تحلیل حاضر با توجه به بررسی کیفی و مذاکرات متعدد طی بیش از شش ماه گذشته با مدیران،کارشناسان و کارکنان صف و ستاد وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی تنظیم شده و سعی گردیده بدون کمترین سوگیری و با بیان نقاط قوت و ضعف عملکردی دکتر ربیعی و تیم همکار وی، ارائه شود. در گزارش حاضر، حتی الامکان از نام بردن اسامی افراد خودداری شده ولی بناچار در برخی بندها، مصداق های عینی قضاوت با مشخصات کلی بیان گردیده است .

1- اولین و یکی از مهم ترین نقاط قوت دکتر ربیعی از زمان تصدی مسئولیت وزارت تاکنون، نزدیکی به قشر کارگر و همدلی با آنان بوده است(نامبرده شخصا از شغل کارگری شروع کرده و بتدریج به مراتب مسئولیتی بالا تا حد وزارت رسیده است). بر این اساس، با وجود معدود تجمعات و اعتراضات کارگری مشاهده شده در محل ساختمان مرکزی وزارت ، این تجمعات غالبا به دلیل بحران اقتصادی بنگاهها و تاخیر چند ماهه در پرداخت حقوق و دستمزد کارگران است و کارگران چاره ای جز مراجعه حضوری ندارند.

2- از ویژگی های مهم دیگر دکتر ربیعی، توجه ویژه به اقشار آسیب پذیر به ویژه افراد تحت پوشش بهزیستی ، افراد محروم از بیمه های پایه ، بازنشسته ها و گروه هایی همانند آنها است. به گونه ای که حساسیت ها و مداخلات وزیر در حوزه بهزیستی ، بخش قابل توجه ای از وقت ایشان را بخود اختصاص داده و همچنین پوشش بیمه ای چندین میلیون نفر، کار ارزشمند دکتر ربیعی و همکاران وی از زمان تصدی مسئولیت وزارت تاکنون محسوب می شود.

3- با توجه به اهداف و وظایف پیش بینی شده برای وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی (پس از ادغام سه وزارت قبلی) و نظر به اهمیت امور فرهنگی و اجتماعی، معاونتی اختصاصی برای پرداختن شایسته به این امور پیش بینی شده بود و انتظار می رفت وزیر محترم نیز به چنین حوزه هایی توجه ویژه ای داشته باشد. اما متاسفانه در عرصه عمل چنین اتفاقی نیفتاده است. در سال های اولیه چنان این معاونت مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفت که معاون وزیر صاحب صلاحیت ،مومن، متعهد و کارآمد فعال در این سمت، مجبور به ترک پست شد و ماه های متوالی این معاونت بدون مسئول بود. سپس به مدت محدودی، فرد مناسب دیگری انتخاب شد ولی به دلایل نانوشته ای ایشان نیز بدون اطلاع ، مسئولیت جدیدی را در وزارتخانه دیگر عهده دار و این پست را ترک نمود و دوباره این معاونت بدون مسئول ماند . طی مدت حدود یک و نیم سال گذشته با حفظ پست، یکی از مشاورین چند شغله وزیر به سرپرستی این معاونت گمارده شد. جالب تر اینکه این مشاور محترم در ساختمان اصلی وزارت و در سمت های قبلی مشغول بوده و غالبا از راه دور این مسئولیت مهم را هدایت می کند.

دیگر مصداق عملی قابل بیان ، داستان یکی از مدیریت های مهم و کلیدی این معاونت است . مدیری با چند دهه تجربه و کارآمدی لازم کنار گذاشته شده و فردی تازه کار بدون هیچ سابقه مدیریتی جایگزین می شود . پس از مدتی فرد دوم نیز برکنار و فرد سومی جایگزین گردیده و پس از مدت کوتاهی، فرد سوم برکنار و فرد دوم به جای خود برگشت داده شده است. نتیجه این اقدامات نشان می دهد وزیر محترم اعتقادی به کارکردهای اجتماعی و فرهنگی این معاونت نداشته و کمترین توجه را به آن معطوف نموده است.

4- حتی اگر فرض محال را بگذاریم که وزیر محترم در بعد اجتماعی و فرهنگی نمره قابل قبولی کسب نماید، کارکرد وی در بعد اقتصادی به هیچ وجه قابل دفاع نیست. یکی از معاونت های مهم این وزارتخانه معاونت امور اقتصادی است. برای این معاونت وظایف مهمی تصویب شده است که در گزارش حاضر، فقط به چهار مورد مهم اکتفا می شود. صیانت از سرمایه مالی صندوق های بیمه اجتماعی و نظارت بر آنها، برنامه ریزی برای حفظ و پایداری منابع مالی صندوق های حمایت اجتماعی و بیمه ای، حضور فعال در هیات امنا و شوراها از جمله شورای عالی پول و اعتبار و برنامه ریزی برای تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری بخش های غیردولتی ، تعاونی و به ویژه صندوق های بازنشستگی تحت پوشش.

این معاونت و برخی از دفاتر تخصصی آن ماه ها و گاها سال ها بدون مسئول (حتی در حد سرپرستی)، رها شده و شاید ضعیف ترین انتصابات در این وزارتخانه مربوط به این معاونت باشد. افراد منتخب نیز در مدت تصدی مسئولیت هیچ گونه خروجی مشخصی که جوابگوی وظایف محوله باشد، نداشتند.

5- موضوع بعدی ، میزان توجه به بخش تعاون بوده که از چند بعد قابل بررسی است. منظرگاه نخست بحث، میزان زمان اختصاص یافته به مباحث بخش تعاون، توسط وزیر است. وزارت تعاون سابق، با چندین معاونت و دهها دفتر و اداره کل ستادی و 31 اداره کل استانی تبدیل به یک معاونت در ستاد و 31 مدیریت در سطح استان ها شده است که شاید کمتر از 10 درصد وقت وزیر محترم و مدیران کل استانی را به خود اختصاص می دهد.

منظرگاه دوم، تقویت جایگاه این بخش در اقتصاد کشور است. با وجود ارتباط نزدیک وزیر محترم با رئیس جمهور ارجمند و آقای دکتر نوبخت ، اقدامات موثر چندانی برای تقویت این بخش صورت نگرفته و بهتر است بگوییم، بنظر می رسد که دغدغه وزیر، اصلا بخش تعاون کشور نبوده و نیست. شاید یک درصد اعتباراتی که قانونا و بر اساس سیاست های اجرایی اصل 44 قانون اساسی می بایستی برای توانمند سازی تعاونی ها اختصاص می یافت، تحقق پیدا نکرد. این کم توجهی ها باعث شده ، سهم بخش تعاون از اقتصاد کشور طی پنج سال گذشته، به جای رسیدن به 25 درصد تعیین شده توسط قانون گذار، در همان حد حدود 5 درصد نسبتا ثابت بماند.

6- موضوع بعدی که نیاز به تامل بیشتری دارد، موضوع اشتغال است. موضوع اشتغال برخلاف تصور بسیاری از مردم، صرفا به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ارتباط نداشته و موضوعی ملی و فرا دستگاهی است. اما می بایست،محوریت این هماهنگی بر شانه های وزارت تعاون باشد. آیا وزارت تحت مدیریت دکتر ربیعی و برنامه های تدوین شده در این خصوص، موفق بوده اند؟

7- از دیگر ایرادات مهم وارده بر عملکرد دکتر ربیعی ، سیستم غیرکارآمد انتصابات ایشان است. در برداشتی خوشبینانه شاید بتوان گفت که در حدود یک سوم انتصابات صورت گرفته، مبتنی بر به گزینی و شایسته سالاری بوده و در بیش از دوسوم مابقی انتصابات ، ارتباطات فردی و شخصی و توصیه های این و آن و بده و بستان های غیر قابل دفاع ، نقش داشته و همین موضوع ، تبدیل به پاشنه آشیل وزارتخانه شده است. به عنوان مثال برای مجموعه ای چون مرکز نوسازی و تحول اداری ، موسسه کار و تامین اجتماعی، سازمان بهزیستی و.......، از چه کسانی استفاده شده است؟(این نقد به معنای نامناسب بودن شخصیتی مدیران مجموعه های فوق نبوده و تاکید بر انتصابات ارتباطی و سیاسی دارد).آیا کوچکترین تحول و تحرکی در این چند مجموعه طی چند سال گذشته اتفاق افتاده است؟ یقینا پاسخ منفی است. در انتصاب برخی مدیران کل ستادی و استانی افراد با تجربه و حتی همراه دولت یازدهم و دوازدهم، کنار گذاشته شده و افرادی بعضا با چند پله پایین تر از بعد توانمندی، افرادی در جناح مخالف دولت و حتی افرادی بدون سابقه یک روز کار مدیریتی در مسئولیت های اجرایی قابل قبول، جایگزین شده اند. شاید مهم ترین دلیل اینکه چرا با وجود تلاش های شبانه روزی وزیر محترم، بخش قابل توجهی از انتظارات حاصل نگردیده، به همین موضوع انتصاب مدیران با توانمندی پایین برگردد.

همین داستان در انتصاب مشاورین نیز دیده می شود. اول اینکه بیشتر مشاورین فقط اسما مشاور هستند و شاید در طول ماه و حتی فصل، یکبار هم از مشورت آنها استفاده نشود و یا آنقدر غیر مسلط هستند که مشورت با انها سودی ندارد. ایراد دیگر انتصابات ایشان تاخیر در تصمیم گیری است. همانطور که در بندهای قبل هم اشاره شد گاهی بیش از یک سال یک معاونت یا اداره کل بدون مدیر و گاهی بدون سرپرست مانده است( شنیده های غیر رسمی می گوید که ظاهرا دامنه افرادی که وزیر محترم در مورد انتصابات از انها مشورت می گیرد ، به یک یا دو نفر محدود بوده و حتی به اندازه انگشتان یک دست هم نمی رسد).

8- وزیر محترم که فردی پژوهشگر و صاحب نظر است، در ماههای اول دولت یازدهم تلاش زیادی برای آسیب شناسی در مجموعه وزارتخانه بعمل آورده است ولی در ادامه راه به دلیل حجم بالای وظایف به زمین مانده وبحران های بوجود آمده و عدم کمک موثر مدیران و عدم همراهی اکثریت بدنه وزارتخانه در درمان آسیب ها چندان موفق نبوده است .

9- در مورد این نقاط قوت و ضعف در دو مرحله رای اعتماد مجلس و چندین نوبت مطرح شدن موضوع استیضاح وزیر در مجلس محترم، بارها، بویژه توسط نمایندگان محترم مردم تذکر داده شد ولی توجه اصلاحی و حساسیت چندانی به این موضوعات داده نشد، امیدواریم نمایندگان محترم مردم خارج از جناح بندی های سیاسی و خدای نکرده انتظارت شخصی و صرفا براساس مصالح نظام و مردم و حقوقی که بر گردن انهاست در مورد عملکرد وزیر محترم به قضاوت بنشینند و تصمیم بگیرند .

جمعی از کارشناسان باسابقه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی