شعارسال: سبک زندگی اسلامی ـ ‌ایرانی که در حقیقت رجعت عاقلانه و آگاهانه از سبک‌های آشفته و به‌هم‌ریخته غربی با مدل‌های ناهمگون است، زمینه‌ساز یک حرکت تحولی در نظام اجتماعی شده تا ابعاد مختلف آن مورد توجه قرار گیرد.

در روزگاری که ایده‌ها، مدل‌ها و الگوهای متعدد از زندگی همراه با تشریفات و اشراف‌گری و پس‌زمینه‌های زندگی مدرنیسم مشاهده می‌شود در این بین آنچه که بسیار مهم و ارزشمند است، تکیه ایرانیان به سبک زندگی همراه با آموزه‌های دینی، اعتقادی و اسلامی است که رهبر معظم انقلاب نیز از همین رو در دیدار جمعی از جوانان در استان همدان یک دهه پیش موضوع ارزشمند سبک زندگی و شاخصه‌ها و علائم آن را مطرح کردند تا همه به جایگاه و اهمیت این موضوع فارغ از برخی اظهارنظرهای دهان‌پرکن پی برده و در فرهنگ واژگان جدید به دنبال سبک زندگی اصیل اسلامی، ایرانی باشیم که در تراز خانواده‌های ایرانی می‌تواند عنصری سازنده باشد.

در قالب طرح این موضوع که همراه با ارائه برخی الگوها و مدل‌های ملی و سبک زندگی پیشین ایرانیان بود آنچه که به عنوان دغدغه اساسی برای فعالان و پژوهشگران اجتماعی مطرح شد، برخی سبک‌ها و سیاق‌های غلطی بود که در گذشته در زندگی اغلب ایرانیان همچون خرید کالاهای لوکس و تجملاتی به همراه برخی غفلت‌ها در حوزه صرفه‌جویی انجام شده بود که به نظر می‌رسید در قالب یک طرحی نو باید این دغدغه دیرین بار دیگر مورد توجه قرار گیرد و راهکارهای اساسی برای پیشبرد اهداف در این حوزه فراهم آید.

البته این‌گونه دغدغه‌ها به روش زندگی که در تأکیدات مقام معظم رهبری نیز بیش‌ از پیش نمایان بود، می‌طلبد تا به نام‌گذاری‌های دهه 70 نگاهی بیندازیم تا متوجه ارتقاء فرهنگ عمومی در کشور و ضرورت آن باشیم که در این سال‌ها انتخاب نام‌هایی همچون وجدان کاری، انضباط اجتماعی، انضباط اقتصادی و مالی و صرفه‌جویی ناظر بر آسیب‌شناسی جامعه‌ آن روز ایران بود، آسیب‌هایی همچون زیاده‌روی و نابود کردن اموال عمومی و اموال شخصی و نیز ریخت‌وپاش‌ها و اسراف.

در این میان نام‌گذاری‌های سال مانند حرکت به‌سوی اصلاح الگوی مصرف‌، همت مضاعف و کار مضاعف برای نسل‌های جوان‌تر جامعه ایرانی آشناتر بود که البته انتخاب نام سال تنها زمینه طرح این بحث از سوی مقام معظم رهبری نبود بلکه معظم‌له در سخنرانی‌های مختلف در سال‌های اخیر به مسائلی همچون آپارتمان‌نشینی، معماری، اصلاح موی سر، شیوه راه رفتن، کتاب‌خوانی، الگوی مصرف وسایل زندگی، مد و... نیز پرداخته‌اند.

چرا سبک زندگی!؟

در شرایط حساس کنونی منطقه و جهان و علی‌رغم همه تهدیدها و تحریم‌های تحمیلی علیه ملت ایران و شرایط اقتصادی اینکه چرا رهبر معظم انقلاب این موضوعات مهم را متن تمدن‌سازی نوین اسلامی می‌دانند و چرا ایشان دغدغه‌های سبک زندگی را با این کیفیت بیان می‌کنند، برای یافتن پاسخ لازم ضرورت دارد تا در دو وجه این سخنان بررسی شود.

در وجه اول که وجه ایجابی است مقام معظم رهبری در جمع دانشجویان کرمانشاه بر تشکیل جامعه اسلامی با همه خصوصیات و شاخصه‌هایش تأکید کرده و حتی الگوها و نمادهای آن را مطرح کرده است.

به نظر می‌رسد که در عمر بیش از 30 ساله انقلاب اسلامی ایران با وجود همه سختی‌ها و فشارها ایران اسلامی توانسته ساختار و چارچوب خوبی را برای پیشرفت خود بسازد و در زمینه سیاسی ما اکنون به ثبات و اقتدار سیاسی در داخل و اعتبار اثرگذار در عرصه بین‌المللی رسیده‌ایم به‌ طوری‌ که پروژه «مهار ایران» که با وقوع بیداری اسلامی رنگ و بوی جدیدی پیدا کرده حکایت از این امر دارد تا در عرصه علم به استناد پایگاه‌های جهانی، کشورمان حائز رتبه نخست منطقه و شانزدهم در دنیا باشد.

همچنین با توجه به ظرفیت‌های طبیعی، زیربنایی و انسانی کشورمان ابزار مناسبی را با توجه به ساخت و اسکلت محکم نظام در اختیار دارد که در این شرایط آن چیزی که متن زندگی ما را تشکیل می‌دهد، همان سبک زندگی است.

اگر ما سبک زندگی را تنها بخشی از زیرمجموعه فرهنگ ندانیم و نقش آن را در تمدن‌سازی فهم کنیم با توجه به ظرفیت‌هایی که وجود دارد به موقعیتی می‌رسیم که باید برای طراحی بنای تمدن خود برنامه‌ریزی کنیم.

اما در وجه سلبی باید گفت که سبک زندگی آن‌قدر به روبنا و ظواهر زندگی انسان می‌پردازد که اغلب ما معتقد نیستیم یا حتی فراموش می‌کنیم که دارای لایه‌های عمیق‌تر تئوریک نیز است، غفلت از مبانی خود را در استفاده از روش‌هایی نشان می‌دهد که یا سکولاریسم پنهان است یا تقلید.

تفکیک سبک زندگی از اعتقادات و دین به عبارتی سکولاریزه کردن سبک زندگی مهم‌ترین دستاورد نظام سلطه است که مرزهای آن به جامعه آمریکایی محدود نمی‌شود و با این منطق بوده که فرهنگ مهاجم غرب خود را تبدیل به فرهنگ غالب کرده است.

آرامش زندگی در سبک زندگی اسلامی ساده‌زیستی است

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان اردبیل در باب اهمیت این موضوع و دوری از هرگونه افراط‌ و تفریط در سبک زندگی اسلامی، گفت: در مکتب اسلام آرایش خاص برای رسیدن به آرامش در زندگی وجود دارد و آن‌ هم تأکید بر اصل ساده‌زیستی و دور شدن از تجملات است که آثار و ظواهر آن را به خوبی می‌توان مشاهده کرد.

حجت‌الاسلام مهدی ستوده با بیان اینکه با مروری بر زندگی ائمه اطهار و بزرگان دین به‌خوبی می‌توان حس ساده‌زیستی را در کنار شور و نشاط و معنویت زندگی به‌خوبی مشاهده کرد، افزود: آنچه که در اسلام به‌عنوان موضوع نشاط و شادی مطرح می‌شود برخلاف روش غربی است که امروز در اقسام رسانه‌ای و از طریق کانال‌های مختلف عده‌ای آن را مطرح می‌کنند و اغلب بر شادی‌های کاذب در سبک زندگی تأکید دارند درحالی‌ که اصل بر ساده‌زیستی زندگی به دور از افراط‌ و تفریط است.

وی به اظهارنظرهای برخی نظریه‌پردازان غربی اشاره کرد و ادامه داد: هر چند نظام غرب به دنبال تمدن‌سازی و ارائه الگوی حداقلی برای جامعه بشری است اما دین اسلام این الگو را در قالب سبک زندگی اسلامی معرفی کرده که پایه‌های آن بر اعتقادات و باورهای دینی است.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان بیان کرد: نگاه آسیب‌شناسانه به وضعیت فرهنگی به‌خصوص سبک زندگی کنونی ایرانیان ما را وا می‌دارد تا مشکلات فرهنگی خود را که تنها ناشی از تهاجم فرهنگی نظام سلطه است، نبینیم.

ستوده در بخش دیگری از سخنان خود اضافه کرد: باید مشکلات جامعه را به‌درستی شناسایی کرده و مجرای اصلاح آن را روشن کرد چراکه بسیاری از ما این نقطه را در نقد وضع موجود لحاظ نمی‌کنیم و کاستی‌ها و آسیب‌های خود را در حوزه رفتارها و هنجارهای فرهنگی به مسائل سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی ربط می‌دهیم.

وی گفت: شاید سبک زندگی آن‌قدر به روبنا و ظواهر زندگی انسان می‌پردازد که اغلب ما معتقد نیستیم و یا حتی فراموش می‌کنیم که دارای لایه‌های عمیق‌تر تئوریک نیز است.

ستوده غفلت از مبانی خود را در استفاده از روش‌های معقول و منطقی یادآور شد و افزود: گاه در سایه نگاه غرب‌گرایانه پنهان‌کاری یا تقلید که هر دو نمودی از سطحی‌نگری است، در امور زندگی مشاهده می‌شود به‌ طوری‌ که برخی‌ها بر این باورند که باید اسلام را در عصر جدید نو نوار کرد و گروه دیگر ناخواسته دین را قربانی سبک زندگی غربی می‌کنند.

سبک زندگی اسلامی نگاه افراط‌گری را برنمی‌تابد

رئیس حوزه‌های علمیه استان اردبیل با بیان اینکه سبک زندگی اسلامی، سبک برخاسته از عقل‌گرایی و خردگرایی است، اظهار کرد: افراط‌ و تفریط و هرگونه نگاه صرف مادی‌گرایانه در این سبک زندگی اسلامی جایی ندارد.

حجت‌الاسلام مهدی نوروزی به دو تعریف مبنایی از سبک زندگی اشاره کرد و گفت: در تعریف زیست‌شناختی ما همان رشد و نمو مادی را که به ظاهر جسم و قالب انسان است، مشاهده می‌کنیم که به عبارتی این خود نمودی از زنده‌ بودن افراد است اما در تعریف معنوی و ارزشی می‌توان به عناصر همیشه ماندگار و جاودانه زندگی اشاره کرد که حتی بعد از پایان عمر انسان نیز همچنان این سبک و سیاق ادامه داشته و می‌تواند الگویی شایسته برای حرکت‌های ارزش‌آفرین باشد.

وی در مورد قیاس سبک زندگی اسلامی و غربی براساس مطالعات انجام شده افزود: شاخصه زندگی اسلامی، شاخصه آرامش همراه با روح لطیف معنوی است که بر زندگی هر فرد مسلمان سایه می‌اندازد تا با تشکیل نظام خانواده و تولد فرزندان زندگی دارای احساسی معنوی و ارزشی است که قطعاً شاخصه‌های آن متفاوت از شاخصه زندگی غربی است.

رئیس حوزه‌های علمیه استان تصریح کرد: در نظام خانوادگی و اجتماعی غرب که به عنوان سبک زندگی نوین از آن یاد می‌شود آرایش‌ها و برخی آراستگی‌هایی را مشاهده می‌کنیم که زیبنده جامعه بشری نیست بلکه حامل پیام ظاهرپرستی همچنین تجمل‌گرایی و گرایش به افراط در مبانی زندگی است.

سبک زندگی اسلامی،‌ ایرانی پمپاژ عاطفه در خانواده

اما یکی از کارشناسان علوم اجتماعی و آشنا به مسائل نظام خانوادگی نیز بیان کرد:‌ در سبک زندگی ایرانی،‌ اسلامی به راحتی می‌توان در ابعاد مختلف پمپاژی از مهر، عطوفت و عاطفه همراه با احساس تعلق را مشاهده کرد که ضروری است در سبد فرهنگی خانواده‌های ایرانی این الگوها و معیارها نمودی واقعی‌تر پیدا کند.

فرهاد علوی با بیان برخی شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی و راز و رمز موفقیت در این حوزه از سوی جامعه اسلامی اضافه کرد: اگر بخواهیم این الگوهای سبک زندگی اسلامی را که مملو از پیام‌ها و شعارهای عملیاتی و کاربردی است در مفهوم عالی‌تر تبیین کنیم و نسبت به نهادینه کردن این امر بکوشیم، نتیجه‌ای که به دست می‌آید نتیجه خردگرایانه و منطقی‌تر است.

وی از سبک زندگی اسلامی، ‌ایرانی به عنوان هویت ایرانیان با داشته‌ها و سرمایه‌های بی‌نظیر یاد کرد و ادامه داد: ارائه الگویی از سبک زندگی ایرانی، اسلامی نتایج و پیامدهای مثبت و فراوانی را در جامعه دارد که علاوه بر حفظ سنت‌ها، آداب، باورها و اعتقادات تاریخی در جهان امروز به راحتی می‌توان با تکیه بر این پشتوانه تهدیدهای فرهنگی و اعتقادی دشمنان را خنثی و زمینه مقابله با نفوذ سبک و نوع زندگی غربی را به خوبی مشاهده کرد.

این کارشناس علوم اجتماعی و آشنا به مسائل نظام خانوادگی گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل نیاز به ارائه الگوی سبک زندگی ایرانی، ‌اسلامی تهاجم گسترده دشمن و تحمیل سبک زندگی غربی در جوامع شرقی و اسلامی است چراکه نفوذ نوع و شیوه زندگی غربی در این جوامع مهم‌ترین عامل حفظ نظام سلطه غرب بر کشورهای در حال‌ توسعه است آن چنان که تحمیل سبک زندگی آمریکایی نافذترین عامل در حفظ و بقا حاکمیت آنهاست.

علوی افزود: اگر بتوانیم در یک بسته و نقشه ترسیم شده در قالب سبک زندگی ایرانی،‌ اسلامی محتوای غنی خودمان را ارائه کنیم قطعاً به‌راحتی قادر می‌شویم دسیسه‌های دشمنان را برطرف کنیم.

و سخن پایانی اینکه رهبر انقلاب اسلامی در اظهارات خود در این حوزه اولاً بستر و ضرورت و جایگاه بحث سبک زندگی را در جمهوری اسلامی ایران مشخص کردند ثانیاً برای نشان دادن نقشه راه این مسئله به چند ملاحظه مهم اشاره داشتند به‌طوری‌که معظم‌له تفسیری توحیدی از زندگی و سبک و سیاق آن را بر مبنای خدامحوری را متفاوت از سبک زندگی انسان‌مدارانه غربی دانستند.

ملاحظه دوم اما به عرصه عمل برمی‌گردد آنجا که اغلب گمان می‌کنید همه‌ چیز باید بالا به پایین و دستوری باشد در حالی‌ که جنس فرهنگ و فرهنگ‌سازی به‌ویژه در جامعه ایرانی که از ظرفیت‌های شبکه‌سازی اجتماعی نظیر مساجد و حسینیه‌ها و... برخوردار است باید از پایین به بالا باشد.

جای تأسف است که در برخی مواقع که رهبر معظم انقلاب مطالبه‌ای نرم‌افزاری را بیان می‌کنند ابتدا آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و نهادها برای آن تعیین می‌شود و در نهایت هم اصل موضوع به حاشیه می‌رود و اگر سپردن اقتصاد به دست مردم هنوز با موانعی مواجه است اما می‌توان سبک زندگی را با کمک مردم و به همت آن‌ها ایجاد کرده و رواج داد تا همه از ثمرات آن بهره ببرند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ یکشنبه 6 دی 1394، کد مطلب: 13941005001500، www.farsnews.com