شعار سال: هرچند خروج پیاز زعفران از ایران جرم است، اما فعالان حوزه زعفران خبر از قاچاق این کالای گران‌بها می‌دهند و سابقه آن را بیش از ۱۰ سال می‌دانند. لازمه حفاظت از این محصول حفظ و نگهداری آن توسط جهاد کشاورزی است و در همین راستا سال گذشته مسئولان این وزارتخانه اعلام کردند برای خرید مازاد پیاز زعفران برنامه‌ریزی کرده‌اند و به‌زودی مراکزی برای جمع‌آوری و سورت ایجاد خواهد شد، اما گویا این مراکز هنوز به صورت جدی راه نیفتاده‌اند و کشاورزان همچنان با چالش مدیریت مازاد پیاز زعفران مواجه هستند. در این بین هرچند کارشناسان بسیاری درمورد قاچاق زعفران و مخاطرات آن هشدار می‌دهند، اما مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی با تأیید ضمنی این قضیه مسئولیت برخورد با آن را به‌عهده ستاد مبارزه با قاچاق کالا می‌گذارد؛ موضوعی که ورود نهاد‌های نظارتی برای بررسی بیش‌تر این موضوع را ضروری می‌سازد.
جولان دلالان در مزارع زعفران
یکی از زعفران‌کاران تربت‌حیدریه با اشاره به حضور دلالان در خرید‌وفروش پیاز زعفران گفت: افرادی هستند که کارشان خرید‌وفروش پیاز زعفران است. گویا این افراد بخشی از پیاز‌ها را به روستا‌های مرزی می‌برند و از کشور خارج می‌کنند.
محمود سلامی اظهار داشت: فروش پیاز سود زیادی برای کشاورز ندارد، اما به‌دلیل این‌که آنان نمی‌دانند با این مازاد چه کنند، برخی فروش آن را به دور ریختن ترجیح می‌دهند، از طرفی دولت قول خرید داده بود که این اتفاق نیفتاده است.
وی ادامه داد: یکی از معضلاتی که فروش پیاز زعفران به‌وجود آورده، شکل‌گیری یک بازار رقابتی برای قیمت این محصول است؛ چراکه هرچه پیاز را با قیمت بیش‌تری بفروشیم، از آن طرف برای کشت دوباره مجبوریم آن را با قیمت بیش‌تری بخریم. امسال قیمت هر تن پیاز زعفران پنج تا هفت‌میلیون تومان است که این قیمت برای زعفران‌کار بسیار گران خواهد بود.
از دست رفتن بازار‌های جهانی با قاچاق پیاز زعفران
عضو شورای ملی زعفران نیز با بیان این‌که سیاست‌گذاری مناسبی برای نگهداری پیاز زعفران وجود ندارد، گفت: قاچاق پیاز زعفران بیش از ۱۰ سال است که انجام می‌شود، اما مسئولان وزارت جهاد کشاورزی راه چاره‌ای برای مدیریت این بحران و هیچ برنامه‌ای برای جذب پیاز مازاد کشاورزان ندارند؛ درحالی‌که این مسأله در سال‌های آینده زعفران‌کاران را با بحران مواجه خواهد کرد و اگر توجهی به آن نشود و برنامه نداشته باشیم، شاهد ادامه قاچاق خواهیم بود.
علی حسینی ادامه داد: کشاورز وقتی پیاز زعفران را برداشت می‌کند، چند تن مازاد بر پیاز اولیه دارد و باید سریع آن را جای دیگری کشت کند؛ بنابراین جهاد کشاورزی باید پیاز مازاد کشاورزان را خریداری و پس از درجه‌بندی و کدگذاری در دسترس سایر کشاورزان کشور که دارای اراضی مستعد کشت زعفران هستند، قرار دهد؛ اما به‌دلیل این‌که این اتفاق نمی‌افتد، شاهد خروج پیاز زعفران از کشور هستیم.
وی اضافه کرد: زعفران ارزش افزوده بالایی دارد و با توجه به شرایطی که روستا‌های استان خراسان دارند، تنها زعفران است که می‌تواند معاش زندگی این افراد را تأمین کند و مانع مهاجرت روستایی شود؛ بنابراین باید جلوی قاچاق این محصول باارزش را گرفت.
لزوم ورود بخش خصوصی به حوزه سورت و نگهداری پیاز زعفران
دبیر شورای ملی زعفران نیز قاچاق پیاز زعفران را ضربه محکمی بر تولید داخل دانست و گفت: وقتی پنج تن پیاز زعفران را کشت کنیم، بعد از پنج سال که از خاک خارج شود، به ۱۵ تا ۲۰ تن پیاز تبدیل می‌شود. با توجه به این‌که ۱۲۰ هزار هکتار سطح زیر کشت زعفران در کشور داریم و صادرات پیاز زعفران هم به‌دلیل این‌که جزو ذخایر ژنتیک است، ممنوع اعلام شده و از طرفی هم امکان نگهداری و سورت آن‌ها وجود ندارد، سوال پیش می‌آید که مازاد این پیاز‌ها چه می‌شود؟ جواب این سوال را باید در مرز استان‌های تولیدکننده زعفران یعنی خراسان جست‌وجو کرد.
فرشید منوچهری اظهار داشت: زعفران یک محصول استراتژیک صادراتی است و تولید آن برای کشوری مانند افغانستان سود بسیاری خواهد داشت و به همین دلیل سعی می‌کنند پیاز مورد نیازشان را از جایی تأمین کنند. هر هکتار زعفران حدود پنج تا هفت تن پیاز نیاز دارد و این مقدار تنها از طریق کشور ما تأمین می‌شود، درنتیجه می‌بینیم که کشت زعفران در افغانستان روزبه‌روز بیش‌تر می‌شود.
وی با گلایه از وزارت جهاد کشاورزی در عدم مدیریت قاچاق پیاز زعفران گفت: بار‌ها از سوی شورای ملی زعفران به وزارت جهاد کشاورزی نامه نوشتیم که پیاز مازاد کشاورز را خریداری و برای آن برنامه‌ریزی کنید، اما تا به امروز هیچ اقدامی صورت نگرفته است؛ درحالی‌که جهاد کشاورزی می‌تواند از این منابع برای افزایش تولید کشور استفاده کند.
منوچهری اضافه کرد: وقتی کشاورز پیاز می‌خرد، از دوگرمی تا ۱۲ گرمی در آن وجود دارد؛ با این تفاوت که پیاز دو‌گرمی اصلاً محصول نمی‌دهد، اما وقتی پیاز هشت گرم به بالا باشد، کشاورز می‌تواند در هر هکتار پنج تا شش کیلوگرم زعفران برداشت کند. به این ترتیب در منابع خاک، آب و نیروی انسانی صرفه‌جویی می‌شود، اما اکنون با وجود هزینه بالا میزان برداشت دو تا سه کیلوگرم است.
وی ادامه داد: اگر جهاد کشاورزی بعد از سورت کردن، پیاز هشت گرم به بالا را به کشاورزان بدهد تا کشت کنند، آنان می‌توانند حداقل شش تا هفت کیلوگرم در هکتار زعفران برداشت کنند و قیمت تمام‌شده کشاورز نیز پایین می‌آید، اما مشکل این‌جاست که جهاد کشاورزی این موضوعات را سطحی می‌پندارد و از آن گذر می‌کند.
دبیر شورای ملی زعفران با بیان این‌که آماری از میزان قاچاق پیاز زعفران وجود ندارد، گفت: کشاورز چه کاری می‌تواند انجام دهد وقتی استفاده دیگری نمی‌توان از پیاز‌ها کرد؛ طبیعی است که در این شرایط وقتی دلال سراغ کشاورز می‌رود و این پیاز‌های مازاد را کیلویی چهار تا پنج هزار تومان خریداری می‌کند، آن را می‌فروشد تا دور نریزد.
منوچهری افزود: بار‌ها به وزارت جهاد کشاورزی درخصوص قاچاق پیاز زعفران هشدار و پیشنهاد طرح راه‌اندازی مراکز سورت و بسته‌بندی پیاز را داده‌ایم تا پس از خرید، پیاز‌های هشت گرم به بالا را سورت، ضدعفونی و بسته‌بندی کنند و برای کشت به کشاورزان بدهند، اما پیشنهاد دیگر ما این است که اگر وزاتخانه امکان این کار را ندارد، به بخش خصوصی اعتماد کند و بگذارد این اقدام توسط تشکل‌ها و اتحادیه‌های بخش کشاورزی انجام شود.
وی ادامه داد: با توجه به این‌که ۱۷ تا ۲۰ درصد اقتصاد خراسان بر پایه زعفران است، اعتباری به این استان داده شود تا فعالان بخش زعفران خودشان چنین مراکزی ایجاد و از قاچاق زعفران جلوگیری کنند. قطعاً با مدیریت می‌توان کاری کرد که کشوری مانند افغانستان نیز زعفرانش را از طریق ما بفروشد.
ضرورت برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت پیاز زعفران
رئیس شورای ملی زعفران هم با بیان این‌که اگر چشم‌اندازی برای زعفران کشور نداشته باشیم، بازار را به رقبای جدید واگذار خواهیم کرد، گفت: در سال‌های اخیر کشور افغانستان به‌دنبال توسعه کشت زعفران است و منبعی هم برای تهیه پیاز زعفران برایش وجود ندارد.
محسن احتشام اظهار داشت: این مشکل ماست که نتوانسته‌ایم از این محصول استراتژیک به‌خوبی محافظت کنیم. از طرفی کسانی که این کار را انجام می‌دهند منافع ملی برایشان هیچ اهمیتی ندارد.
وی با تأکید بر این‌که وزارت جهاد کشاورزی باید برای مدیریت پیاز زعفران برنامه‌ریزی داشته باشد تا شاهد قاچاق این محصول ارزشمند نباشیم، گفت: با توجه به این‌که ایران نخستین تولیدکننده زعفران به‌لحاظ کمیت و کیفیت در جهان است، باید متولیان امر با تدوین برنامه‌های عملیاتی و توجه به نظر متخصصان و صاحب‌نظران برای حفظ جایگاه این محصول راهبردی تلاش کنند تا بتوانیم در بازار‌های جهانی به رقابت بپردازیم.
گزارشی از قاچاق پیاز زعفران نداشته‌ایم
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی، اما با بیان این‌که تاکنون گزارشی از قاچاق پیاز زعفران برای ما ارسال نشده، تأکید کرد: اگر کسانی از شورای ملی زعفران یا کشاورزان از قاچاق این محصول خبر دارند، چرا تا کنون به ما اطلاع نداده‌اند؟ صادرات پیاز زعفران جرم است و اگر این خبر به ما برسد، قطعاً برخورد خواهیم کرد، اما به سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها نیز در این زمینه شکایتی نشده است و این مباحث توسط برخی افراد در رسانه‌ها مطرح می‌شود.
حسین زینلی اظهار داشت: البته این صحبت به‌معنی عدم خروج این محصول از کشور نیست، اما وظیفه نظارت بر قاچاق برعهده ستاد مبارزه با قاچاق کالاست. باوجوداین، از کسانی که شاهد این موضوع بوده‌اند، می‌خواهیم گزارشات خود را به ستاد مبارزه با قاچاق کالا، سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها و اگر توجهی نشد، به دفتر طرح گیاهان دارویی وزارتخانه اطلاع دهند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا از سال گذشته تاکنون مراکزی برای نگهداری و سورت پیاز زعفران ایجاد شده یا خیر، گفت: از سال گذشته چند مرکز در خراسان رضوی ایجاد شده که به‌صورت ابتدایی کار می‌کنند، اما از امسال فعالیت آن‌ها افزایش پیدا خواهد کرد. در تهران نیز یک مرکز نگهداری زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شده که در ماه‌های آینده فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. هرچند تعداد این مراکز کم است، اما سعی خواهیم کرد آن‌ها را افزایش دهیم.
زینلی افزود: یکی از مهم‌ترین اقدامات جهاد کشاورزی تأکید بر استفاده از پیاز‌های سورت‌شده است، چراکه این پیاز‌ها بدون آلودگی است و بازدهی بیش‌تری دارد.
زینلی با بیان این‌که ۱۲۰ هزار هکتار سطح زیر کشت زعفران در کشور داریم، ادامه داد: برنامه ما برای آینده افزایش تولید بدون افزایش سطح زیر کشت است که یکی از راه‌های آن استفاده از پیاز‌های سورت‌شده است. برنامه امسال ما نیز افزایش صادرات است و به‌دنبال راهکاری برای افزایش صادرات خواهیم بود.

شعار سال با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، کدخبر: 85023، تاریخ انتشار: 12خرداد 1399، www.sabzineh.org