شعار سال: از اعلام قیمت چهارهزارو ۲۰۰ تومانی برای ارزی که قرار بود تک نرخی شود (در ۲۰ فروردین ۹۷)، تا اعلام نرخ سه هزار تومانی برای بنزین آزاد در نیمه شب ۲۴ آبان ۹۸، به وعده‌های دولت رسیده ایم! هفته گذشته رئیس جمهور وعده گشایش اقتصادی داد که مشروط به اجازه رهبری بود. به دنبال او مشاورش حسام الدین آشنا هم در توییتر به مردم گفت که برای گرفتن هر تصمیم اقتصادی یک هفته صبر کنید. یک هفته از این وعده رئیس جمهور گذشته، اما در میان همه گمانه‌ها از طرحی رونمایی شد -آن هم نه به صورت شفاف- که حکایت از تکیه دولت بر منابع جیب ملت دارد. اما آیا این شیوه مدیریت در کشور‌های دیگر هم مرسوم است؟ آیا با وعده می‌توان گشایش اقتصادی ایجاد کرد؟ پاسخ کارشناسان به این پرسش‌ها روشن است. در حال حاضر به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، وعده‌های سیاسیون، عدم ثبات و نااطمینانی را در فضای اقتصادی کشور تشدید کرده است و این روند، سرمایه‌ها را گریزان می‌کند. از سوی دیگر آن‌ها بر این باورند که رونق وقتی ایجاد می ‎شود که چرخ تولید به حرکت در بیاید؛ اما آیا وعده‌های دولت و اقدامات خلق الساعه او نظیر فروش اوراق نفت، صرف چرخاندن چرخ تولید می‌شود و برای اقتصاد ایران زمینه گشایش را فراهم خواهد کرد؟

دولت دوازدهم، غیرشفاف‌ترین دولت از نظر تصمیم‌های اقتصادی است؛ دولتی که نیمه شب تصمیم هایش را اعلام می‌کند و رئیس جمهور در واکنش به افزایش نرخ بنزین و نارضایتی‌هایی که در پس آن به وجود آمد، گفت: «خودم هم جمعه متوجه افزایش نرخ بنزین شدم». در دولت روحانی قرار بود ارز تک نرخی شود. در نیمه شب ۲۰ فروردین سال ۹۷ یکباره نرخ چهارهزارو ۲۰۰ تومانی برای ارز اعلام می‌شود و حالا به جای یک نرخی که برای ارز دولتی اعلام شد و قرار بود این ارز به همه تعلق بگیرد، نه تنها هر روز عرضه ارز ارزان محدودتر شد، بلکه امروز شاهد چهار نرخ ارز در بازار هستیم. قیمت بنزین آزاد در نیمه شب ۲۴ آبان سال ۹۸ با وجود همه تایید‌ها و تکذیب‌ها و حتی دستگیری‌هایی که بر سر این خبر بود، سه هزار تومان اعلام شد و حالا بنزین دونرخی داریم که مخالفان زیادی دارد. رئیس قوه مجریه به جای اینکه به صورت شفاف با رسانه‌ها و کارشناسان اقتصادی به گفتگو بنشیند، هفته گذشته خیلی مبهم و کدوار از یک گشایش اقتصادی سخن می‌گوید که مشروط به نظر رهبری است. وعده‌ای که با توییت حسام الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور، تداوم پیدا می‌کند و رسانه‌ها را بر آن می‌دارد که گمانه‌های مختلفی برای آن مطرح کنند. از لغو کامل تحریم‌ها تا پیوستن ایران به FATF، گشایش کانال مالی اروپا، نهایی شدن قرارداد ۲۵ساله با چین و فروش اوراق نفتی همه در میان این گمانه‌ها به چشم می‌خورد؛ اما آیا این رفتار رئیس جمهور ایران، در دیگر جا‌های دنیا هم سابقه دارد؟ این شیوه تصمیم گیری و وعده دادن چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟

اثر منفی وعده‌های رئیس جمهور بر اقتصاد

حمیدرضا قاسمی، کارشناس اقتصادی و دبیر سابق کمیسیون اقتصادی اتاق ایران، در گفتگو با «شرق» درباره تاثیر چنین رفتار‌هایی بر اقتصاد کشور عنوان می‌کند: از نظر من این رفتار‌ها اثر منفی دارد.

او ادامه می‌دهد: این شیوه بیان از یک سو می‌تواند یک سیاست فشار در حوزه چیزی باشد که در مسئولیت‌های دولت نیست؛ ولی اعلام عمومی می‌شود که فشار افکار عمومی بتواند کاری را رقم بزند.

قاسمی تاکید می‌کند: اگر سیاست شما راه گشاست، چرا آن را شفاف اعلام نمی‌کنید که کارشناسان آن را نقد کنند و قبل از اینکه سیاست اتخاذشده، اجرا شود، حداقل نقاط چالش آن مشخص شود. اگر پیرو نظریه انتظارات عقلایی است و می‌خواهید یکباره سیاستی را اعمال کنید، حتی نباید قبل از اجرای آن درباره اش سخن بگویید و یکباره باید سیاست را اعلام کنید؟

او درباره سابقه چنین رفتاری در دنیا بیان می‌کند: در برخی موارد اگر سیاست‌ها مبتنی بر انتظارات تطبیقی باشند که تصمیم سازان فکر می‌کنند مطرح کردن آن ممکن است نقطه اصابت را از بین ببرد، به واسطه اینکه انتظاراتی شکل می‌گیرد و آن انتظارات به عنوان مقاومت عمل می‌کنند و اثر سیاست را از بین می‌برند؛ مرسوم است که سیاست اعمال شده را یکباره اعلام عمومی کنند.

این کارشناس اقتصادی می‌گوید: البته این مسئله صرفا درباره اعلام عمومی سیاست است، اما قبل از اطلاع رسانی روی آن کار، کارشناسی شده و همه جنبه‌ها سنجیده شده است. نقطه هدف و اصابت آن کاملا مشخص است و به محض اینکه سیاست اعمال می‌شود، بررسی می‌شود که آیا توانسته هدفی را که داشته، به منصه ظهور برساند یا نه.

بی اعتمادی به امنیت سرمایه گذاری

به اعتقاد قاسمی ایجاد فضای گمانه زنی، بی اعتمادی به امنیت سرمایه گذاری را بیشتر می‌کند. زیرا نمی‌دانید که چه اتفاقی می‌خواهد بیفتد. این تداوم رکودی است که در ساختار کلان کشور ما وجود دارد و همواره باید منتظر باشیم که اتفاق بعدی چیست. در چنین شرایطی سرمایه گذاری بلندمدتی در کشور شکل نمی‌گیرد، زیرا نااطمینانی زیاد است و همواره این نااطمینانی به واسطه هزینه مبادله‌ای که گفتار مسئولان ایجاد می‌کند، تحریک می‌شود.

گمانه‌های زیادی درباره وعده رئیس جمهور مطرح است. از لغو کامل تحریم‌های آمریکا تا پیوستن ایران به FATF، فروش اوراق نفتی و...، اما تا لحظه تنظیم این گزارش هنوز از سوی دولت هیچ سیاستی به صورت رسمی اعلام نشده است. این کارشناس اقتصادی به این پرسش که آیا تحقق این گمانه‌ها می‌تواند رونق اقتصادی ایجاد کند، این گونه پاسخ می‌دهد: حتی اگر همه اتفاقات پیش بینی شده رخ دهد و بزرگ‌ترین آن‌ها یعنی رفع تحریم‌ها اتفاق بیفتد، گشایشی نمی‌تواند رخ دهد.

او می‌گوید: راهکار‌های مبتنی بر پول پاشی و راهکار‌های کوتاه مدت را عامل گشایش می‌دانند، درصورتی که در بروز مشکلات اقتصادی ما بسیاری از عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هم دخیل است که نااطمینانی‌هایی را به وجود آورده است. این نااطمینانی‌ها سبب می‌شود عملا سرمایه گذاری در اقتصاد کشور شکل نگیرد.

رفتار‌های غیرمتعارف

مسعود دانشمند، دبیر کل خانه اقتصاد نیز در گفتگو با «شرق» درباره وعده‌های رئیس جمهور بیان می‌کند: این رفتار‌ها غیرمتعارف است. اگر برنامه‌ای دارند، شفاف می‌گویند، نه اینکه وعده دهند که یک هفته دیگر درباره آن صحبت می‌کنیم. این نشان دهنده بی نظمی است.

او تاکید می‌کند: در کل ساختار اقتصادی بی نظمی هست و اگرچه به صورت رسمی اعلام نشده، اما همه می‌دانند دولت چه کاری می‌خواهد انجام دهد. به گفته دانشمند، دولت قصد دارد نفت را پیش فروش کند و تحویل آن دو سال آینده است. اگر نفت دو سال آینده با قیمت بالاتر فروش رود، پولش متعلق به صاحب اوراق است و اگر قیمت افت کرده باشد، پول نفت به خریدار اوراق بازگردانده خواهد شد. به این ترتیب به نحوی می‌خواهند نقدینگی را از میان مردم خارج کنند.

او تاکید می‌کند: چنین رفتار‌هایی گشایش ایجاد نمی‌کند. تا زمانی که تولید رونق نیابد که اشتغال ایجاد شود، صادرات انجام شود و ارز به کشور بازگردد، رونقی نخواهیم داشت؛ تولید، تورم را کنترل می‌کند. برای تولید به سرمایه نیاز است. حالا اگر استقراض کنیم یا پول از صندوق توسعه بگیریم، اگر این پول نقشی در تولید نداشته باشد، گشایشی ایجاد نمی‌شود. او اضافه می‌کند: اگر پول اوراق قرضه ملی را خرج بودجه دولتی بکنیم، تورم هم ایجاد می‌شود.

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از سایت اطلاعات نشریات کشور، تاریخ انتشار 21 مرداد    99، کد خبر: 4076089 ، www.magiran.com