شعار سال: دیروز در حالی ایران به لیست سیاه FATF بازگشت که سال 98، یکی از سال‌های طلایی برای بازار سرمایه بود. سالی که بورس با رشدی بی‌سابقه بر سر زبان‌ها افتاد و نظر خیلی از سرمایه‌گذاران خرد و کلان را به خود جلب کرد. رشد بازار سرمایه صف‌های طویل پشت در کارگزاری‌ها را به دنبال داشت و کسانی که با سرمایه‌هایی هرچند کوچک برای ملحق شدن به این بورس صعودی این روزها پاشنه کارگزاری‌ها را از جا درآوردند. به گفته کارشناسان در جامعه‌ای که ارزش پول روند کاهشی داشته و تورم افزایشی است افراد دیگر به پس‌اندازهای نقدی و بانکی علاقه‌ای نداشته و پول‌های خود را وارد بازارهای سرمایه‌ای می‌کنند. همین امر نیز انگیزه‌ای دیگر شد تا امسال تعداد بسیار زیادی کد اولی وارد بازار بورس شوند. البته آگاهان بازار هشدار داده‌اند که تازه‌واردان بازار سرمایه نباید هیجانی عمل کنند چراکه در زمان رشد وارد این بازار شده و روزهای افت آن را ندیده‌اند پس باید توقعات منطقی داشته باشند. کارشناسان فعلا بازار سرمایه را امن دانسته و از تمایل سرمایه‌گذاران برای ادامه فعالیت در این بازار خبر می‌دهند. خبرهای بورسی با آغاز زمزمه‌ها از احتمال ورورد ایران به لیست سیاه FATF وارد فاز دیگری شد و بازار گمانه‌زنی‌ها درباره چشم‌انداز بازار سهام در صورت این اتفاق داغ‌تر شد.

FATF و نگاه نگران بورس بازان

چند وقتی است که بحث FATF حسابی داغ شده و خبر احتمال ورود ایران به لیست سیاه FATF ذهن اقتصاددانان و فعالان اقتصادی را مغشوش کرده است. اظهارنظرهای زیادی طی روزهای گذشته از زبان آگاهان اقتصادی درباره چشم‌انداز بورس بعد از ورود ایران به لیست سیاه مطرح شده، در مجموع برآیند این اظهارنظرها حکایت از این دارد که ورود کشور به لیست سیاه طبعات سختی بر اقتصاد کشور خواهد داشت. یکی از نگرانی‌ها نیز پیرامون تاثیر منفی این واقعه بر بازار بورس و سرمایه است. آگاهان این بازار بر این باورند که بدون شک تصویب FATF باعث رشد شاخص بورس خواهد شد. بنابراین تصویب نشدن FATF می‌تواند عملکرد منفی بر بازار سهام گذاشته و سهام‌داران را در ترس سقوط شاخص قرار دهد. روز جمعه حدود ساعت 17 و 40دقیقه عصر به وقت تهران بود که خبر قرار دادن ایران به لیست سیاه FATF منتشر شد.

تاثیر تصویب FATF بر بازار سرمایه

به گفته کارشناسان تصویب FATF می‌تواند تضمینی برای ادامه راه صعودی بازار سرمایه باشد و موانع روند رو به رشد را از سر راه این بازار کنار زند. در این خصوص «همدلی» پای صحبت‌های حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه، نشست که درباره تاثیرات مثبت تصویب FATF گفت: «حتما تمدید FATF تاثیرات مثبت در بازار سرمایه در پی خواهد داشت. چراکه در حال حاضر این موضوع تهدیدی برای این بازار به حساب می‌آید که برداشته شدن این تهدید می‌تواند فرصت خوبی برای بازار باشد تا روند رو به رشد خود را ادامه دهد».
این طور به نظر می‌رسد که تصویب FATF می‌تواند خیال فعالان بازار سرمایه را راحت کند و خودِ بازار نفس راحتی از این تهدیدها خواهد کشید و ریسک بازار را پایین‌تر خواهد آورد و برای مدتی می‌تواند نوعی تضمین برای صعود بازار سرمایه به حساب آید.

ورود به لیست سیاه چه بر سر بازار سرمایه خواهد آورد؟

دیروز حوالی ساعت شش عصر بود که خبر رسید ایران در لیست سیاه FATF قرار گرفت تا بازار اظهارنظرها درباره تبعات این موضوع بر فاکتورهای اقتصادی بخصوص بورس کشور داغ شود. این موضوع با واکنش‌های زیادی از سوی مسئولان و حتی آگاهان اقتصادی همراه بود. تحلیل‌گران اقتصادی از عصر دیروز کمتر بر پایه شک و تردید صحبت می‌کردند و بسیاری از آن‌ها بر این باورند که ورود ایران به لیست سیاه تبعات منفی زیادی برای کشور بخصوص وضعیت بازار سرمایه دارد. کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که این اتفاق عملکرد منفی بر این بازار گذاشته و سهام‌داران را در ترس سقوط شاخص بورس قرار می‌دهد. حمید میرمعینی، با تایید تاثیر منفی ورود به لیست سیاه، این تاثیرات را موقتی دانسته و گفت: «اگر ایران وارد لیست سیاه شود تاثیرات منفی چند روزه‌ای بر بازار سرمایه خواهد داشت».
این کارشناس بازار سرمایه درباره میزان تاثیرات ورود به لیست سیاه گفت:«باز هم باید دید که تبعات ورود کشور به لیست سیاه در زمینه‌های اقتصادی چه چیزهایی خواهد بود. این مورد به مرور زمان مشخص خواهد شد. در حال حاضر ما داده و اطلاعات دقیقی نداریم تا آثار عملی ورود به لیست سیاه را کامل بتوان شرح داد». میرمعینی در ادامه گفت: «قطعا محدودیت‌های ما شدیدتر خواهد شد. تمام ایرانی‌های سراسر دنیا در نقل و انتقالات پول با مشکل مواجه خواهند شد. این مورد به مرور زمان می‌تواند تاثیرات منفی قابل ملاحظه‌ای را روی پایه‌های اقتصادی کشور بگذارد و اقتصاد کشور با بحران روبه‌رو خواهد شد». به نظر کارشناسان اقتصادی عدم تصویب FATF بر دلار تاثیر منفی خواهد داشت و نرخ آن را 20 الی 30 درصد رشد خواهد داد. همین تاثیر منفی به بازار طلا و بورس هم سرایت خواهد کرد. در صورت تصویب نشدن، سهام‌ها با توجه به نوسان نرخ ارز می‌توانند منتفع یا متضرر شوند.

چه نهادهای اقتصادی بیشترین متضرران ورود به لیست سیاه‌اند؟

کارشناسان و آگاهان بورس همچنین پیش‌بینی می‌کنند که شرکت‌ها در صادرات محصولات خود با مشکل رو به رو شده و حتی ممکن است حساب‌های بانکی‌شان در خارج از کشور نیز بلوکه شده و چه بسا این وضعیت منجر به ورشکستگی برخی از این شرکت‌ها شود. از نظر تحلیل‌گران نمادهای گروه بانکی و خودرویی به علت درگیری مستقیم با اثرات FATF احتمالا بیشترین تاثیر منفی را از بازگشت ایران به لیست سیاه FATF بپذیرند و در وهله دوم نمادهای شرکت پتروشیمی و پالایشگاهی که صادرات‌محور بوده و حجم صادرات بالایی دارند احتمالا بیش از سایر شرکت‌ها تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. از طرف دیگر صنایعی که برای تامین مواد اولیه خود محتاج واردات هستند و از سیستم‌های واسطه و بانکی استفاده می‌کنند، شرایط سختی در پیش خواهند داشت. البته ناگفته نماند که از نظر تحلیل‌گران کالاهایی از جمله نفت با ورود به لیست سیاه با تغییر خاصی مواجه نخواهد شد چراکه در حال حاضر هم این نوع کالاها در تحریم به سر می‌برند و با افزایش نرخ دلار نیز قدرت با خریداران خواهد بود.

نظر مقامات داخلی و تحلیل‌گران خارجی

در این بین افراد زیادی تحلیل‌های متفاوتی از FATF داشته و واکنش‌های مختلفی هم به آن داشته‌اند. بنا به گزارش‌های اروپایی‌ها حمایت‌شان را از ورود ایران به لیست سیاه FATF به وزارت آمریکا اعلام کرده‌اند. رسانه‌های خارجی نیز از این دست از اقدامات در تیترهای یکی دو روز اخیر خود مهر تایید زده‌اند. وال‌استریت ژورنال نوشت: «FATF ایران را وارد لیست سیاه می‌کند». یک روزنامه آمریکایی نیز بامداد روز جمعه (به وقت تهران) مدعی شده است که «گروه ویژه اقدام مالیFATA» قصد دارد ایران را در لیست سیاه خود قرار دهد.
مقامات و کارشناسان کشور نیز بی‌تفاوت نبوده و نسبت به اینگونه خبرها واکنش نشان دادند. محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، دیروز در گفت و گویی با ایلنا گفت: «اگر در لیست سیاه FATF قرار بگیریم بانک مرکزی برای هر شرایطی خودش را آماده کرده است». نوبخت در این گفت و گو از رای قطعی FATF به ایران اظهار بی اطلاعی کرده است و تأ‌کید کرد:«از دو حالت خارج نیست یا ما را مجددا به لیست سیاه می‌برند یا نمی‌برند. ما یک بار تلاش کردیم تا از آن خارج شویم و بعد هم کلا خارج شویم، هر اتفاقی هم بیفتد ما خودمان را آماده می‌کنیم و کشور را اداره خواهیم کرد». این در حالی است که مسئول دفتر روحانی نیز به رسانه‌ها گفت: «بر اساس آنچه تا کنون به من اعلام شده با تصمیم FATF شرایط از آنچه امروز هست، بدتر خواهد شد». به نظر می‌رسد که مسئولین کشور در خصوص شدت تاثیرات ورود به لیست سیاه FATF با یکدیگر اختلاف نظر دارند.
شهاب‌الدین بی‌مقدار، سیاستمدار اصلاح‌طلب و نماینده مجلس، هفته گذشته گفته است: «امروز در کشور کم تحریم نداریم؛ اما یک خودتحریمی هم خودمان با عدم پیوستن به FATF ایجاد و با رد لوایح چهارگانه خود را از تجارت جهانی منع خواهیم کرد». بی‌مقدار درباره قرار گرفتن ایران در لیست سیاه تاکید کرده است: «زمانی‌ که این اتفاق بیفتد، بانک‎های ما فلج خواهند شد و ایرانی‌هایی که در تمام نقاط دنیا کار می‌کنند با موانع اقتصادی مواجه خواهند شد. آن‌ها زیر ذره‌بین خواهند رفت و برای هر حرکتی باید توضیح بدهند».
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکز ، در واکنش به خبر ورود کشور به لیست سیاه FATF گفت: «عملکرد بانک مرکزی در یک سال گذشته این اطمینان خاطر را نزد مردم ایجاد کرده که چنین وقایعی، مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز ایجاد نخواهد کرد». با تصمیم FATF به ورود ایران به لیست سیاه، به نظر نمی‌رسد که ایران در مواضع اقتصادی خود راه همواری در پیش داشته باشد و قطعا درگیر افت‌هایی خواهد بود. این در حالی است که جاده اقتصاد ایرانِ پس از انقلاب هیچوقت خالی از دست‌اندازها نبوده است. امید می‌رود مسئولین با تصمیمات درست و به‌جا بازارهای اقتصادی را سرپا نگه دارند. ناگفته نماند که تا آخرین لحظه نگارش این گزارش نتیجه اجلاس گروه ویژه اقدام مالی در پاریس نامعلوم بوده است.

کرونا و بازار سرمایه

در حالی که بازگشت ایران لیست سیاه FATF، نگرانی‎هایی را برای بازار سرمایه ایجاد کرده است، اما از سوی دیگر علنی شدن ورود کرونا به داخل مرزهای ایران و گرفتن جان چند هموطن ایرانی، گمان‌ها مبنی را تأثیر منفی بر اقتصاد ایران را تقویت کرده است که به نظر می‌رسد با پیش‌روی آن بازارهای اقتصادی هم از این ویروس بی‌نصیب نمانند.
میرمعینی درباره تاثیر کرونا بر بازار سرمایه به «همدلی» گفت: «تا زمانی که کشور قرنطینه نشود و بحث تعطیلی بانک‌های اقتصادی در میان نباشد، به نظر نمی‌رسد که تاثیری بر اقتصاد کشور داشته باشد». ولی اگر به جایی برسیم که بحث توقف فعالیت‌های اقتصادی پیش بیاید، حتما تاثیر منفی بر اقتصاد و به تبع آن بر بازار سرمایه خواهد داشت».

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همدلی، تاریخ انتشار 3 اسفند 98، شماره: 1368