شعار سال: تصویر و برداشت عمومی از هوشمندسازی به احتمال زیاد به فناوری‎های جدید بازگشت دارد. اگرچه یکی از ابعاد مهم هوشمندسازی به مؤلفه فناوری ارتباط پیدا می‎کند اما هرگز به مفهوم مرجعیت عام آن نیست زیرا هوشمندسازی مفهومی فراتر از فناوری است و دایره گسترده‎ای را در بر می‎گیرد که در دو مؤلفه امکان‎پذیری فناوری – محیطی و انگیزه و دو مؤلفه مدیریت و ذینفعان و حداقل 6 قانون مهم خلاصه می‎شود که در این مجموعه نوشته‎ها تلاش می‎شود مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به اهمیت موضوع ابتدا ویژگی سیستم‎های هوشمند ارائه و پس از آن تعریفی از آن ارائه می‎شود. در ادامه مؤلفه‌ها و قوانین سازنده آن مورد بررسی قرار می‎گیرد و در نهایت اشاره‎ای کوتاه به کاربرد این مفهوم در سیاست‎ها و مدیریت کشاورزی خواهد شد.

 سیستم‎های هوشمند، سیستم‎هایی هستند که رشد می‌یابند تا از نیازهای کشاورزان آگاهی یابند. به‌بیان‌دیگر، مجهز به حس‌گرهای حساس همانند گیاهان هستند و نیازها را درک می‎کنند و با لحاظ ابعاد مختلف داستان، هشدارهای لازم را برای مدیریت ارائه داده و اقدام و واکنش‎های پویایی را انجام می‎دهند تا نیازها در حداقل زمان و به بهترین شکل بدون ایجاد آثار جانبی تأمین شود. این سیستم‎ها، ‌به کمک اطلاعات هوشمند بر کل زنجیره‎های کشاورزی آگاهی خواهند داشت و موتورهای جستجوگری می‎باشند که مسئله‎های کشاورزی را رصد، تحلیل و متناسب با سطح و سطوح مسئله و درجه فوریت مسئله، راه‎حل ارائه می‎دهند تا ریسک‎های ناشی از آن به حد قابل‌تحمل کاهش یابد، از شکل‎گیری ریسک‎های جدید و ثانویه جلوگیری نمایند و به ایجاد فرصت‎های جدید در بخش کشاورزی منجر شوند و از زاویه‎ای تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند. با این رویکرد، عملاً این سیستم‎ها، هوشمندسازی تجربه و واکنش‎های بین حوزه‎های مختلف را در راستای دستیابی به اهداف هوشمندی که با توجه به تغییرات محیطی تغییر می‎یابند، اصلاح می‎کنند و سازوکارسازی را انجام می‌دهند تا اهداف اصلی که همان تأمین منافع باشد تأمین شود.

در سیستم‎های هوشمند، نظاره‎گری از پدیده‌ها و مسئله‌ها و ریسک‌ها و واکنش به پاسخ‌ها هوشمندی لازم را دارد و به‎گونه‎ای نیست که تنها نظاره‎گر رخدادها باشند تا به آستانه غیرقابل‌تحمل برسند و آنگاه دست به اقدام و در نتیجه تحمیل هزینه‎های مالی و اجتماعی شوند به امید این‎که شاید دروازه‎ای باز شود. درواقع در سیستم‎های هوشمند تمام جریان‎های بزرگ و کوچک تا سطح مویرگی و موزائیکی مورد نظاره‎گری دقیق و به‌موقع قرار می‎گیرد تا در صورت گذار از حداقل‎های قابل‌تحمل مورد مدیریت هوشمندانه، جامع‎نگر و دقیق قرار گیرد تا علاوه بر مدیریت اخلال موضعی از بروز اخلال‎های در سایر نقاط و در کل سیستم یا جلوگیری نماید و یا این‎که به شکل متوازن و متعادل تعدیل‎های لازم را با هدف ایجاد هارمونی و بازگشت به نقطه تعادل اولیه اعمال و مدیریت نماید.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         
هوشمندی فناوری‎های اطلاعات، اکوسیستم‎های تجاری و تجربیات مدیران و تمام فعالان کشاورزی را در بر می‌گیرد و تلاش دارد از طریق مجموعه‎های اطلاعاتی و هم‎افزایی، پاسخگوی نیازهای کشاورزان و فعالان بازار در دنیای واقعی باشند و واکنش کشاورزان و فعالان بازار را با و در محیط‎های فیزیکی و اجتماعی و ...اقتصادی مورد ارزیابی قرار دهند. در ساختار فناوری‌‎های هوشمند بسیاری از مفاهیم کلیدی مانند بلاک‎چین (Blockchain)، اینترنت اشیاء (IOT)، کشاورزی 4 (Agriculture 4.0) و ... قرار می‎گیرند که بیشتر به کمک داده‎ها در بسترسازی‎ برای هوشمندسازی نقش بازی می‎کنند و کارکرد سایر مؤلفه‌های مؤثر بر هوشمندسازی مانند محیط هوشمند، ذینفعان هوشمند و مدیریت هوشمند به شکل فزاینده‎ای به فناوری ارتباط پیدا می‎کند ولی هرگز به این مفهوم نیست که هوشمندسازی صرفاً در استفاده از فناوری‎ها خلاصه می‎شود. فناوری‌ها ابزار خلق، حمایت و تقویت سیستم‎ها از طریق فراهم آوردن اطلاعات می‎باشند و به افزایش دایره انتخاب رفتارهای کشاورزان و توانمندسازی آن‎ها کمک می‎کنند.

 در سیستم‎های هوشمند، سنسورهای هشداردهنده و به‌نوعی تصمیم‎یار در همه‌جا و در همه مراحل مدیریت فرایندهای یک سیستم باید حضور داشته باشند تا به جهت‎یابی کمک کنند، در شناخت مسئله راهنما باشند و همان‎طور که بیان شد نقش موتورهای جستجوگر عارضه‎ها از یک‌سوی و موتورهای هدایت‎کننده مدیران برای حل عارضه‎ها را در کل سیستم داشته باشند و به‌نوعی باید نقش تسهیلگر را در مجموعه اجزاء و مؤلفه‎های یک سیستم یکپارچه و به‌هم‌پیوسته داشته باشند تا سیستم بتواند کارکردهای مطلوب و کارآمدی را داشته باشد و عملاً از یک چنین ساختاری منافع متناسب با نقش بازی هر یک از فعالان در سیستم حاصل شود تا به دوام و پایایی سیستم در بلندمدت منجر شود شکل 1 تصویری از یک سیستم هوشمند را به همراه اجزاء و مؤلفه‎های اصلی آن نشان می‎دهد.                                                                                                                                                                                                                                               محمد قربانی. استاد دانشگاه فردوسی مشهد

اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال