شعار سال: در حالی که ششمین دور از مذاکرات وین کماکان ادامه دارد و آژانس بین المللی انرژی اتمی از افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران بر خلاف برجام ابراز نگرانی می‌کند، تبلیغات نامزد‌های نهایی انتخابات ریاست جمهوری حساس‌تر شده است. هرچند کاندیدا‌ها سعی کرده اند بیشترین تمرکز خود را بر مسایل اقتصادی و معیشتی قرار دهند و از پرداختن به بحث سیاست خارجی و مذاکرات احیای برجام پرهیز کنند، اما پرسش مهمی که مطرح می‌باشد سرنوشت برجام در این شرایط است. در پاسخ از سه سناریو که در ادامه آمده می‌توان سخن گفت:

احیای برجام قبل از انتخابات

یکی از سناریو‌های مطرح، آن است که قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ۲۸ خرداد، مذاکرات وین به نتیجه رسیده و برجام احیا شود. در این صورت و تا قبل از پایان رسمی دولت دوازدهم یعنی ۱۲ مردادماه، حدود دو ماه زمان خواهد بود تا ایران و ۱+۵ به شرایط عادی قبل از خروج آمریکا از برجام بازگردند. یعنی به عبارتی آمریکا به برجام بازگشته و کلیه تحریم‌ها علیه ایران را لغو می‌نماید. ایران نیز از کلیه گام‌های مربوط به کاهش تعهدات خود در برجام عقب نشینی کرده و مطابق برجام عمل می‌نماید. ماحصل این وضع، آن خواهد بود که دولت جدید فارغ از اینکه به ریاست جمهوری چه کسی و با چه تفکری تشکیل شود، با توافقی روبه رو خواهد بود که باید به آن پایبند باشد. از آنجایی که مطابق قانون اساسی سیاست خارجی الزاماً در وزارت امور خارجه و قوه مجریه تصمیم گیری نشده و تابع تصمیمات نهاد‌های بالادستی نظام است و قوه مجریه و به ویژه وزارت امور خارجه مجری آن تصمیمات هستند، بنابر این خدشه‌ای به توافق شکل گرفته در وین وارد نمی‌شود.

با توجه به اینکه از یک سو نگرانی‌های آژانس از افزایش توانمندی و ظرفیت‌های هسته‌ای ایران روز به روز بیشتر می‌شود و از سوی دیگر، نگرانی‌ها از اینکه تغییر دولت در ایران شاید بر تصمیمات نهاد‌های بالادستی در ایران در خصوص ادامه مذاکرات تاثیر گذارد، به نظر می‌رسد این سناریو می‌تواند محتمل باشد.

احیای برجام بعد از انتخابات و در این دولت

سناریوی دوم آن است که به دلیل باقی ماندن بخش‌هایی که طرفین هنوز نتوانسته اند درخصوص آن‌ها به توافق برسند، مذاکرات وین تا قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به نتیجه نرسیده، اما با توجه به دو مؤلفه، احتمالاً تا قبل از آغاز به کار دولت سیزدهم محقق می‌شود. از آنجایی که پیچیدگی‌های سیاسی، فنی و حقوقی گسترده‌ای در مذاکرات احیای برجام وجود دارد و با توجه به اینکه مذاکرات به صورت غیر مستقیم برگزار می‌شود و این موضوع باعث زمان‌بر بودن مذاکرات شده است، احتمال اینکه طرفین نتوانند تا ۲۸ خرداد به تفاهم برسند وجود دارد. اما با برگزاری انتخابات و مشخص شدن رییس جمهوری بعدی ایران، دو موضوع می‌تواند روند مذاکرات را تسریع ببخشد تا برجام قبل از پایان کار دولت دوازدهم احیا شود. اول آنکه نتیجه انتخابات و احتمال اینکه رییس جمهوری آتی همچون مسؤولان فعلی به موضوع برجام نگاه نکرده می‌تواند طرف مقابل را مصمم کند که به هر شکل ممکن و قبل از روی کار آمدن دولت جدید مذاکرات را به نتیجه رسانده و برجام را به حالت عادی برگرداند. در این شرایط حتی اگر در دولت سیزدهم مشکلی برای اجرای برجام پیش آید، قطعا مسؤولیت آن بر دوش دولت جدید ایران انداخته خواهد شد تا فشار روانی عدم اجرایی شدن برجام ناشی از بدعهدی آمریکا از دوش آن کشور برداشته شود؛ و دوم اینکه با مشخص شدن تکلیف انتخابات، دولت دوازدهم مصمم خواهد شد تا به هر شکل ممکن و قبل از پایان کارش برجام را احیا کرده و با لغو تحریم ها، خاطره و کارنامه خوبی از خود برجای گذارد. خاطره دولتی که هم توانست در ابتدای کارش به توافق هسته‌ای با غرب برسد، خطر جنگ را از کشور دور کند و کشور را از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد با کمترین هزینه خارج کند و هم اینکه در پایان کارش نیز با شکست سیاست فشار حداکثری مجدداً بتواند توافق هسته‌ای را زنده، تحریم‌ها را برداشته و کشور را بدون تحریم به دولت بعدی تحویل دهد که قطعاً کار حل و فصل مشکلات اقتصادی کشور به وسیله دولت بعدی با برداشته شدن تحریم‌ها که در این دولت محقق شد، آسان‌تر خواهد بود.

احیای برجام پس از انتخابات و در دولت بعد

سومین سناریو آن است که روند مذاکرات احیای برجام آنقدر طولانی شود که نه تنها به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نرسد، بلکه حتی در این دولت نیز تحقق نیافته و به دولت سیزدهم برسد. در این شرایط هرچند به نظر نمی‌رسد در مشی کلی سیاست خارجی ایران که از قبل و در نهاد‌های بالادستی کشور تصمیم گیری شده تغییر اساسی ایجاد شود، اما شاید با تغییر دولت و احتمالاً تغییر تیم مذاکره کننده، رویه مذاکراتی ایران تغییر کند. در این صورت شاید رسیدن به توافق در مذاکرات و احیای برجام به سادگی آن در دولت فعلی ممکن نباشد. هرچند ممکن است مؤلفه رسیدن به توافق در دولت سیزدهم که می‌تواند از آن به عنوان دستاورد مهم دولت جدید در همان شروع به کارش نیز تعبیر شود، باعث شود تا دولت جدید، روند مذاکرات را پیش ببرد و با برداشتن تحریم‌ها و پس از آن رفع مشکلات اقتصادی ناشی از آن، خود را به عنوان ناجی اقتصاد ایران معرفی و از آن به عنوان اهرمی برای تداوم دولت در دور بعدی انتخابات نیز بهره ببرد.

با توجه به سناریو‌های مطرح شده به نظر می‌رسد سهل‌ترین راه، تحقق سناریوی نخست باشد که هم برجام را تا قبل از برگزاری انتخابات زنده می‌کند و هم به دولت فعلی حدود دو ماه زمان می‌دهد تا برای مستحکم کردن ستون‌های آن تلاش کند و اگر این سناریو به هر دلیل محقق نشد، به نظر می‌رسد سناریوی دوم با توجه به محاسبه سود و زیان برای هر دو طرف، منطقی‌ترین گزینه باشد؛ چرا که اگر مذاکرات تا مردادماه به طول بینجامد، با توجه به مخالفت‌های داخلی مخالفان در هر دو طرف، مخالفت‌های منطقه‌ای و شرایط منطقه‌ای و بین المللی و نیز نحوه تعامل ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، ممکن است موانعی در مسیر مذاکرات به وجود آید که مشخص نیست چه اتفاقاتی را رقم خواهد زد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایرنا، تاریخ انتشار: ۱۷ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۸۴۳۵۵۸۳۹، www.irna.ir