شعار سال: درجریان مبارزات انتخابات دورازدهمین دوره ریاست جمهوری در ایران کاندیداهای رقیب حسن روحانی نوآوری کرده و با تقسیم شهروندان به دارا و نادار ، خودرا مدافع و حامی ناداران نشان می دادند و شعار و وعده های خویش را بر این پایه تنظیم کردند. روحانی به مثابه مدافع وضع موجود اما نمی توانست چنین وعده هایی مثل سه برابر کردن یارانه ها یا پرداخت ماهانه 250 هزار تومان به هرفرد جویای کاردهد. از سوی دیگر او نمی توانست هیچ وعده تازه ای هم ندهد و ساکت و خاموش بماند. بنابر این حسن روحانی برای جلب آرای شهروندان وعده هایی در حوزه های گوناگون اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی داد . دقت در رفتار و گفتار آقای روحانی در جریان مبارزه انتخابی نشان می دهد او در حرفها و سخنان پرشمارش در جمع هواداران و میتینگ ها وعده هایی می داد و در میانه مبارزات با انتشار برنامه دولت دوازدهم نیز وعده هایی داد. برای اینکه بتوانیم در کوتاهترین متن درباره وعده های آقای روحانی و راه بندانهای پیش روی وی در4سال آینده نکات با اهمیت تر ی را برای خوانندگان این نوشته فراهم کنیم از میان وعده های داه شده وی به میدان اقتصاد کوچ می کنیم و از میان وعده های اقتصادی دو وعده را انتخاب می کنیم. 

یادآور می شویم که انتخاب وعده ها از میدان اقتصاد به این دلیل است که شهروندان ایرانی در این باره حساسیت داشتند و می خواستند با سبک – سنگین کردن این وعده ها با وعده های رقبا تصمیم بگیرند. به نظر شمار قابل اعتنایی از فعالان اقتصادی و کارشناسان این وعده روحانی که در صورت انتخاب شدن تحریم های ایران به دلیل مسایل موشکی و سایر تحریم ها به دلایل سیاسی وضع شده بر ایران را نیز همانطور که تحریم های هسته ای لغو شدل رالغو خواهم کرد . 

کارشناسان باوردارند این قول روحانی یکی از رای آورترین وعده های او بود که به ویژه نزد میلیونها پیشه ور ،مدیران و صاحبان صدهاهزار مالک بنگاه کوچک و متوسط و حتی شهروندانی که کارآنها تنها عامل کسب درآمدشان است با اقبال مواجه شد. این وعده از سوی روحانی به این دلیل انتخاب و ترویج شد که ایرانیان مزه خوش حذف تحریم های همه سویه غرب را در همین دوسال آخر زیرزبان داشتند. یکی دیگر از وعده های بزرگ و با اهمیت حسن روحانی در جریان مبارزه این بود که سالانه یک میلیون شغل ایجاد خواهم کرد. این وعده باتوجه به اینکه نرخ بیکاری جوانان ایرانی به مرز 30 درصد نزدیک می شود نیز از وعده های بزرگ بود که با توجه به شرایط اقتصاد کلان ایران در دهه اخیر وعده بزرگی بود.آیا رییس جمهور به اهمیت و بزرگی وعده های داده شده آگاه نبود وآیا او و همراهانش نمی دانستند که محقق کردن این دووعدبزرگ تا چه اندازه دشوار است؟ بدون تردید وی و همسازانش در جریان مبارزه به صعوبت و دشواری کارهایی که در ذهن داشته و دارند آگاهی کامل داشتند اما این جزیی از سنت مبارزه است و کاندیداها می خواهند چشم انداز و آرزوهایشان را به رای دهنندگان نشان دهند.در ادامه برخی از دشواری های ذاتی و دشواری هایی که در جریان اجرا پیش میایند و راه را بر تحقق وعده های آقای روحانی می بندند را یاد آور می شوم:

میزان قدرت دراختیار دولت

قانون اساسی ایران گونه ای از تقسیم قدرت میان نهادهای اداره کننده جامعه را بازآرایی کرده است که سهم دولت از کل قدرت سهم بالایی نیست. قدرت در ایران میان نهادهای بالادست نهادهای سه گانه توزیع شده است و سهم دولت در برخی امور دامنه گستره و ژرفای قابل اعتنایی ندارد. برخی مقوله ها مثل مقوله سازگاری یا ناسازگاری عملی با جهان که درحقیقت جان مایه سیاست خارجی است در اختیار دولت نیست. به همین دلیل است که محقق کردن وعده لغو تحریم ها از سوی آقای روحانی وعده رویایی بود وهست. لغو تحریم ایران از سوی کسانی که با مسایل بین الملل آشنایند بدون دادن امتیاز ناممکن است . این امتیاز هرچه باشد دادن آن از سوی دولت به تنهایی ناممکن است . بنابر این نخستین راه بندان و مانع محقق شدن وعده ها همین ناکافی بودن اختیارات قانونی رییس جمهور است.

مجادله های بی پایان سیاسی

واقعیت این است در صورتی که رییس جمهور ایران بخواهد راه دراز محقق کردن کردن وعده لغو تحریم را طی کند نیاز به اجماع ملی و سازگاری درون مرزهای ایران ومیان دوجناح یا حالا سه جناح اصلی صاحب قدرت در ایران دارد. یک جناح سیاسی بزرگ در ایران که آنها را به اسم اصولگرا می شناسیم به ویژه برخی طیف های سیاسی تندروی آنها تحریم ها را مفید می دانند و باوردارند یا دست کم بر زبان می آورند که تحریم راه ایران برای اقتصاد خود اتکا و بدون وابستتگی به جهان را هموار می کند. در جریان مبارزه انتخابات دوازدهم شاهد بودیم به روحانی انتقاد می شد که لغوو کاهش تحریم های هسته ای تا همین جا نیز به زیان ایران بوده است و برخی حتی وعده می دادند اجرای برجام به روش فعلی را در صورت پیروزی در انتخابت متوقف خواهند کرد. در سه سال اخیر که دیپلماتهای ورزیده ایرانی با مهارت و با استفاده از مجموعه محدودیت های داخلی و نیاز غرب به سازگاری با ایران توانستد به برجام برسند با انتقادهای بنیادی و اینکه سازگاران در مسیر حل پرونده هسته ای خائن هستند راه بندان ذهنی درست شد. بنابراین محقق شدن وعده رییس جمهور حسن روحانی دراین جاده پر از سنگلاخ ،ناممکن است.

درداخل به اندازه کافی پول نیست

حسن روحانی در این 4سال ریاست برقوه مجریه وبا درک دقیق از شرایط ایران به این نتیجه قطعی رسیده است که بن بست شکنی در اقتصاد ایران بدون تعامل با جهان و بدون استفاده از منابع مالی بین المللی امکان پذیر نیست. مطالعات قابل اعتنایی از سوی نهادهای پژوهشی در ایران انجام شده است که نشان می دهد کسب رشد 8درصدی اقتصاد ایران با محوریت تولید صنایع کارخانه ای راه اصلی ایجاد شغل پایدار و بادوام و بالنده است. این میزان رشد با استفاده از رشد و پرش صادرات نفت و حتی پتروشیمی نمی تواند برای بیکاران جوان ایرانی شغل تامین کند . از سوی دیگر رشدصنعتی نیاز به رقابتی شدن دارد و این ممکن نیست مگر با سرمایه گذاری هنگفت. در داخل ایران سرمایه به اندازه کافی وجودندارد یا اینکه در اختیار دولت نیست و به همین دلیل دستیابی به رشد 8 درصدی با محوریت رشد صنعت نیاز به جذب دست کم سالانه 25 میلیارد دلار سرمایه خارجی دارد . این میزان سرمایه خارجی مورد نیاز یعنی 8 برابر شدن میزان سرمایه واد شده به کشور که نیازمند تغییرات گسترده و سریع در ذهنیت تصمیم گیران و در سازو کارهای اجرایی و حذف قانون های بازدارنده دارد. این دگرگونی گسترده در عمل به سد و راه بندان سیاسی می رسد که در سطور بالا توضیح داده شد. مثالی بزنیم :در ایران صنعت لوازم خانگی و صنعت نساجی می توانند شغل آفرین باشند و می توان برای ایجاد شغل صنعتی این دو صنعت را توسعه داد.اما نیک می دانیم تولیدات صنعت لوازم خانگی در ایران با تکنولوژی موجود وبرای رقابت باتولیدات مشابه خارجی نیاز به تکنولوژی روزدارد که واردکردن آن نیازمند سرمایه گذاری قابل اعتنا یا مشارکت بنگاههای بزرگ و نامدار جهان است.. در حالی که ایران برای جذب سرمایه خارجی به دلیل سیاستهای ناروشن ارزی،تجاری و پولی دارد جذابیت کافی ندارد تامین سرمایه سخت و در حقیقت ناممکن شده است. در صنعت نساجی نیز ایران توانایی رقابت در کیفیت و قیمت با رقبای چینی وترکیه ای را ندارد و از داشتن تکنولوژی روزآمد محروم است.

پشیمانی سودی ندارد

واقعیت این است که شهروندان ایرانی با مقایسه وعده ها و روش ها یکاندیداهای موجود به آقای روحانی رای داده اند و انتظار دارند وی و دولت دوازدهم به این وعده ها ها لباس عمل بپوشاند . از سوی دیگر شرایط ایران گونه است که تامین سرمایه کافی برای دستیابی به رشد 8 درصد در سال در سالهای پیش رو با محوریت رشد تولیدات صنعتی یافعالیتهایی مثل گردشگری نیاز انکار ناشدنی ایران امروز است. اگر حسن روحانی نتواند این وعده ها را محقق کند بدون تردید اقتصاد ایران تعادل نیم بند موجود را ازدست می دهد و برخی ابرچالش ها مثل چالش بیکاران جوان، چالش بانکها ، چالش صندوق های بازنشستگی ایران را به سخت ترین روزهای خود می رساند و احتمال بازنشدن گره ها را بیشتر می کند. به این ترتیب همه نیروهای اجتماعی ونهادهای حکومتی و مدنی باید یکپارچه در مسیر دورکردن ایران از میدان خطر باشند . حل مشکلات سیاسی و اقتصادی با اجماع ملی و درک دقیق از سرنوشت ایران ممکن است و باید ذهن های به خواب رفته یا خود را به خواب زده بیدار شوند و یادشان باشد روزی ممکن است پشت دست خود بکوبند و نادم و پشیمان شوند که چرا با سرسختی و یکدندگی راه بندانهای مصنوعی ایجاد شد.اگر آن روز برسد یادمان میاید که پشیمانی سودی ندارد.

مورد توتال

این روزها شوربختانه باید نگاه غم انگیزی داشته باشیم به یک رویداد تلخ در مسیر نوشته حاضرو آن ماجرای قرارداد توتال با ایران برای راه اندازی فاز 11 میدان گازی پارس جنوبی است. درحالی که قرارداد میان دولت قانونی و مبتنی بررای شهروندان ایرانی با یک شرکت بزرگ جهان منعقدشده است و حالا باید این قرار داد الگویی برای کشاندن سرمایه های بین المللی باشد اما می بینیم که فشار فوق العاده روانی تخریبی علیه دولت در جریان است.اگردولت نتواند در این باره ایستادگی کند و کارازکار بگذرد و قرارداد به هردلیل در همین گام نخست بازی را رها کند نباید شک کرد که وعده های ارایه شده پیشین نیز محقق نمی شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی ساعت 24 ، تاریخ انتشار 20 تیر 96، کدمطلب:276557، www.saat24.com