شعار سال: پس‌از سال‌ها تحقیق و بررسی درتاریخ 22 مهر ماه سال‌جاری رهبر معظم انقلاب در فراخوانی از تمام اندیشمندان و نهادهای موجود در کشور خواستند تا سند پایه‌ای که برای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تدوین شده است را بررسی و مورد بازبینی قرار دهند. براساس سندی که تدوین شده است، الگوی پایه، چارچوب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و معرف سیر کلی تحولات مطلوب ایران در عرصه‌ فکر، علم، معنویت و زندگی بسوی تمدن نوین اسلامی ایرانی در نیم‌قرن آینده است. این الگو با مشارکت گسترده متفکران و صاحب‌نظران ایرانی و بر اساس جهان‌بینی و اصول اسلامی و ارزش‌های انقلاب اسلامی و با توجه به مقتضیات اجتماعی و اقلیمی و میراث فرهنگی ایران، بر طبق روش‌های علمی و با استفاده از دستاوردهای بشری و مطالعه آینده پژوهانه تحولات جهانی طراحی شده و شامل مبانی، آرمان‌ها، رسالت، افق و تدابیر است. مبانی، اهم پیش‌فرض‌های اسلامی، فلسفی و علمی جهان‌شمول معطوف به پیشرفت را ارائه می‌دهد.

برای بررسی سند پایه ارائه شده و الزامات اجرای آن به سراغ سید مهدی زریباف رفتیم که خود سال‌ها در زمینه این الگو مطالعه کرده است.

‌ چه عواملی باعث تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت شده است؟

یکی از مهم‌ترین دلایل برای تدوین و ارائه چنین سندی بحث گفتمان‌سازی و امید به آینده است. در بیش از چهار دهه‌ که از انقلاب اسلامی می‌گذرد، برنامه‌ها و اسناد مختلف که با نگاهی لیبرال تدوین شده نتوانسته است مشکلات موجود را برطرف کند و برهمین اساس نیازمند یک الگو برپایه اسلام و خصوصیات بومی کشور هستیم.

‌ رهبر معظم انقلاب بیست و دوم مهر ماه امسال الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت را برای بررسی و ارائه نظرات طی فراخوانی دراختیار تمام اندیشمندان،دانشگاهیان و همچنین نهادهای مختلف قرار داد، شما این سند تدوین شده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سند پایه‌ای که هم‌اکنون برای دریافت نظرات اندیشمندان منتشر شده است، به لحاظ محتوا هنوز قوت لازم را نداشته و ابهامات زیادی دارد. دراین زمینه مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز کار ضعیفی ارائه داده است درواقع این سند نظریه مبنا و منطق درستی ندارد. نهادها و ساختارهای مؤثر و درگیر این سند بخوبی مشخص نشده است. سندی که به‌عنوان الگوی اسلامی پیشرفت تدوین شده بیشتر کلیات است.

باتوجه به فراخوانی که رهبر معظم انقلاب داده‌اند ممکن است که شخص یا گروهی سند جدیدی ارائه کند. در فراخوان رهبری نیز برهمین موضوع یعنی بازبینی سند تأکید شده است. دراین بخش باید از نظر تمام اندیشمندان، جوانان دانشگاهی و... برای تدوین یک سند کامل بهره برد کاری که تاکنون به آن توجه نشده است. درمجموع باید زیرساخت‌های این کار تفسیر شود؛اینکه چه کسی با چه ابزاری و در چه شرایطی اهمیت دارد.

‌ شما سال‌ها عضو مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی وقت بودید دراین سال‌ها چه کارهایی انجام شد؟

من در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی وقت مسئول الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بودم و در این سال‌ها کارهای خوبی دراین زمینه انجام شد. دراین دوره به سمت ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای این کار بودیم و به جاهای خوبی رسیدیم. درهمین خصوص دو کتاب نیز در زمینه رویکردها و بینش‌های متفکران اسلامی تألیف شد. درواقع روش شناسی اسلامی زیرساخت این کار محسوب می‌شود.

‌ هم‌اکنون علاوه بر قوانین بخشی و زیربخشی در قوانین و اسناد بالادستی و مادر هم دچار نوعی تورم قانون شده‌ایم. برای مثال سند چشم انداز، سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و...

الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید بالاتر از تمام این قوانین قرار داشته باشد. این الگو می‌تواند بعد از قانون اساسی و حتی قبل از آن مورد توجه قرار گیرد. این الگو این توانایی را دارد که قانون اساسی را ناطق کند و برپایه آن سیاست‌های کلی نظام طراحی و تدوین شود. الگو جریان توسعه مطلوب را ارائه می‌دهد.

‌ الگوی ناطق چه خصوصیاتی دارد؟

اگر الگویی بخواهد ناطق باشد باید به سه پرسش پاسخ دهد. چرا؟ با چه ساختاری؟ و چگونه؟ برای مثال وقتی می‌گوییم دولت باید کوچک شود باید درخصوص چرایی اینکار پاسخ داد. همچنین اینکه دولت کوچک شده باید دارای چه ساختارهایی باشد و چگونه باید عمل کند؟ این سؤالاتی است که باید در تمام بخش‌ها به آن پاسخ داده شود.

‌ سند چشم‌انداز براساس چه الگویی تدوین شده است؟

سند چشم‌انداز بیست ساله کشور براساس برنامه استراتژیک طراحی شده است ولی الگو سطحی بالاتر از برنامه استراتژیک است. درواقع برنامه استراتژیک راه تحقق الگو است و برهمین اساس با این برنامه نمی‌توان الگو طراحی کرد. ولی سند پایه‌ای که هم‌اکنون برای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارائه شده هم برمبنای برنامه استراتژیک و همانند سند چشم‌انداز تدوین شده است.

‌ به طور معمول برای تدوین هر سند جدیدی برای بهره‌مندی از تجارب سایر کشورها مطالعات تطبیقی از سایر کشورها انجام می‌شود. ولی یکی از چالش‌های تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت این است که نمونه آن در دنیا و جهان اسلام وجود ندارد.

بله اسلامیت قیدی است که برای نخستین بار مطرح شده است. درواقع دراین الگو باید اسلام موتور تحرک و پیشران توسعه و پیشرفت باشد. این درحالی است که نه در حوزه و نه در دانشگاه نقش اسلام در پیشرفت مورد مطالعه دقیق قرار نگرفته و درخصوص این الگو فکر نکرده‌ایم. متأسفانه عادت کرده‌ایم که مصرف‌کننده فکر دیگران باشیم و برهمین اساس در حوزه‌های فکری نیز وابسته هستیم. در کشورهای خارجی برای اینکه به الگویی از پیشرفت دست یابند با ایجاد اتاق‌های فکر و اندیشکده‌های مختلف سال‌ها تلاش کرده‌اند ولی ما دراین زمینه خیلی ضعف داریم.

‌ با توجه به اینکه قرار است اسلامیت درپیشرفت و توسعه کشور نقش محوری داشته باشد به نظر می‌رسد باید برای تدوین الگوی آن از نظر توأمان استادان حوزه و دانشگاه بهره‌مند شد.

دقیقاً باید از حوزه و دانشگاه به‌صورت هماهنگ استفاده کرد. برای این کار هماهنگ در ابتدا باید یک گفتمان مشترک و قابل گفتمان‌سازی طراحی کرد که دراین زمینه می‌توان از منطق عدالت استفاده کرد که در تمام دنیا نیز مورد قبول است. درصورتی که این هماهنگی ایجاد شود می‌تواند باعث وحدت حوزه و دانشگاه شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران تاریخ انتشار 1 ابان97، کدمطلب: 486997، www.iran-newspaper.com