شعارسال : عرضه پسته در بورس کالا که با چالش‌هاي بسياري مواجه بود، به گفته برخي فعالان بازار اين روزها تجربه موفق زعفران را تکرار مي‌کند. پيش از عرضه اين محصول برخي از فعالان بازار بر اين باور بودند که محصول پسته با دیگر کالاهاي کشاورزي فرق دارد و به علت تنوع و گوناگوني گسترده آن، اين امکان وجود ندارد که شاخص‌هايي را براي عرضه پسته در بازار بورس مشخص کرد تا از طريق آن استاندارد‌سازي محصول در بورس کالا انجام شود؛ اما اين استانداردسازي براي چند نوع پسته انجام شد و ظاهرا امروز به اندازه تجربه‌ عرضه زعفران موفق ارزيابي مي‌شود.

عليرضا ناصرپور، معاون توسعه بورس کالا  اظهار کرده بود که براساس تجربيات اجرائي که در اين چند سال به دست آورديم، مي‌دانيم که ورود يک محصول به بورس به‌ویژه درباره کالاي غيراساسي مثل زعفران و زيره که عمدتا کالاهاي صادراتي ما هستند، مؤثر بوده و اثر خوبي روي بازار گذاشته ‌است. حالا که چند ماهي از عرضه اين محصول مي‌گذرد، حسن رضايي‌پور، قائم‌مقام کارگزاري توسعه کشاورزي نیز بر اين گفته صحه مي‌گذارد و اعلام مي‌کند که عرضه پسته در بورس درست مثل زعفران با استقبال خوبي مواجه شده است و اين دو محصول از زمان راه‌اندازي راندماني رو به رشد داشته‌اند و هر روز هم حجم معاملات و هم تعداد انبارها افزايش يافته است و خوشبختانه توانسته رضايت نسبي توليدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سرمايه‌گذاران را تا امروز موجب شود.
درآمد هنگفت انحصارگرايان
برخي از فعالان بازار پسته همواره با عرضه اين محصول در بورس کالا مخالف بودند يا حتي آن را غير‌ممکن مي‌دانستند. به نظر آنان پسته با دیگر کالاها متفاوت است و بازار آن در بورس به جايي نخواهد رسيد. مظفر محمدي، مديرعامل شرکت طلاي سبز زرند، در مواجهه با اين دست اظهار‌نظرها از وجود صادرکنندگاني در بازار پسته مي‌گويد که هرساله درآمد هنگفتي از اين طريق کسب مي‌کنند. با‌وجود‌اين ظاهرا مخالفت آنان دراين‌باره طبيعي به نظر مي‌رسد. محمدي مي‌گويد: تعداد محدودي از صادرکنندگان هستند که هر‌ساله پول هنگفتي از طريق کنترل بازار نصيب‌شان مي‌شود. آنان ثروتمند هستند و مقدار زيادي نقدينگي دارند. سياست کار آنان به اين شکل است که سعي مي‌کنند قيمت‌ها را در بازار پسته پايين نگه دارند تا زماني که کل نقدينگي‌شان را صرف خريد پسته با قيمت پايين کنند. در اين شرايط کشاورزاني که چاره‌اي ندارند و به علت مشکلات‌شان مجبور به فروش پسته‌هاي‌شان هستند، محصول خود را با قيمت پايين مي‌فروشند. وقتي آنان همه نقدينگي خود را پسته خريدند، ديگر به بالا‌رفتن قيمت پسته اهميتي نمي‌دهند. اين راه هر سال براي آنان درآمدهاي بسیاری به وجود می‌آورد. اين فعال بازار پسته ادامه مي‎‌دهد: با فعاليت بورس کالا جلوي اين قضيه و مسائلي از اين دست گرفته مي‌شود. بورس در زعفران، زيره، ذرت و... واقعا موفق عمل کرده است. اساسا بورس به هر‌جا ورود پيدا کرده، آن بازار را چه از نظر کشف قيمت و چه ثبات و چه شفافيت معاملات تکان داده است.او به اين سؤال که آيا رقيبان ما که آمريکا سرآمد آنان است، از مکانيسم بورس استفاده مي‌کنند، پاسخ مي‌دهد: بله، رقيباني مثل آمريکا شرکت‌هاي محدود و مشخصي دارند؛ مي‌توان گفت کار ما يک نوع الگوبرداري از رقباي ماست. فقط آنان به طور شخصي قرارداد نمي‌بندند و قراردادها را به صورت شرکتي مي‌بندند که خيلي هم کار‌آمد است.محمدي همچنين در توضيح وضعيت رقابت در بازار جهاني پسته اظهار مي‌کند: بورس رقباي ما در بحث کشاورزي هم ورود پيدا کرده است؛ نه‌فقط در قسمت فروش. اين مسئله توانسته کمک بسياري به کشاورزان در آن کشورها از‌جمله آمريکا بکند. بايد توجه داشت که ورود پسته به بورس کالا صددرصد در رقابت ما با رقباي‌مان اثر خواهد داشت. متأسفانه صادرکنندگان ما گاه مجبورند پسته بي‌کيفيت هم صادر کنند؛ اما بورس اين اجازه را نمي‌دهد. اگر مشتريان خارجي از بورس خريداري کنند، پسته صددرصد باکيفيت از کشور خارج مي‌شود و اين براي ما موفقيت در بازار جهاني را به همراه خواهد داشت.

تأمين مالي تجارت
جليل کاربخش‌راوري، نایب‌رئیس اتاق بازرگاني کرمان و رئيس خانه صنعت و معدن استان کرمان ضمن حمايت عرضه پسته در بورس اين اقدام را در تأمين مالي تجارت خارجي ايران بسيار مؤثر ارزيابي مي‌کند و معتقد است اگرچه استانداردسازي اين محصول در بورس کالا صرفا به استانداردسازي فيزيکي محدود مي‌شود اما با مرور زمان به رسيدن پسته ما به استاندارد جهاني کمک خواهد کرد. او مي‌افزايد: بحث ورود پسته به بورس کالا به سال 96 برمي‌گردد. در آن سال اقداماتي توسط بورس کالا صورت گرفت و اتاق کرمان هم استقبال کرد. علت اين استقبال اين بود که بورس کالا در چند حوزه مي‌تواند کمک کند؛ مثلا يکي از دغدغه‌هاي ما در بازار پسته که محصولي صادراتي است، تأمين مالي تجارت داخلي به خارجي است. ورود بورس مي‌تواند کمک مؤثري در تأمين مالي بکند. من به نمايندگي از اتاق کرمان در جلسات حضور داشتم و شاهد بودم که بحث و بررسي بسياري با جناب آقاي سلطاني، مديرعامل بورس و همکارانشان شد. اگرچه اين بازار به‌تازگي شکل گرفته اما من به آينده آن بسيار اميدوارم.

تکرار تجربه موفق کالاهاي غيراساسي
چندي پيش عليرضا ناصرپور، معاون توسعه بازار بورس کالا در گفت‌وگو با «شرق» عنوان کرده بود: ورود پسته به بورس از ابتدا به درخواست گروهي از فعالان اين بازار انجام شده ‌است و برخي هنوز هم مي‌گويند نمي‌شود براي پسته استاندارد تعيين کرد، بايد بگويم اين‌طور نيست؛ چراکه معيارهايي در استاندارد ملي و جهاني وجود دارد. ضمنا تمام انواع پسته قرار نيست در بورس کالا معامله شود بلکه اين معاملات براي انواع خاصي از پسته که حجم بيشتري از پسته کشور را تشکيل مي‌دهند، انجام مي‌شود. همچنين او خبر داد که تمام اقدامات مربوط به عرضه پسته در بورس در بررسي‌هاي کارگروهي از متخصصان صورت گرفته است و ورود اين محصول به بورس کالا مثل ورود ساير محصولات صادراتي به بورس که تجارب مثبتي بوده‌اند، موفقيت‌آميز خواهد بود و او اين ورود را در ايجاد شفافيت در کشف نرخ، نزديک‌شدن به استانداردهاي جهاني، بهبود شرايط بازاريابي و افزايش دسترسي به بازار بسيار کمک‌کننده ارزيابي کرد. معاون توسعه بازار بورس کالا همچنين اظهار کرده بود که بورس کالا يک بازار آلترناتيو است و ورود پسته به بورس کالا، عرضه آن در بازار سنتي را کاملا تعطيل نمي‌کند. در واقع اصلا چنين امکاني وجود ندارد؛ مثلا درباره زعفران همين الان که در بورس کالا در حجم قابل‌توجهي در حال معامله است، معاملات آن در بازار سنتي مختل نشده است. طبيعتا همواره در بازار سنتي زعفران، معاملات قابل‌توجهي وجود دارد؛ چون بورس به‌هيچ‌عنوان قرار نيست که به‌طورکلي جايگزين بازارهاي سنتي شود بلکه اين دو بازار در کنار هم فعاليت مي‌کنند. يک‌سري کارويژه‌هايي چه ما بخواهيم آن را قبول کنيم و چه نخواهيم، واقعيت دارند. بر اساس تجربيات اجرائي که در اين چندسال به دست آورديم، مي‌دانيم که ورود يک محصول به بورس اتفاقا به‌ویژه درباره کالاهایي مثل زعفران و زيره که اساسي نيستند و عمدتا کالاهاي صادراتي ما هستند، مؤثر بوده و اثر خوبي روي بازار گذاشته ‌است. حالا که چند ماهي از عرضه پسته در بوس کالا در مهرماه مي‌گذرد، حسن رضايي‌پور، قائم‌مقام کارگزاري توسعه کشاورزي بر این گفته‌ها صحه مي‌گذارد. او درباره شکل و حجم فعلي عرضه زعفران و پسته در بورس کالا مي‌گويد: اين دو محصول اکنون در قالب ابزارهاي نوين مالي پذيرش و عرضه مي‌شوند. اين ابزارها به نوعي در تمام کشورهاي دنيا رايج است و خوشبختانه در کشور ما هم راه‌اندازي شده است و در واقع حلقه واسط ميان سرمايه‌گذار، توليد‌کننده و مصرف‌کننده است به اين صورت که کشاورز محصولش را برداشت مي‌کند و طبق استانداردهايي که بورس مشخص کرده است، آن را تحويل انبارهاي بورسي مي‌دهد. سپس سرمايه‌گذاران در فصل عرضه اين را يا به قصد انتفاع يا به قصد مصرف خريداري مي‌کنند و در فصلي که کالا در بازار کمياب مي‌شود و تقاضا بالا مي‌رود، آن را عرضه مي‌کنند تا هم نوسان بازار کنترل شود و هم نقدشوندگي کالاي کشاورز بالا برود. از مزاياي ديگري که این مسئله دارد، براي دولت است؛ زيرا در بحث بودجه‌اي که براي خريدهاي تضميني نياز است، کمک دولت مي‌تواند کمتر شود و مکانيسم بازار نيازهاي بازرگاني اين بازار را فراهم کند.رضايي‌پور همچنين اعلام مي‌کند که تا امروز از عرضه پسته و زعفران در بازار بورس استقبال خوبي شده است و توضيح مي‌دهد: اين دو محصول از زمان راه‌اندازي، راندماني رو به رشد داشته‌اند و هر روز، هم حجم معاملات و هم تعداد انبارها افزايش يافته و خوشبختانه رضايت نسبي توليدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سرمايه‌گذاران را تا امروز موجب شده است.

قيمت منصفانه چگونه کشف مي‌شود؟
قائم‌مقام کارگزاري توسعه کشاورزي به توضيح چند کارکرد بورس کالا در رابطه با اين دو محصول مي‌پردازد: به‌طورکلي وقتي در بازارهاي مالي و سرمايه وارد مي‌شويم، اهرم سرمايه چند کارکرد پيدا مي‌کند؛ اولين کارکرد آن اين است که تعداد دفعات معامله را بالا مي‌برد؛ يعني حجم انبارهاي زعفران ما چيزي نزديک به 17 تا 18 تن بود، ولي نزديک به هزار تن زعفران معامله شد؛ يعني روي يک کالا به دفعات معامله صورت گرفت. اين افزايش تعداد معاملات به کشف منصفانه نرخ کمک مي‌کند، به اين معني که هرچه تعداد معاملات بيشتر مي‌شود، به قيمت واقعي نزديک‌تر مي‌شويم. دوم اينکه اهرم سرمايه‌اي که در بازار سرمايه وجود دارد خيلي از سرمايه‌گذاران هستند که پول‌هاي راکدي دارند و با ورود اين محصولات نقدينگي‌شان را درگير گردش کالا کرده‌اند و به همين دليل کالاي کشاورز روي دستش نمي‌ماند و ما حداکثر بعد از اينکه کشاورز درخواست فروشش را به ما ارائه مي‌دهد، طی 24 ساعت پولش را پرداخت مي‌کنيم؛ يعني دومين کارکرد اين است که از پتانسيل سرمايه‌اي که در بازار سرمايه وجود دارد براي نقدشوندگي کالا استفاده مي‌کند. سومين مطلب اين است که بورس از آنجايي که قراردادهايش استاندارد است، کالاي استاندارد را قبول مي‌کند؛ يعني مصرف‌کنندگان مطمئن هستند انباري وجود دارد که کالاي استاندارد داخل آن است و از نظر کيفيت کاملا تضمين‌شده است، بنابراين مصرف‌کننده‌ها هم به اين بازار مراجعه مي‌کنند. کارکرد ديگر آن مسئله پوشش ريسک قيمتي کالاست. قيمت‌هاي آتي که روي اين قبوض انبار درج شده است توليدکننده از امروز تا اسفندماه قيمت کالايش را مي‌تواند ببيند و اگر دلش خواست با قيمتي که امروز براي دو يا سه ماه ديگر تعيين شده کالايش را بفروشد و مصرف‌کننده هم همين‌طور. درواقع ديگر نگراني از بابت نوسانات قيمتي وجود ندارد.
از او مي‌پرسم که آيا درباره زعفران يا پسته تاکنون فرايند کشف قيمت براي بازار موفق بوده است. او پاسخ مي‌دهد: بله؛ چون تعداد دفعات معامله بسيار زياد است، بنابراين با اطمينان بالا مي‌توان گفت قيمت کشف‌شده عادلانه‌ترين قيمت بازار است. ما تا دو سال پيش قيمت مشخصي براي زعفران نداشتيم؛ يعني کشاورز زعفران را در دست مي‌گرفت و به بازار مي‌آورد و بازاري هرچه مي‌خواست مي‌توانست از کشاورز بگيرد، اما امروز کشف قيمت با بورس کالاست و ديگر با نگاه‌کردن به سايت مي‌توانند ارزش واقعي کالايي را که در دست دارند بدانند و احتمالا سوءاستفاده‌اي از اين بابت اتفاق نخواهد افتاد.رضايي‌پور همچنين در پاسخ به اين سؤال که بورس کالا چه مقدار توانسته به ما در به‌دست‌آوردن بازارهاي جديد کمک کند، توضيح مي‌دهد: در چند ماه گذشته ما مواردي را داشته‌ايم که صادرکنندگان رو به تأمين کالا از بورس آورده‌اند. اما به لحاظ شرايط کشور و تحريم‌هايي که با آن روبه‌رو هستيم، خريدار خارجي امکان ورود مستقيم ندارد يا با شرايط بسيار سختي به‌خاطر نقل‌وانتقالات مالي، قادر به اين کار است، ولي موارد بسيار زيادي داشته‌ايم که صادرکنندگان براي تأمين کالايشان به‌جاي مراجعه به بازار، به بورس مراجعه و اين کالا را خريداري و احتمالا صادر کرده‌اند.

نگراني فعالان بازار سنتي برطرف خواهد شد
برخي در بازار سنتي عملکرد بازار بورس براي پسته و زعفران را اتلاف وقت مي‌دانند و معتقدند درباره اين دو کالا در بازاري به‌جز بازار سنتي موفقيتي حاصل نخواهد شد. از طرف ديگر ظاهرا شاهد عملکرد موفقيت‌آميز بورس کالا در بحث اين بازارها هستيم. علت اين دوگانه را از قائم‌مقام کارگزاري توسعه کشاورزي جويا مي‌شوم و اين پاسخ را مي‌شنوم: بايد به آماري که وجود دارد بسنده کرد. مثال آن را روي زعفران مي‌‌زنم، چراکه پسته امسال در اولين سال راه‌اندازي خود است و چندماهي بيشتر از عرضه آن نمي‌گذرد. کل مجموع توليد زعفران ما در سال 97 کمتر از 400 تن بوده و در بورس کالا در گواهي سپرده دو يا سه‌برابر اين حجم معامله صورت گرفته است، پس مي‌توانيم به‌جرئت اين را بيان کنيم که تعداد دفعات معامله‌اي که روي اين کالا انجام گرفته، از نظر بازاري و کشف نرخ و ساير مسائل اين بازار به نوعي روي بازار سنتي تسلط يافته است. او مي‌افزايد: در بازار سنتي عده معدودي فعال بودند و اطلاع‌رساني صورت نمي‌گرفت. اگر گزارش‌هاي چندسال گذشته را مرور کنيم، احتمالا انحصار را به وضوح مي‌بینيم، اما حالا با آماري که منتشر مي‌شود، هر شخص ايراني يا خارجي با مراجعه به بورس کالا از آمار واقعي معاملات و موجودي انبارها و... مطلع مي‌شود، به نوعي بازار سنتي اين نگراني را دارد که اين بازار از دست آنان خارج و به بورس کالا منتقل شود؛ تا حدودي هم اين اتفاق افتاده است. البته به نظر من اين نگراني به مرور زمان برطرف مي‌شود، آن هم با روي‌آوردن برندهاي بزرگي که در بازار فعاليت مي‌کنند به بورس کالا. آنها هم روزي اين نگراني را داشته‌اند، اما وقتي مزاياي اين بازار را ديدند و با بازار سنتي مقايسه کردند اين مقايسه موجب شد آنها هم امروز موافق بورس کالا باشند. اگر نمادهاي زعفران را مشاهده کنيد، مي‌بينيد که برندهاي بزرگ زعفران ورود کرده‌اند و آخرين‌باري هم که با آنها مذاکره داشته و صحبت کرده‌ايم، رضايت نسبي خود را از اين بازار اعلام کرده‌اند. آن ها خودشان اشاره کرده‌اند به اينکه قبلا ما بايد به دنبال کشاورزان مي‌رفتيم، کالاي آنها را مي‌خريدیم و مي‌آورديم و مورد آزمايش قرار مي‌داديم، اما الان کشاورزان با پاي خود مراجعه کرده و کالاي خود را مي‌آورند و هزينه آزمايششان را پرداخت مي‌کنند، ما هم اطمينان داريم که اين کالا در بازار هست و هر زمان بخواهيم مي‌توانيم خريد کنيم؛ نگراني براي تأمين کالا نداريم. از طرف ديگر کشاورزان، به‌جز واسطه‌ها و دلالان؛ يعني افرادي که صاحب کالا هم بوده‌اند، اين رضايت را دارند، چراکه مطمئن هستند در اين بازار حداکثر در 24 ساعت با قيمت کشف‌شده، وجه کالاي خودشان را دريافت مي‌کنند.

 

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق ، تاریخ انتشار 30 آبان 98 ، کد خبر : 243300، sharghdaily.ir