قرارداد‌های هوشمند از مهمترین منافع ابزار ریال دیجیتال است.

دکتر فرزین با اشاره به حرکت کشور‌ها برای استفاده از پول دیجیتال بانک مرکزی برای کاهش استیلای دلار در مبادلات پولی بین المللی گفت: می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های ریال دیجیتال در مبادلات منطقه‌ای و بین المللی در مراوده با سایر کشور‌ها گام موثری در کم اثر کردن تحریم‌ها برداریم. همچنین از ظرفیت این ابزار در ریال افشور که به زودی استفاده از آن در مبادلات مالی با کشور روسیه عملیاتی می‌شود نیز بهره خواهیم برد.

رئیس کل بانک مرکزی بهره گیری از فناوری‌های نوین در ایجاد نظارت دقیق و منظم بانک مرکزی بر شبکه بانکی را از مهمترین برنامه‌های این بانک عنوان کرد و گفت: راه اندازی و عملیاتی سازی سامانه نظارت هوشمند امکان نظارت یکپارچه و متمرکز بر عملیات پولی و بانکی را برای بانک مرکزی فراهم می‌کند که این ابزار به زودی از سوی این بانک راه اندازی خواهد شد.

دکتر فرزین با اشاره به لزوم بهره گیری از فناوری در مدیریت بازار ارز نیز گفت: سامانه ارز توافقی اشخاص که امکان مبادله ارز اشخاص را فراهم می‌کند به زودی در بستر مرکز مبادله ارز و طلا راه اندازی می‌شود. همچنین سامانه بازار سلف ارزی که امکان معاملات ارزی آتی را برای فعالان این حوزه فراهم می‌کند نیز به زودی در مرکز مبادله اجرایی خواهد شد.

رئیس کل بانک مرکزی توسعه چک دیجیتال و طرح نظام اعتبار سنجی که پوشش صد در صدی برای تمام شهروندان در راستای استفاده از تسهیلات نظام بانکی را فراهم می‌کند را از دیگر فعالیت در دست اقدام بانک مرکزی برشمرد و گفت: چک دیجیتال نیز در ۱۲ بانک وجود دارد که به زودی در تمام شبکه بانکی توسعه یافته و قابل استفاده خواهد شد.

مراسم رونمایی از فاز آزمایشی ریال دیجیتال در جزیره کیش با حضور رئیس و اعضای هیئت عامل بانک مرکزی، مدیران عامل بانک‌های تجارت و ملت به عنوان ارئه کنندگان خدمات در فاز آزمایشی و برخی مدیران عامل بانک‌ها یکشنبه ۳ تیرماه در بانک مرکزی برگزار شد و اولین تراکنش ریال دیجیتال نیز به صورت زنده و به صورت همزمان در جزیره تهران و کیش انجام شد.

محرمیان: ۹۳.۵ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در ایران به خدمات بانکداری الکترونیک دسترسی دارند

در ادامه این مراسم، دکتر مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با اشاره به اینکه در زمینه استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک، ایران جزو کشور‌های سرآمد در دنیا و در منطقه به لحاظ شمول مالی در رتبه نخست قرار دارد، گفت: یکی از هدفگذاری‌های بانک مرکزی در حوزه فناوری‌های نوین توسعه و ارتقای شمول مالی و میزان بهره‌مندی مردم از خدمات مالی و به طور اخص استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک است.

وی اظهار کرد: با توجه به این توسعه و فراگیری خدمات الکترونیک شبکه بانکی در بین آحاد مردم شاهد ادامه رشد سالانه تراکنش‌ها هستیم که به صورت فزاینده در حال افزایش است و امروزه عملاً مردم به صورت روزانه برای برخی تراکنش‌های خرد از فیزیک اسکناس استفاده نمی‌کنند. در حال حاضر، نسبت اسکناس و مسکوک به نقدینگی در کشور ایران به ۱.۳ درصد رسیده است که از بهترین‌های دنیا هستیم و در منطقه هم رتبه اول را داریم.

به گفته دکتر محرمیان، حدود ۹۳.۵ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در ایران به خدمات بانکداری الکترونیک دسترسی دارند این موضوع نشان می‌دهد ایران در زمینه شیوه‌های نوین بانکی جزو کشور‌های پیشرو است. تمام این موفقیت‌ها با وجود تحریم‌های صورت گرفته انجام شده و مهندسان ایرانی هیچ وقت این موضوع را مانع پیشرفت نمی‌دانند.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: ایران با این اقدام سیزدهمین کشور دارای پول دیجیتال بانک مرکزی با امکان پرداخت خرد در دنیا است. در دنیا ۷۶ کشور در حال بررسی و تلاش برای ایجاد پول دیجیتال بانک مرکزی هستند که از این تعداد ۱۶ کشور در مرحله مطالعات مقدماتی و پیش آزمایشی، ۱۰ کشور پایلوت و آزمایشی و ۳ کشور در مرحله عملیاتی قرار دارند.

معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی اظهار کرد: به طور میانگین هر ایرانی روزانه ۵ تراکنش بانکداری الکترونیک انجام می‌دهد. علاوه بر این، سالانه در شبکه شتاب ۵۰ میلیارد تراکنش به میزان ۱۴ هزار همت انجام می‌شود. این میزان در ساتنا حدود ۱۰۰ میلیون تراکنش و به مبلغ ۴۰ هزار همت است. همچنین ۱۲۰ میلیون تراکنش از طریق چک به میزان ۸ هزار همت در سال انجام می‌شود.

وی افزود: لزوم دستیابی به زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال، خصوصاً در حوزه قرارداد‌های هوشمند، شمول مالی و استفاده از ابزار‌های پرداخت نوین همگام با دستاورد‌های جهانی، هزینه بالای چاپ اسکناس و... نیاز به توسعه یک ابزار پرداخت مبتنی بر قرارداد‌های هوشمند با تمرکز روی جابه‌جایی مبالغ خرد را می‌طلبد که ضمن کاهش بار شبکه پرداخت و تسویه بانکی، هزینه تمام شده کاربر نهایی را نیز کاهش دهد.

دکتر محرمیان با بیان اینکه، ریال دیجیتال می‌تواند این مشکلات را برطرف سازد و به عنوان یک جایگزین تدریجی پول نقد در پرداخت‌های خرد قرار گیرد، تاکید کرد: ریال دیجیتال همان اسکناس است که فاقد فیزیک اسکناس است، اما همه اطلاعات آن در گوشی موبایل مشتری خواهد بود. به‌علاوه اسکناس را نمی‌توان به واحد‌های کوچکتر تبدیل کرد، اما در ریال دیجیتال ارقام ریز هم قابل پرداخت است و مشکلی که در زمینه پرداخت‌های خرد وجود داشت نیز برطرف خواهد شد.

به گفتۀ معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی با راه‌اندازی ریال دیجیتال فواصل و محدودیت‌های مکانی برای انتقال اسکناس حذف شده و افراد می‌توانند در دو نقطۀ مختلف از کشور در کمترین زمان پول‌را جا‌به‌جا کنند.

وی با اشاره به جزئیات پرداخت با ریال دیجیتال بیان کرد: با ریال دیجیتال انتقالات به سرعت انجام می‌شود. روش اول این است که با استفاده از کد دو شخص پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده وجه منتقل می‌شود و در روش دوم بارکد QR پرداخت انجام خواهد شد. در این پروژه، تراکنش در مرحله نخست با کد دیجیتال و بارکد انجام می‌شود و در مراحل بعدی با nfc نیز انجام می‌شود.

دکتر محرمیان ادامه داد: در جزیره کیش بانک‌های ملت و تجارت دستگاه‌های پوز را مجهز کردند، در تاکسی‌ها هم به صورت نزدیک کردن موبایل‌ها با هم یا اسکن Qr پرداخت انجام می‌شود. اکنون سامانه اعتبارسنجی مراحل نهایی آزمایشی را طی می‌کند و به زودی اجرایی خواهد شد.

معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در پایان با بیان اینکه یکی دیگر از اهداف بانک مرکزی تقویت سامانه‌های نظارتی ارزی است، گفت: در ادامه پروژه‌ای دیگری نیز رونمایی خواهد شد به طوری که پرداخت حسابی امکان پذیر خواهد بود.

ریال دیجیتال عملیات پرداخت و خرید را تسهیل می‌کند

فرشید فرخ نژاد، مدیرعامل بانک ملت نیز در این مراسم، گفت: ریال دیجیتال اقدام بسیار مناسبی است که عملیات پرداخت و خرید را تسهیل می‌کند. همچنین نرم افزار سکه به عنوان نرم‌افزار مورد استفاده برای ارائه خدمات ریال دیجیتال در بانک ملت در نظر گرفته شده است. بر این اساس برای عملیاتی شدن ریال دیجیتال ۸۵۰ پایانه فروش قدیمی در جزیره کیش به‌روزرسانی شده است.

وی خاطرنشان کرد: در همین زمینه، سامانه به‌پرداخت بانک تجارت نیز به‌روزرسانی شده است. اقدام دیگر اینکه، ۳۰ پشتیبان به جزیره کیش ارسال شدند تا آموزش‌های لازم در این زمینه را ارائه دهند. ریال دیجیتال در حال حاضر در جزیره کیش عملیاتی شده و تلاش می‌کنیم به زودی در تمام کشور عملیاتی شود.

هادی اخلاقی، مدیرعامل بانک تجارت نیز در این مراسم اظهار کرد: ریال دیجیتال قابلیت استفاده در زنجیره تأمین مالی که به عنوان یکی از ابزار‌های مهم مالی به شمار می‌رود را دارد و برنامه‌هایی داریم تا استفاده از ریال دیجیتال را در تأمین مالی زنجیره‌ای توسعه و گسترش دهیم. در جزیره کیش با اصناف و تاکسی‌ها صحبت شده تا مردم بتوانند به صورت پایلوت از ریال دیجیتال برای خرید و پرداخت استفاده کنند تا زمینه توسعه بیشتر آن فراهم شود.

وی تاکید کرد: در حال حاضر به صورت آزمایشی تنها جزیره کیش را برای استفاده از ریال دیجیتال انتخاب کرده‌ایم و در صورت صلاحدید بانک مرکزی برنامه‌ای طراحی شده تا از این ابزار در سطوح گسترده‌تر و به خصوص برای اصناف استفاده کنیم. با پیوستن سایر بازیگران نظام بانکی و توسعه بیشتر ریال دیجیتال امیدواریم پول ریال دیجیتال بانک مرکزی به زودی تمام سیستم پولی و اقتصادی کشور را به یکدیگر متصل کند و خدمات متنوع جدیدی از این طریق ارائه شود.

توضیحات تکمیلی برای بهره برداری بیشتر از خبر:

ریال دیجیتال از جمله مواردی بود که سال گذشته خبر بسیاری از آن نقل قول شد. ریال دیجیتال یا رمزریالی که از سال ۹۷ در دستور کار بانک مرکزی قرار داشت و پس از موفقیت‌آمیز بودن اجرای پیش آزمایشی آن در سال ۱۴۰۰ بالاخره مصوب و در سال ۱۴۰۱ وارد فاز آزمایشی خود شد.

«ریال دیجیتال»، همان پول قانونی کشور است که بدهی بانک مرکزی به مردم محسوب می‌شود. این واحد پولی، نسخه الکترونیکی ریالی است که در حال حاضر نیز در حساب بانکی تمام ایرانیان وجود دارد و کارکرد آن مانند اسکناس است. «ریال دیجیتال» کم‌نوسان بوده و هر واحد آن ارزشی برابر با یک ریال دارد؛ بنابراین اطلاق کردن عبارت‌هایی مثل «رمزارز بومی» یا «رمز ریال» در این خصوص صحیح نمی‌باشد. این فرم پول، ارزش مستقلی نداشته و ارزش آن توسط بازار تعیین نمی‌شود. همچنین ریال دیجیتال مشابه بیت کوین یا هر نوع رمزارز غیرمتمرکز دیگری نیست که توسط جامعه خودمختار و مستقل مدیریت می‌شوند.

ریال دیجیتال و فرآیند‌های انتشار آن طبق چیزی که در قانون دیده شده کاملا مشابه اسکناس است، یعنی هر آن چیزی که برای انتشار اسکناس استفاده می‌شود؛ شامل اینکه، پشتوانه داشته باشد، هیات نظارت بر اندوخته اسکناس بررسی‌های لازم را انجام دهد و سایر موارد مشابه اسکناس است.

بر این اساس ریال دیجیتال، شکل یا فرم دیجیتالی ریال است که توسط بانک مرکزی صادر و مدیریت می‌شود و فرم جدید پولی نیست. این شکل پول، از نظر عرضه و ارزش تحت تاثیر سیاست‌های پولی، مازاد تجاری و بانک مرکزی کشور قرار دارد.

ریال دیجیتال شکل دیگری از پول است؛ نه یک روش پرداخت، که باید آن را اسکناسی فرض کرد که قابل برنامه‌ریزی است و می‌تواند از سوی قانون‌گذاران مسدود شده یا سوزانده شود.

در ادامه گفتنی است که کشور‌های بسیاری در جهان تولید ارز دیجیتال ملی خود را از سال‌های دور آغاز کرده اند. از جمله آن کشور‌ها مالزی است که ارز دیجیتال ملی خود را که با احکام شریعت منطبق کرده و با پشتوانه طلا اقدام به تولید آن کرد. همچنین کشور ونزوئلا در سال ۲۰۱۸ برای دور زدن تحریم‌های آمریکا ارز دیجیتال ملی خود را با نام «پترو» با پشتوانه نفت معرفی کرد.

در گزارش اولیه منتشر شده از سوی این کشور، عنوان شده بود که «پترو» توکنی بر بستر اتریوم است. اما روز بعد این خبر حذف شد و پترو به پلتفرم بلاک‌چین NEM پیوست. پترو با اهدافی، چون ثبات اقتصادی و استقلال مالی ونزوئلا و ایجاد یک سیستم مالی بین‌المللی آزادتر، متعادل‌تر و عادلانه‌تر شروع به کار کرد و پشتوانه آن نفت بود. روسیه، چین و کره شمالی دیگر کشور‌هایی بودند که کار بر روی CBDC خود را در آن زمان در دستور کار قرار دادند.

بانک مرکزی بار‌ها اعلام کرده که هدف از ریال دیجیتال، تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی است. در دومین پیش‌نویس سند ریال دیجیتال، بانک مرکزی هدف خود از طراحی ریال دیجیتال را چنین شرح می‌دهد:

بانک‌های مرکزی با اهداف مختلفی اقدام به توسعه پول دیجیتال می‌نمایند، که از جمله آن‌ها می‌توان به مواردی همچون، پاسخ به نیازمندی پرداخت‌های آتی در اقتصاد دیجیتال، بهبود کارایی ابزار‌های پرداخت نوین، افزایش دسترسی‌پذیری پول بانک مرکزی، مدیریت اثرات کاهش بکارگیری اسکناس در جامعه، توسعه ابزار‌های پرداخت بین‌المللی با سایر کشورها، توسعه تابآوری ابزار‌های پرداخت، نیل به اهدافی خاص در حوزه سیاستگذاری پولی و در مواردی مدیریت مخاطرات ناشی از رواج پول‌های خصوصی اشاره کرد. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز در گام نخست، با هدف بسترسازی برای توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور و پاسخ به نیازمندی‌های مربوط به حوزه پرداخت در اقتصاد دیجیتال، اقدام به توسعه ریال دیجیتال می‌کند.

همانطور که مشاهده می‌کنید بانک مرکزی از ریال دیجیتال به عنوان ابزار پرداخت بین‌المللی یاد می‌کند. این در حالی است که در همین سند گفته شده که این فرم پول تنها برای پرداخت‌های داخل کشور کاربرد داشته و در فاز‌های اولیه تبادلات بین بانکی را در مقیاس کوچک امکان‌پذیر می‌کند. ضمن اینکه در شماتیکی که برای زیرساخت‌های فنی این پول دیجیتال بانک مرکزی تصویر شده، در ارتباط بین اعضا و کاربران جایگاه پرداخت بین‌المللی مشخص نیست.

مورد بعدی، اشاره سند به بهبود کارایی ابزار‌های پرداخت نوین است. در همین سند آمده که هر کاربر برای استفاده از ریال دیجیتال باید کیف پول خود را فعال کند. طبق دریافت‌های ما این کیف پول‌ها مشابه موبایل بانک هستند و پس از احراز هویت، توسط بانک برای کاربران فعال می‌شوند. در تصویر زیر می‌توانید ارتباطات کلی نظام پرداخت خرد مبتنی بر ریال دیجیتال را مشاهده کنید. به نظر می‌رسد که در این طرح قشر ضعیف جامعه نادیده گرفته شده‌اند؛ به عنوان مثال، افرادی که به دلیل فقر یا عدم دسترسی به فناوری قادر به راه‌اندازی کیف پول نیستند، ممکن است در آینده از دسترسی به خدمات مهم بانکی محروم شوند.

همچنین در مولفه‌های فنی طراحی ریال دیجیتال به قابلیت انتشار توکن‌های مختلف اشاره شده است. اگر قرار است این طرح صرفا در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال و تبدیل اسکناس ریال به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی باشد، صدور توکن‌های مختلف چه دردی را دوا خواهد کرد؟ اصلا این توکن‌ها چه تفاوتی با ریال خواهند داشت؟ آیا قرار است منجر به محدودیت در عرضه پول و دسترسی در پرداخت‌های خرد شوند؟ پاسخ هر چه که هست، لزوم روشنگری بانک مرکزی در این زمینه ضروری است؛ بنابراین ما فکر می‌کنیم که لازم است پیش از گذران مراحل آزمایشی و نهایی شدن طرح، شفاف‌سازی‌های بیشتری در زمینه انواع و مقیاس پرداخت‌های خرد و حتی کلان مبتنی بر ریال دیجیتال صورت بگیرد.

ریال دیجیتال چیست؟

در پایان گفتنی است که قابلیت برنامه‌ریزی، کاهش هزینه چاپ پول، کاهش تقاضا برای اسکناس، دسترسی مطلوب از مزیت‌های ریال دیجیتال می‌باشد که بهره‌مندی از این مزیت‌ها به سیاست‌گذاری بانک مرکزی برای استفاده از آن باز می‌گردد و باید دید نحوه استفاده از آن از سوی بانک مرکزی چگونه تبیین خواهد شد.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار: 3تیر1403، کدخبر:4080312، donya-e-eqtesad.com/سایر منابع